Morgunblaðið - 20.11.1983, Blaðsíða 26

74
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. NÓVEMBER 1983
Geimferðastofnun Bandaríkjanna
25
ara:
að gera nákvæmar athuganir á
jarðfræði og loftslagi þeirrar
reikistjörnu; annar leiðangur er
fyrirhugaður í næsta nágrenni
halastjörnu og í námunda við
smástirni, og einnig er ætlunin að
ná sýnishornum og gera kort af
Títani, hinum stóra fylgihnetti
Satúrnusar. Aðrar hugmyndir um
stjörnu- og geimathuganir, sem
verið er að vinna að undirbúningi
á, taka meðal annars til sérstakra
vísindaleiðangra til þess að ná í
sýnishorn af jarðveginum á Mars,
til að ná til jarðar smábrotum af
halastjörnu, og svo' einn leiðangur,
sem fyrirhugaður er á braut um-
hverfis tunglið til að gera athug-
anir á tilvist málma og málmleys-
ingja, sem unnt væri ef til vill að
vinna.
Legði Geimferðastofnun Banda-
ríkjanna hins vegar enga rækt
lengur við vísindaleiðangra í
framtíðinni, myndi það þýða, að
þar með væri einfaldlega horfið
frá þátttöku okkar í hinu mest
spennandi fyrirtæki vorra tíma —
en það eru vísindalegu könnunar-
leiðangrarnir um sólkerfi okkar
svo sannarlega. Geimskutlur og
geimstöðvar kunna að auka og
breikka athafnasemi mannkyns-
ins úti í geimnum, en litlu geim-
förin, sem halda út í aðra heima
með ljósmyndavélar sínar og hin
nákvæmustu mælingatæki til að
safna öllum mögulegum upplýs-
ingum, auka við þekkingu okkar
og valda því, að maðurinn fer að
reyna að brjóta til mergjar stöðu
sína í alheiminum.
Framtíðarsýnin er ný-
lenda á tunglinu
Þrátt fyrir þá miklu áherzlu,
sem á næstunni verður lögð á að
viðgerða og viðhalds, sem fram-
kvæma þyrfti eftir hvert geimflug.
Venus kortlögð
Það kynni að reynast erfitt fyrir
Geimferðastofnunina að hætta sér
út í eitthvert stórfellt og kostnað-
arsamt geimverkefni á næstu ár-
um, nema því aðeins að endir verði
bundinn á taprekstur geimskutl-
anna og hann fari að skila árlega
að minnsta kosti tveggja milljarða
dollara hagnaði. Efasemdamenn,
og þá alveg sérstaklega úr röðum
vísindamanna, segja af biturri
reynslu, að verði einhver þáttur í
starfsemi Geimferðastofnunar-
innar skorinn niður til þess að
fjármagna smíði geimstöðvarinn-
ar, þá sé afar líklegt, að það verði
þær vísindarannsóknir, sem í
gangi eru á vegum NASA, sem
verði fyrir barðinu á þeim niður-
skurði.
Geimferðastofnunin hyggst
taka upp áðurnefnda samvinnu og
þjónustu við einkafyrirtæki til
þess að stórauka og hraða fjáröfl-
un til smíði geimstöðvarinnar og
það á að gerast á sama tima og
stofnuninni er ætlað að hleypa
nýju lífi í vísindalegar stjörnuat-
huganir. Eftir sex ára hlé, en á
þeim tíma hefur ekki fengist leyfi
til að gera út neinn stjörnuathug-
analeiðangur út í geiminn, féllust
bandarísk stjórnvöld loks á það
núna í ár að veita fé til þess að
senda út geimfar til þess að gera
yfirlitskort af hinni skýjum sveip-
uðu reikistjörnu Venusi með sér-
stökum ratsjárbúnaði árið 1988. í
undirbúningsdeildunum er auk
þess verið að vinna að skipulagi
leiðangra, sem fara á í umhverfis
Mars á tíunda áratugnum til þess
Dýrustu fargjöld
Til þess að laða að einkafyrir-
tæki og vekja verulegan áhuga
þeirra á geimnum sem vettvangi
fyrir vissan hluta starfsemi
þeirra, hefur verið gerð ítarleg
áætlun um sérstaka samvinnu
með föstu fyrirkomulagi, sem
Geimferðastofnunin og eitthvert
einkafyrirtæki gæti haft um
ákveðin verkefni, sem vinna þarf
úti í geimnum og þjónuðu við-
skiptahagsmunum viðkomandi
fyrirtækis. Geimferðastofnunin
getur þá boðið viðkomandi fyrir-
tæki ókeypis ferðir með geim-
skutlunni eins lengi og það verk-
efni, sem unnið er að úti í geimn-
um, er enn á rannsóknastigi og
verið er að vinna við að fullkomna
það. Þrjú bandarísk fyrirtæki
hafa þegar undirritað þannig
samninga við Geimferðastofn-
unina og nokkrir tugir annarra
fyrirtækja hafa látið í ljós mikinn
áhuga á slíkum samstarfssamn-
ingum. Þegar vinnsluaðferðin hef-
ur náð framleiðslustigi, tekur
fyrirtækið hins vegar að greiða
Geimferðastofnuninni svimandi
hátt gjald, en það gæti numið allt
að 5 milljónum dollara fyrir
hverja ferð skutlunnar út í geim-
inn. Gjaldið fyrir geimskutluna
gæti numið um það bil 42 milljón-
um dollara fyrir flutning, sem
tæki upp allt flutningsrými skutl-
unnar. Það er búizt við því, að
þessi flutningsgjöld eigi eftir að
hækka mjög verulega árið 1985 til
þess að mæta raunverulegum
kostnaði við geimflug skutlunnar.
Vitanlega eru uppi raddir, sem
gagnrýna harðlega þessa nýju
áætlun Geimferðastofnunar
Bandaríkjanna og draga réttmæti
hennar mjög í efa. Menn óttast, að
NASA kunni að ganga of langt i
samningagerðum sínum um
ábatasöm verkefni á sviði við-
skipta, sem unnin yrðu úti í
geimnum. Þeim finnst, að Geim-
ferðastofnunin hafi engan veginn
nægilegt fjárhagslegt bolmagn til
þess að taka að sér slík verkefni,
sem réttlætt eru með því að þau
eigi svo síðar að geta staðið undir
kostnaðinum við smíði geimstöðv-
arinnar.
Það sem þó veldur mönnum enn
meiri áhyggjum, er geimskutlan
sjálf. Þótt flugferðir hennar út í
geiminn hafi í alla staði tekist
ágætlega, verður þó enn ekki séð,
hvort fjárhagslegur grundvöllur
sé raunverulega fyrir rekstri
geimskutlna, samkvæmt þeim
kostnaðarútreikningum, sem
gerðir hafa verið fyrirfram í sam-
bandi við smíði þeirra og áætlaða
notkun.
í upprunalegum áætlunum var
gert ráð fyrir því, að fjögurra véla
skutlufloti ætti á 12 árum að fara
í 560 geimleiðangra, og ætti þá
hver skutla að geta lent, farið í
nákvæmnisskoðun og hafið sig til
flugs á ný á tveggja vikna fresti. I
áætlunum þeirra eru 24 geimferð-
ir árlega fyrirhugaðar fyrir hverja
skutlu árið 1988, 30 ferðir árið
1990 og 40 árið 1992.
í nýlegri athugun, sem gerð var
á vegum Rannsóknaráðs Banda-
ríkjanna, var komizt að þeirri
niðurstöðu, að möguleikarnir á að
komast upp í 30 geimleiðangra
með skutlu árið 1990, væru „afar
litlir eða engir" vegna þess eftir-
lits, sem hafa yrði með vélbúnaði
skutlunnar og vegna nauðsynlegra
Frá rómantísku
geimflugi
til vöruflutninga
Fríkirkjan fær
nýjan messuskrúða
í afmælisgjöf
SUNNUDAGINN 20. nóvember
verður tekið í notkun nýtt og
vandað altarisklæði í Fríkirkj-
unni, sömuleiðis nýr hátíðahök-
ull dýrmætur. Nýi messuskrúð-
inn er afmælisgjöf Kvenfélags
Fríkirkjunnar til kirkju og safn-
aðar í tilefni af 80 ára afmæli
kirkjuhússins, en þaö var vígt
hinn 22. febrúar 1903. Ákvað
stjórn Kvenfélagsins að efna til
þessarar Rjgru gjafar fyrir 4 ár-
um, er Fríkirkjusöfnuðurinn
varð 80 ára.
Hólmfríður Árnadóttir hef-
ur hannað og unnið þennan
veglega skrúða, sem ofinn er
úr silki og gulllitum málm-
þræði.
Eftir messu og altarisgöngu
þennan dag (20. nóvember kl.
Séra Gunnar Björnsson í hinum nýja hökli Fríkirkjunnar í Reykjavík. Við
hlið hans stendur Hólmfríður Árnadóttir, sem hefur hannað og unnið
hökulinn, svo og nýtt altarisklæði og dúka. Morpinbiaðift/ól.K M
14.00) efnir Kvenfélagið til
kaffisölu á Hótel Sögu og er
þess vænst með tilhlökkun að
sem flestir fríkirkjumenn,
karlar og konur, sjái sér fært
að koma í veislukaffið, en
ágóða verður varið til styrktar
orgelsjóði. Þá hyggjast kon-
urnar einnig bjóða til kaups
postulínsvasana með mynd
Baltasars, sem gerðir voru í
tilefni afmælis kirkjunnar. Að
lokinni guðsþjónustunni verð-
ur strætisvagn til taks við
kirkjudyr að flytja þá, er þess
óska, vestur á Hótel Sögu.
Hittumst heil við guðsþjón-
ustuna á sunnudaginn og gleðj
umst við góðar veitingar á eft-
ir.
Gunnar Björnsson,
fríkirkjuprestur.