Morgunblaðið - 18.11.1983, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 18. NÓVEMBER 1983
Tuttugu ár frá útkomu Rauðu bókarinnar
Alþýðubandalagsmenn
og austur-evrópskir
kommúnistar
Eitt hið athyglisverðasta við Sósí-
alistafélag íslendinga Austantjalds
er, að féiagið starfaði sem angi af
valdakerfinu í járntjaldsríkjunum.
Þótti félagsstjórninni æskilegast, að
böndin við „bræðraflokkana" fyrir
austan væru sem sterkust. Tveir af
foringjum SÍA, Tryggvi Sigurbjarn-
arson (síðar einn nánasti ráðgjafi
Hjörleifs Guttormssonar iðnaðarráð-
herra) og Þór Vigfússon (síðar borg-
arfulltrúi Alþýðubandalags í Reykja-
vík) hófu m.a. máls á þessu við
austur-þýsk yfirvöld:
„Undanfarið höfum við leitast
við að efla sambönd okkar við
háskólaráðuneytið og miðstjórn
SED (Kommúnistaflokks Aust-
ur-Þýskalands, innskot Mbl.).
Höfum við átt viðræður við
þessa aðila, höfum skýrt þeim
frá pólitísku starfi okkar hér,
frá starfsemi SÍA, sagt frá
áætlunum okkar og leitað ráða á
vandamálum. Hefur okkur verið
mjög vel tekið.
Þannig áttu þeir, Þór og
Tryggvi, viðræður við félaga
Lange (næstæðsti maður í há-
skólaráðuneytinu) í sumar.
Voru þá helst rædd vandamál
landahópsins hér og gátu þeir
Þór og Tryggvi þá um, að hópur-
inn væri ekki vel ánægður með
þróun Þorsteins Friðjónssonar.
Var það hið mesta happ, eins og
síðar kom á daginn.
Út af Þorsteinsmálinu urðu
mikil fundahöld og skýrslugerð-
ir til miðstjórnar og háskóla-
ráðuneytisins." (bls. 211).
Af þessu má sjá, að Sí A kaus að
starfa sem íslensk kommúnista-
sella í tengslum við flokk harð-
stjóranna. Ekkert var gert án þess
að bera það undir yfirvöldin í
Austur-Berlín, og þau gáfu íslend-
ingunum „Iínu“ um hvaðeina í
starfi þeirra. Þessi vinnubrögð eru
sérstaklega eftirtektarverð með
hliðsjón af framgöngu Hjörleifs
Guttormssonar og félaga hans í
stjórnmálalífi íslendinga á síð-
ustu árum.
Þágu fé að austan
Oft er í leyniskýrslunum imprað
á fjármálatengslum SÍA og Sósí-
alistaflokksins (Alþýðubandalags-
ins) við austur-þýska Kommún-
istaflokkinn. Þannig virðast
Austur-Þjóðverjar hafa greitt
ferðakostnað fyrir SfA-menn, er
þeir fóru til Tékkóslóvakíu þeirra
erinda að greiða atkvæði í alþing-
iskosningunum 1959. Er það vissu-
lega athyglisvert, að ríki sem í
raun sviptir eigin þegna slíkum
lýðréttindum, skuli hafa styrkt
ferðir fslendinga á kjörstað í öðru
iandi. En austur-þýskum yfirvöld-
um var að sjálfsögðu kunnugt um,
að Hjörleifur Guttormsson og fé-
lagar hans greiddu atkvæði til að
koma hér á stjórnarfari, sem
leyfði fólki hvorki umræður ná
valfrelsi „nema á grundvelli sósí-
alismans" svo vitnað sé til leyni-
skýrslu, sem undirrituð er af
fyrrverandi iðnaðarráðherra og
alþingismanni Austurlandskjör-
dæmis.
Hjörleifur og
félagar sóttu fé
og leiðbein-
ingar til
Kommúnista-
flokks Austur-
Þýskalands.
Sovétvinafé-
lagið - hluti af
flokkskerfi
Alþýðubanda
lagsmanna.
í trúboð á kostnað
Austur-Þjóðverja
Þegar SÍA-menn leituðu eftir
því að efla sambönd sín við aust-
ur-þýska Kommúnistaflokkinn,
reyndu þeir m.a. að fá „félaga
Lange“ tii að bjóða fram fé til að
kosta „trúboðsreisu" vestur fyrir
járntjald og greiða kostnað af
væntanlegum flokksskóla Sósíal-
istaflokksins í Austur-Þýskalandi.
Um þetta segir svo í leyniskýrsl-
unni:
„Við sögðum félaga Lange í
stórum dráttum frá stofnun og
starfsemi SÍU og útgáfu
VANDA (leynimálgagns SÍA,
innskot Mbl.). Gátum við þess,
að okkar næsta verkefni væri að
reyna að útvíkka þetta samband
Ingi R. Helgason
framkvæmdastjóri Sósíalistaflokks-
ins hélt um þræðina til Moskvu.
til róttækra íslenskra stúdenta
vestantjalds. Tjáðum við hon-
um, að þegar væri sjáanlegur
árangur, þar sem við hefðum
þegar gott samband við félaga
okkar í ýmsum löndum, sér-
staklega Frakklandi. Hins vegar
væri langverst að eiga við
Vestur-Þýskaland, þar sem þó
væru flestir stúdentar. Við vor-
um að vona, að Lange byði
okkur, að við skyldum þá fara í
trúboðsreisu vesturyfir á ráðu-
neytisins kostnað, eða a.m.k. að
hann byði okkur visum-útvegun
og fyrirgreiðslu. Af hvorugu
varð þó, hvað sem við bárum
okkur illa ...
Við drápum á námskeiðsmál-
ið (þ.e. flokksskóla, sem Sósíal-
istaflokkurinn ætlaði að stofna
til í Austur-Þýskalandi, innskot
Hjörleifur Guttormsson
formaður SÍA, sem starfaði í nánum
tengslum við austur-þýska kommún-
istafiokkinn.
Mbl.) og væntanlega þátttöku
okkar í því. Lange lagði þar gott
til, en sagði málið á þessu stigi
vera mál miðstjórna (þ.e. mið-
stjórna austur-þýska Kommún-
istaflokksins og Sósíalista-
flokksins íslenska, innskot).
Við álítum að þeir Þór og
Tryggvi hafi gert góða ferð (á
fund Langes, innskot Mbl.). Við
höldum að háskólaráðuneytið og
reyndar líka miðstjórn SED
álíti okkur eftir Þorsteinsmálið
og viðræður þessar vera ábyrg-
an og pólitískt þroskaðan hóp.
Teljum við, að þessi samskipti
okkar stuðli að auðveldum stúd-
entasendingum hingað gegnum
Flokkinn. Þetta álit okkar
styðja kveðjuorð Langes: „Þið
íslendingar komið fram með
vandamál, sem virkilega eru
þess virði, að þau séu rædd.“
Ekki er vitað, hvort SÍA-
mönnum tókst að lokum að telja
austur-þýska Kommúnistaflokk-
inn á að kosta trúboð sitt vestra.
Þótt þeir teldust „pólitískt þrosk-
aður hópur". Það er hins vegar
skjalfest, að nokkru síðar kom
Brynjólfur Bjarnason, formaður
Sósíalistafélags Reykjavíkur, I
eina af mörgum heimsóknum sín-
um til Austur-Þýskalands. I þess-
ari ferð fékk Brynjólfur því til
leiðar komið, að austur-þýski
Kommúnistaflokkurinn styddi
flokksskóla Sósíalistaflokksins.
Hófst skólahald í Rostock sumarið
1960 og sóttu skólann ekki færri
en 67 félagar úr Sósíalistaflokkn-
um og Æskulýðsfylkingunni víða
af íslandi. Er það einsdæmi, að
íslenskur stjórnmálaflokkur hafi
efnt til stjórnmálafræðslu fyrir
félaga sína á erlendri grund með
stuðningi og í samvinnu við út-
lendan einræðisflokk. Nemendur
flokksskólans tóku einnig þátt í
„Eystrasaltsviku" austur-þýskra
kommúnista, en hún var háð undir
kjörorðinu „Haf friðarins", eins og
margir minnast frá strandi sov-
ésks kjarnorkukafbáts í landhelgi
Svía á Eystrasalti.
Þegar hugað er að því, að SlA
starfaði sem eins konar undirdeild
í austur-þýska Kommúnista-
flokknum, kemur ekki á óvart þótt
SÍA-menn hafi ætlast til þess, að
Austur-Þjóðverjar greiddu kostn-
aðinn af för þeirra á þing Sósíal-
istaflokksins á Islandi. Uppeldis-
feður SlA-manna í Austur-Berlín
tóku því ekki fjarri að greiða far-
miðana til Reykjavíkur, en Einar
Olgeirsson treysti sér ekki til að
skrifa upp á reikninginn í þetta
sinn, enda var greiðsla á ferða-
kostnaði eflaust líklegri til að
spyrjast út en ýmsar aðrar duldar
greiðslur úr flokkssjóðum Aust-
ur-Þjóðverja til Sósíalistaflokks-
ins.
Þroskaðir „kaderar“
fá viðurkenningu
Ekki verður þó annað sagt en
SlA-menn hafi fengið þá ósk sína
uppfyllta, að austur-þýsk yfirvöld
viðurkenndu félagið sem „ábyrgan
og pólitískt þroskaðan hóp“. Full-
trúar austur-þýskra kommúnista
sátu af og til fundi SÍA, og einn
þeirra var „félagi" Gúnther. Var
hann formaður fslandsdeildar í
félagi því sem sá um menningar-
viðskipti við önnur lönd fyrir
austur-þýsku stjórnina. Þessi
„góði gestur" tilkynnti SÍA-
mönnum að í ráði væri að bjóða
þeim „í hringferð um landið á veg-
um félags þessa árlega hér eftir"
(bls. 218).
MÍR — hluti af
flokkskerfinu
Á áðurnefndum fundi með „fé-
laga“ Gúnther lögðu SÍA-menn á
ráðin um samstarf við Islands-
deildina í „vináttufélagi" Austur-
Þjóðverja. Slík félög starfa á veg-
um yfirvalda í öllum kommúnista-
ríkjunum og samsvarandi félög
Alþýðubandalagsmennirnir ungu vonuðust til að fá þá viðurkenningu frá valdhöfunum í Austur-Þýskalandi, að þeir
væru „ábyrgur og pólitískt þroskaður hópur“.