Morgunblaðið - 08.11.1983, Blaðsíða 40

44
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. NÓVEMBER 1983
n\kxY\ia* yktcur ennþá okkxiaebL
ást er ...
... aÖ horfa sam-
an á vetrarkom-
una.
TM Reg. U.S. Pat. Off.—all riflhts reserved
°1983 Los Angetes Times Syndicate
Svona þroskaöir bananar eru ekki
á hverju strái vina mín!
HÖGNI HREKKVÍSI
Skúli Magnússon, Keflavík,
skrifar:
„Á árunum 1930—40 hóf
Matthías Þórðarson, þjóð-
minjavörður, að vinna að friðun
gamalla húsa víða um land. í
kjölfar þess vaknaði hreyfing
sem leiddi seinna til stofnunar
byggðasafna. Hugmyndin um
byggðasöfnin var eðlilega tengd
varðveislu gamalla húsa, eink-
um gömlu torfbæjanna.
Mönnum var ljóst, að miklar
breytingar voru framundan í
þjóðlífi og atvinnuháttum. Þær
breytingar urðu einkum á árun-
um 1940—50. En um leið eign-
aðist hugmyndin um byggða-
söfn enn fleiri stuðningsmenn.
Víða var hafist handa um söfn-
un gamalla muna, þó að að-
stæður til geymslu þeirra væru
oft harla bágbornar.
Smám saman voru söfnin
opnuð, en aðdragandi margra
þeirra hefur orðið mjög langur.
Sum voru svo heppin að eiga að
ötula stuðningsmenn sem fórn-
uðu flestu fyrir málefnið. Önn-
ur urðu að láta sér nægja að
vera aðeins nafnið tómt. Slík
söfn áttu fáa formælendur og
því höfðu sveitarstjórnarmenn
öðrum störfum að sinna en
málefnum þeirra. Engin al-
menn vakning varð f kringum
þau af því að enginn hreyfði
umræðum.
Hér á eftir mun ég í örstuttu
máli gera grein fyrir þróun
byggðasafna á íslandi. Kemur
þá í ljós hve aðdragandi flestra
þeirra hefur verið langur.
Byggöasafn Hafnarfjarðar var
opnað 20. júlí 1974 í húsi Bjarna
riddara. Húsið er frá fyrrihluta
19. aldar og hlaut vandaða við-
gerð. Er það nú eitt snotrasta
hús bæjarins. Við hlið þess
stendur Brydes-pakkhús og fer
nú fram mikil viðgerð á því.
(Árbók Fornl.fél. 1974.)
Árbæjarsafn var opnað 22.
sept. 1959. Þar stóð yfir sýning
fram eftir vetri. Árbær hafði
þá staðið auður um tíma.
Reykvíkingafélagið fékk umráð
yfir bænum í því skyni að gera
við hann og koma þar upp
safni. Þegar til kom treysti fé-
lagið sér ekki til þess af fjár-
hagsástæðum. Borgin tók því
verkið að sér. Skömmu síðar
var farið að flytja þangað göm-
ul hús úr Reykjavík og smám
saman mótaðist hugmyndin um
sérstakt safnsvæði, sem fyrst
og fremst var ætlað húsum frá
Reykjavík. (Lesbók Mbl. 29.9.
1959. í Lesbók 29.8.1948 skrifar
Árni Óla grein um byggðasafn í
Laugarásnum.)
ByggAasafn Akraness og nær-
sveita var opnað í gamla stein-
húsinu í Görðum á Akranesi 13.
sept. 1959. Um leið var safnið
afhent 9 manna stjórn sem til-
nefnd var af sveitunum sunnan
Skarðsheiðar. Fram að opnun
var safnið á ábyrgð sr. Jóns M.
Guðjónssonar, sem var for-
göngumaður þess og stofnandi.
Þetta safn er nú eitt stærsta
minjasafn utan Reykjavíkur
ásamt Skógasafni. Þar hefur
verið reist vandað safnhús og
nú stendur yfir endurbygging á
kútter Sigurfara, sem safnið
eignaðist fyrir nokkrum árum.
(Arbók Fornl.fél. 1960.)
Byggðasafn Borgarfjarðar.
Hinn 4. júlí 1971 var opnað
safnahús í Borgarnesi þar sem
byggðasafnið er til húsa. Áður
var það geymt í húsnæði Kaup-
félags Borgfirðinga. (Mbl. 10.
júlí 1971.)
Byggðasafn Snæfellinga. Árið
1970 keypti byggðasafnsnefnd
gamalt hús í Stykkishólmi, sk.
Norska hús. Hafin var viðgerð
hússins með það fyrir augum að
geyma þar muni byggðasafns,
en söfnun hafði þá staðið í
mörg ár. Safnið hefur þó form-
lega ekki verið opnað. (Árbók
Fornl.fél. 1971.)
Byggðasafn Dalamanna var
formlega opnað í skólahúsinu á
Laugum í Sælingsdalstungu 20.
apríl 1979. Þar hafði safnið ver-
ið frá 1977 og var þá jafnframt
sýnt gestum. Árið 1968 fór
Magnús Gestsson söfnunarferð
um Dalasýslu og safnaði um
6—700 munum. Þeir voru fyrst
geymdir í félagsheimilinu í
Allir vita hvernig nú er komið fyr-
ir stærstu von og hugsjón mannkyns
4649-5233 skrifar:
„Sæll Velvakandi góður.
Nýlega var dags Sameinuðu
þjóðanna minnst hér í fjölmiðl-
um, m.a. í erindi Jónínu Micha-
elsdóttur „Um daginn og veg-
' inn“ 24. f.m., á mjög svo ljósan
og gagnorðan hátt og enn
skemmra er síðan landsfundi
Samtaka um kvennalista lauk.
Af tilefni þessa hvors tveggja
og af því að friðarmálin eru í
dag mál málanna langar mig til
að minnast á atriði þau varð-
andi sem ég tel að furðu lítið
hafi til þessa verið til almennr-
ar umræðu.
Við, sem munum þá tíð þegar
Sameinuðu þjóðirnar hófu
göngu sína, trúðum flest að að-
alhugsjón og tilgangur þessara
stóru samtaka væri fyrst og
fremst að koma á friði til fram-
búðar í stríðshrjáðum heimi. Og
þessi glæsta hugsýn skyldi gerð
að veruleika með þeim hætti að
öll deilumál þjóða á milli skyldu
lögðu fyrir hlutlausa alþjóða-
dómstóla, skipaða vitrum og
réttsýnum mönnum, er í dóm-
um sínum hefðu ávallt stofn-
skrá og mannréttindayfir-
lýsingu Sameinuðu þjóðanna
sjálfra að leiðarljósi. Þá skyldi
heldur engin þjóð lengur hafa
eigin heri til að beita aðra þjóð
vopnavaldi. Hins vegar væri
ríkjum Sameinuðu þjóðanna
ætlað að leggja til lið (hvert að
sínum hluta) í sameiginlegar
friðargæslusveitir, er hefðu
bæði mátt og rétt (í miklu rík-
ari mæli en nú) að grípa inn í og
stilla til friðar hvar sem of-
beldisverk og ófriðarbál gysu
upp á milli þjóða. Einnig ættu
einstaklingar og minnihluta-
hópar, sem teldu sig órétti
beitta, ávallt örugga von um að
fá sanngjarna leiðréttingu
sinna mála hjá hlutlausum
mannréttindadómstólum.
Til að byrja með var líka
vissulega stefnt í þessa átt með
árangri sem lofaði góðu (með
alþjóðadómstóli og litlum frið-
arsveitum hér og þar). En eftir
því sem fram leið varð æ hljóð-
ara um þessa grundvallar-
draumsýn, hlutverk hennar og
framkvæmdir, svo enn gengur
hún svo til eingöngu í hring í
sín gömlu spor. Og allir vita
hvernig nú er komið stærstu
von og hugsjón mannkynsins.
En hvers er líka að vænta með-
an sjálf frumskilyrðin, undir-
staðan, eru svo vænrækt og
sniðgengin sem raun ber vitni?
Er ekki hætt við að friðarhjalið
verði næsta léttvægt og áhrifa-
lítið meðan svo er í pottinn bú-
ið? Þessu mættu konur gefa
gaum. Enda þeim öðrum fremur
trúandi til að draga fram í
dagsljósið og vekja til nýs lífs
— jafnframt og þær krefjast
friðar og afvopnunar — hina
upphaflegu friðarhugsjón heila
og óskipta — og fylgja henni
eftir af einbeitni."
GÆTUM TUNGUNNAR
Sagt var: Karlakórinn Fóstbræður sungu þetta lag.
Rétt væri: Karlakórinn Fóstbræður söng þetta lag.