Morgunblaðið - 20.11.1983, Blaðsíða 39

ið séu þær að sólunda svo og
svo mörgum árum af lífi sínu
til einskis. Árum, sem hægt
væri að nota til dæmis til að
vinna fyrir afborgunum af
lánum. Og mikið notuð for-
töluaðferð við reykingamenn
er að benda þeim á allan þann
tíma sem það tekur að reykja,
nokkrar vikur á ári jafnvel,
þegar allir smókarnir eru
taldir saman. Þennan tíma
mætti nota til að slíta sér út í
trimmi eða eyðileggja á sér
vöxtinn með vöðvarækt. Þetta
eru góð og gild rök. En hafa
menn þá hugsað um þann
óendanlega mikla tíma sem
fer í það á einni mannsævi að
standa í biðröð? Ef hægt væri
að spara tíma gætu menn
bæði reykt áfram og sofið
vinna.
Við vitum að biðraðir eru
nauðsynlegar: án þeirra væri
hætt við að allt færi í eina
kös, og afleiðingin af því yrði
ekki önnur en sú að enginn
fengi sitt fram. Biðraðir
gegna því óneitanlega miklu
skipulagshlutverki. Annað
hlutverk biðraða er að gæta
réttlætis. Sjá svo um að menn
séu þjónustaðir í réttri röð,
þ.e.a.s. í þeirri röð sem þeir
mæta á svæðið. Það er talið
til marks um menningarlegan
þroska manna hvernig þeir
hegða sér í biðröð. Einka-
framtakið er yfirleitt lítils
metið á þessu sviði, þ.e.a.s. sú
sjálfsbjargarviðleitni sumra
að troða sér fram fyrir, eða
smygla sér inn í röðina hjá
kunningjum sínum. Þó er
hvort tveggja ástundað í rík-
um mæli, enda er hver sjálf-
um sér næstur og ekki allir
jafn menningarlega sinnaðir.
Eins er biðraðamenning
meðal þjóða afar misjöfn.
Rithöfundurinn George Mik-
es skrifaði í þeirri frægu bók
sinni „How to be an Alien"
um þá ástríðu sem Englend-
ingar hafa á biðröðum. Telur
hann að hver meðal Eng-
lendingur hafi náð svo full-
komnum tökum á listinni að
mynda biðröð að hann þurfi
enga hjálp til þess. Þótt hann
sé einn síns lið, stillir hann
sér upp í beinni, einfaldri og
fallegri röð.
Það er enginn vafi á því að
íslendingar hafa allt aðrar
hugmyndir um biðraðir en
Englendingar. Við erum
hrifnastir af margföldum bið-
röðum, enda miklir einstakl-
ingshyggjumenn og viljum
gjarna vera fremstir í flokki.
En margfaldar biðraðir eru
því miður nokkuð erfiðar í
framkvæmd, því eðli málsins
samkvæmt eiga biðraðir að
vera á langveginn en ekki
þverveginn.
En hvers vegna myndast
þörf fyrir biðraðir? I stórum
dráttum vegna þess að fram-
boðið er minna en eftirspurn-
in. Rússnesku biðraðirnar eru
frægar. Þar bíða menn jafn-
vel daglangt í biðröð eftir að
kaupa takmarkað upplag af
salernispappír. Það er annað
hvort það eða notast við
Prövdu. Við Vesturlandabúar
Ætli líði sá dagur í lífi
borgarbúa að hann þurfi ekki
einhvern tíma að standa í
biðröð, bíða eftir einhverju
sem hann getur ekki fengið
strax því einhver annar er á
undan? Fæstir hafa nokkra
sérstaka nautn af því að bíða
í biðröð, einkum og sérílagi ef
hún þokast ekkert áfram, eins
og stundum vill verða fyrir
framan öldurhúsin um helg-
ar. En mikið skal til mikils
höfum þetta til marks um það
hvað kerfið er þungt í vöfum
þar eystra, þar sem ofskipu-
lags- og barnapíustefnan leið-
ir til vöruskorts og slæmrar
þjónustu. En þó svo að við
búum við svokallaða „heil-
brigða samkeppni" og þar af
leiðandi meira framboð af
vöru og þjónustu, þá státum
við nú samt af löngum og
þreytandi biðröðum. Það
stafar af því, að það þarf ekki
Ætli taki því að troðast?
Tiltölulega menningarleg röð.
Dæmigerð ensk biðröð.
íslensk „kúrfuröð". Þeir síðustu vildu
gjarnan verða fyrstir.
Algeng sjón á föstudags- og laugardagskvöldum.
lengur frameftir með góðri
samvisku.
En skyldi vera nokkur
möguleiki á því að útrýma
þörfinni fyrir biðraðir? Þetta
er í rauninni mjög mikilvæg
spurning, sem stjórnmála-
menn ættu að taka til alvar-
legrar íhugunar, því eins og
allir vita er tími peningar. En
það er ekkert áhlaupaverk að
útrýma biðröðum. Þvi aukin
þjónusta kostar sitt. Ef
bíóeigandi er með góða mynd
á boðstólum, þá veit hann
sem er að salurinn fyllist
hvort sem það tekur fimm
mínútur eða klukkutíma að
selja alla miðana. Og því
skyldi hann þá borga tíu
miðastölustelpum kaup ef
hann kemst af með eina?
Hans er að selja miðana, en
ekki að koma í veg fyrir að
fólk fái blöðrubólgu af því að
standa of lengi úti í roki og
frosti. Hann græðir ekkert á
aukinni þjónustu, því hann
selur vöruna hvort sem er.
Svo líklega verðum við að búa
við biðraðir um ókomna tíð.
GPA
Englendingar gætu verið stoltir af þessari röö.
endilega að vera (og er reynd-
ar sjaldnast) að sjálf varan
eða þjónustan sé af skornum
skammti til að biðröð mynd-
ist. Hitt er miklu algengara
að afgreiðsluhraðinn sé of
hægur miðað við eftirspurn-
ina. Það er sami sætafjöldinn
í bíóinu, hvort sem miðasölu-
lúgurnar eru tíu eða ein.
Það er sagt við svefnpurkur
að með því að sofa svona mik-
Um biðraðir