Morgunblaðið - 08.02.1984, Page 39

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 8. FEBRÚAR 1984
39
þar fremstur til dáða á Alþingi, og
varð honum mjög ágengt í kjör-
dæmi sínu, Árnessýslu. Síðar reru
þigmenn annarra kjördæma á
sömu mið, og fengu afla oftar
minni en erfiði.
Ingólfur Jónsson hóf þegar á
fyrstu þingárum sínum að þeyta
þessu snældu með árangri, og
spann á löngum þingferli veganet
um rangæskar sveitir, sem margir
nýta á líðandi stund, án þess að
vita hina löngu og miklu baráttu-
sögu sem að þaki þess er.
Sveitavegirnir í Rangárþingi á
iíðandi stund gegna þríþættu hlut-
verki að minnsta kosti. Þeir eru
nýttir til aðdrátta til og frá bæj-
unum, þeir eru skólavegir um
sveitirnar og leiðir ferðamanna
ýmissa erinda, til landkynningar
og skemmtiferða.
Á viðreisnarárunum urðu nokk-
ur skil í orkumálum á Alþingi og
mótuð var ákveðin stefna, sem síð-
an hefur að mestu verið í fram-
kvæmd. Ingólfur rekur þetta allvel
í sögu sinni og vitnar til fortíðar í
sögu og framkvæmd. Orkusaga
landsins er mjög tengd framfara-
og athafnasögu Rangárþings, og á
þar fastar og djúpar rætur frá
upphafi.
En Ingólfur er lítillátur yfir af-
skiptum sínum í héraði, að fá
rafmagn leitt heim á bæi, sem
voru rétt við sjónmál þeirrar línu,
er ráðendur orkumála höfðu sett
um vegalengdir frá aðallínum
þangað. Hann kom því til leiðar í
samráði við samstarfsmenn sína,
að rafmagn var lagt á marga bæi,
þar sem nú er blómlegur búskap-
ur, sem varla væri ef ekki hefði
fengizt þangað rafmagn.
Sunnlenzk samgöngumál fleiri
en vegamál voru í brennidepli á
ráðherraárum Ingólfs, svo sem
landhöfn í Þorláksöfn og lend-
ingarbætur á Eyrarbakka og
Stokkseyri. Ingólfur var heill til
ráðstafana fjármagns til þessara
mála og sótti fram til lausnar að
byggja höfn í Þorlákshöfn til mik-
illa hagsbóta fyrir Suðurland.
Sama er að greina um fyrirhug-
aða brú á Ölfusá í Óseyrarnesi. Nú
verður hún smíðuð á næstu árum,
og þar rætist mikill draumur
sunnlenzks fólks.
Ritun sögu er nauðsyn
Sunnlenzk saga er mjög van-
rækt af ráðamönnum á Suður-
landi á yfirstandandi öld, og er
það illa farið. Þó hafa sunnlenzk
bændasamtök kostað til ófullkom-
innar sögu og villandi. En hins
vegar hefur ekkert verið skráð að
gagni um Flóaáveituna, Mjólkur-
bú Flóamanna né samgöngumálin
í héraðinu. Þetta er því bitrara, að
fjársterk fyrirtæki eiga hér hlut
að máli, þar sem margir félags-
menn eru til staðar að afla slíkri
ritun afls og þróttar.
Ævisaga Ingólfs á Hellu er auð-
vitað ekki tæmandi saga um sunn-
lenzkt bændasamfélag liðinna ára,
en hún bætir samt úr, bætir úr
söguvöntun betur en léleg rit
sunnlenzk síðustu tíma, sem höf-
undar vilja bera á torg af vangetu
og þekkingarleysi. í þessu sam-
bandi á Mjólkurbú Flóamanna lé-
leg afskipti í menningarsnauðum
bókmenntum, sem héraðsskömm
er að.
Undiralda líðandi
stundar verður kvika
hins komandi
Það er oft svo að straumkvikur
stundarinnar, líðandi stundar,
verða að forboðum þess ókomna.
Svo er og var í umróti stjórnmál-
anna. Þetta kemur greinilega
fram í ævisögu Ingólfs Jónssonar.
Það sem var ráðandi fyrr, verður
nýtt og kvikt við önnur skilyrði,
breyttar aðstæður. Sunnlenzkir
bændahöfðingjar og ráðamenn
hafa oft sannað þetta í verki, og
fylgt fram framkvæmdum og at-
vikum er byggð voru á björtum
vonum og framfarahug.
Með tilkomu fyrstu löggjafar í
landinu snertandi atvinnuveginn,
brugðust Flóabændur vel við,
unnu þrekvirki á fáum árum, og
gjörbreyttu atvinnuvegi sínum,
endurskipulögðu framleiðslu sína,
og opnuðu öðrum sveitum aðgang
Leið til sparnaðar í
raforkuframleiðslu
Rætt við Guðmund Ragnar Jónsson um merkar niðurstöður úr
lokaverkefni hans í verkfræði um álagsspár í raforkukerfum
Guðmundur Ragnar Jónsson
heitir ungur maður sem er nýkom-
inn úr framhaldsnámi í Danmörku
þar sem hann nam vélaverkfræði.
Lokaverkefni hans um álagsspár
hefur vakið athygli þar sem hann
hefur þróað álagslíkan sem er ein-
faldara í notkun en þau sem
þekktust eru. Líkön þessi eru not-
uð til að spá fyrir um rafmagnsálag
til að auka hagkvæmni í rekstri
virkjana. Hafa þau lítið verið not-
uð hérlendis hingað til en mikið
erlendis.
Guðmundur vinnur nú hjá
verkfræðistofnun Háskóla fs-
lands við að prófa þessa nýju að-
ferð sína fyrir Landsvirkjun og
Rafmagnsveitu Reykjavíkur og
hefur jafnframt undirbúið kynn-
ingu á henni erlendis.
„Áhugi minn á álagsspám var
fyrst vakinn í Háskóla íslands
fyrir tilstuðlan eins kennara
míns, dr. Þorgeirs Pálssonar, og
gerði ég lokaverkefni mitt fyrir
BS-próf um þetta efni. Það vildi
svo þannig til er ég fór til
tveggja ára framhaldsnáms við
Danmarks Tekniske Hejskole að
aðalkennari minn þar, dr. Jan
Holst, hafði einnig mikinn
áhuga á álagsspám og hafði
sjálfur komið fram með nýjar
hugmyndir í doktorsritgerð
sinni. Það varð því úr að ég tók
þetta sem lokaverkefni til
Masters-gráðu. Verkefni þetta
tók eitt ár og vann ég áfram að
hugmynd Jans í samvinnu við
hann og notaði tvær þekktar að-
ferðir til samanburðar. Þannig
þróuðum við nýja aðferð sem
stóðst fyllilega samanburð við
hinar hvað nákvæmni snerti auk
þess að hafa það fram yfir að
vera einfaldari í notkun.
Er þessar niðurstöður voru
ljósar skrifuðum við Jan í sam-
einingu grein um þessa aðferð,
til kynningar, og sendum til
IFAC (International Federation
of Automatic Control) sem ár-
lega heldur stórar ráðstefnur
sem verkfræðingar hvaðanæva
úr heiminum sækja. Grein okkar
fékk grænt ljós inn á ráðstefn-
una sem áhugavert efni og okkur
Ljósmynd Mbl./ RAX
Niðurstöður úr lokaverkefni Guð-
mundar hafa vakið athygli og hef-
ur honum verið boðið að kynna
þær og ræða á alþjóðlegri ráð-
stefnu verkfræðinga sem haldin
verður í Búdapest komandi sumar.
boðið að koma og kynna hana.
Ráðstefnan verður að þessu
sinni haldin í Búdapest í sumar,
dagana 2.-7. júlí, og væri það
bæði æskilegt og fróðlegt að
komast þangað því á þessum
ráðstefnum er meðal annars
rætt um það nýjasta sem er að
gerast á þessum vettvangi.
Er ég kom heim frá Danmörku
fór ég fyrir milligöngu Þorgeirs
Pálssonar að vinna hjá verk-
fræðistofnun Háskóla íslands
við að prófa aðferðina fyrir
Landsvirkjun og Rafmagnsveitu
Reykjavíkur. Það er skemmst
frá því að segja að góður árang-
ur hefur verið af þessum tilraun-
um.“
En hvers vegna álagsspár?
„Álagsspár eru mikilvægur
þáttur í þeirri skipulagningu og
hagræðingu sem á sér stað í
orkuverum, þar sem takmarkið
er að geta framleitt og dreift
orku til neytenda á öruggan og
hagkvæman hátt. Þess vegna er
mikilvægt að geta spáð nákvæm-
lega fyrir um álagið. Oft er þörf
á spám fyrir mismunandi spár-
tíma og er venjan að skipta þeiln
í þrennt.
í fyrsta lagi, skammtímaspár
með spártíma frá nokkrum mín-
útum til einnar klukkustundar.
Þær þarf meðal annars við „on-
line“ stjórnun og eftirlit með
orkuverum, þar á meðal hugs-
anlegu hættuástandi er kynni að
skapast.
í öðru lagi, skammtímaspár
með spártíma frá einni klukku-
stund til einnar viku. Þær eru
nauðsynlegar þegar hámarka
skal nýtni rafala og mæta álags-
toppum á sem hagkvæmastan
hátt. Ennfremur eru þær gagn-
legar við opnun eða lokun
varmaorkuvera og við kaup og
sölu á orku milli orkukerfa eða
álagssvæða.
I þriðja lagi eru það svo lang-
tímaspár með spártíma frá
nokkrum vikum til nokkurra
ára. Þessar spár þarf meðal ann-
ars við skipulagningu og kaup á
nýjum búnaði og rafölum til þess
að mæta væntanlegri þörf í
framtíðinni.
Það sem ég hef einkum fengist
við eru skammtímaspár frá
einni klukkustund til nokkurra
daga. Erlendis eru spár af þessu
tagi ef til vill enn mikilvægari en
hér á landi. Ástæðan er meðal
annars sú að víða eru notaðar
dísilstöðvar til þess að mæta
álagstoppum og því mikill
sparnaður í að vita með vissu
hvort keyra þurfi slíka stöð eða
ekki. Hér á landi mætti hins veg-
ar hugsa sér að þessar spár
myndu leiða til betri nýtingar á
því vatni sem notað er til að
knýja rafala í orkuverum. Auk
þess veitir vitneskja um álags-
toppa möguleika á að mæta þeim
á hagkvæman hátt. Til að mynda
með því taka út notendahópa eða
keyra varaaflstöðvar ef þess er
kostur. Ef vel tekst til geta spár
af þessu tagi leitt til minnkandi
tilkostnaðar við raforkufram-
leiðslu og þar með lægra raf-
orkuverðs."
Samtök íslenskra eðlisfræð-
kjarnorkuvá stofnuð
að fyrirtæki sínu. Þeir virtu góða
granna og fengu hjá þeim styrk til
rekstrar fyrirtæki sínu, og efldu
þannig samhug í sundurgreindum
héruðum. Vinátta og samstarf
milli Árnesinga og Rangæinga
hefur aldrei verið jafn heilt og
gott eins og eftir stofnun Mjólk-
urbús Flóamanna. Svo verður von-
andi á komandi tímum.
Þingræðisþjóðfélag grundvall-
ast á flokkaskipun, en svipmótið
verður alltaf mótað mest af ein-
kennum og stefnum foringjanna.
Vopnaskipti þeirra bregða birtu
og varpa bliki á það ókomna, um
leið og hverfleiki stundarinnar
hverfur. Stjórnmálamenn eru um-
deildir á líðandi stund, og er það
skiljanlegt, en undir liðinn dag er
vert að meta kosti foringja og
unnin störf, virða fyrir sér raun-
hæfar aðgerðir til áhrifa í þjóðfé-
laginu, en fyrst og fremst viðhorf-
in til hins ókomna.
Saga stjórnmálamanna í formi
ævisögu er mikils virði fyrir sögu-
ritun komandi tíma. Þar er oft að
finna atriði, sem annars hefðu
ekki varðveitzt. Þetta er ef til vill
mest til sagnfyllingar þegar um er
að ræða umdeilda menn. Ingólfur
Jónsson var einmitt umdeildur
maður í samtið sinni. Hann stóð
lengi í eidlinu stjórnmálanna og
risti þá kviku er var viðkvæm og
snerti hagsmuni fjöldans. Hann
var oft borinn þungum sökum af
andstæðingum sinum. En hann lét
það ekki á sig fá, eins og greini-
lega kemur fram í ævisögunni.
Hann hélt áfram sína leið, og
stefndi öruggt fram.
Ævisaga Ingólfs ber þess
greinileg merki, að hann hikaði
hvergi við að marka föst og örugg
skil í mikilsverðum atriðum
stjórnmálanna. Greinilegast er
þetta við upphaf þingferils hans,
þegar hann tók ákvörðun í verð-
lagsmálum landbúnaðarvara í
andstöðu við mikinn hluta flokks
síns og aðalmálsvara bænda á Al-
þingi.
Sama er að greina um mikils-
verð mál er snerta kjördæmi hans
hið forna. í ævisögunni er sagt frá
þessum málum á skilríkan hátt af
fullri einurð og málafylgju. Það er
kostur og verður notað síðar af
þeim sem fjalla um málin og sög-
una frá sagnfræðilegum sjónar-
hóli.
Páll Líndal semur ævisögu Ing-
ólfs eftir frásögn hans og könnun
heimilda. Stíll Páls er ferskur,
skýr og sterkur. Hann mótar efnið
í fast form, á stundum um of stað-
reyndabundið, en ávallt án til-
gerðar, heilsteypt og fast. Mál-
færslu gætir á stundum um of, en
ekki til lýta, og er hún oftast til að
auka á sagnfræðilegt gildi bókar-
innar. Á stundum er leiðin hál,
þegar farin er slóð umdeilds
stjórnmálamanns. Þar er vandfar-
ið um refilstigu stjórnmála og
hagsmunabaráttu stétta og hags-
munahópa. Páli tekst vel að rök-
færa viðkvæm sjónarmið deilu-
mála samtíðarinnar. Hann bregð-
ur fyrir sig bersögli og er auðséð
að samvinna milli hans og Ingólfs
hefur verið með ágætum að gera
bókina sem bezt úr garði. Þessar
staðreyndir er vert að virða og
hafa í minni, þegar meta á ævi-
sögu eins og bókina Ingólfur á
Hellu.
Jón Gíslason er póstfulltrúi og
fræðimaður.
inga gegn
SAMTOK íslenskra eðlisfræðinga
gegn kjarnorkuvá voru stofnuð þann
14. desember 1983. Segir í lögum
samtakanna að tilgangur þeirra sé
að afla fróðleiks og veita fræðslu um
kjarnorkuvopn í því skyni að vekja
almenning og stjórnvöld til umhugs-
unar og aðgerða gegn yfirvofandi
tortímingarhættu vegna kjarnorku-
vígbúnaðar. Þá hafa samtökin tekið
upp tengsl við erlend samtök vís-
indamanna m.a. í því skyni að afla
fræðslugagna.
Á stofnfundi samtakanna var
samþykkt ályktun þar sem skorað
er á ríkisstjórn og Alþingi að Is-
land greiði atkvæði innan SÞ með
tillögu Svíþjóðar og Mexíkó, þar
sem skorað er á stjórnir Banda-
ríkjanna og Sovétríkjanna að
stöðva tafarlaust frekari kjarn-
orkuvígbúnað sem fyrsta skref í
átt til afvopnunar.
í stjórn Samtaka íslenskra eðl-
isfræðinga gegn kjarnorkuvá eru
þeir Gísli Georgsson, Hans Guð-
mundsson og Knútur Árnason.
Bæjarstjórn Bolungarvíkur:
Fulltrúar úr níu
við næstu kosningar
Bolungarvík, 3. febrúar.
Á FUNDI bæjarstjórnar Bolungar-
víkur fimmtudaginn 29. janúar sl.
var meðal annars efnis til seinni um-
ræðu og atkvæðagreiðslu tillaga
meirihluta bæjarstjórnar um breyt-
ingar á bæjarmálasamþykkt Bolung-
arvíkurkaupstaðar, en meirihlutinn
samanstendur af 4 fulltrúum af
D-lista, 2 fulltrúum af B-lista og 2
fulltrúum af H-lista. Helstu breyt-
ingar í þessari tillögu eru að lagt er
til að leitað verði heimildar til fækk-
unar bæjarfulltrúa við næstu bæjar-
stjórnarkosningar úr 9 í 7, en í lok
síðasta kjörtímabils var samþykkt
1 SJO
að fjölga úr 7 í 9. Hins vegar telur
meirihluti bæjarfulltrúa það hafa
komið í Ijós að meiri hagkvæmni,
árangur og samstaða hafi náðst með
sjö manna bæjarstjórn.
I
Minnihluti bæjarstjórnar sem
skipaður er einum fulltrúa af
G-lista mótmælti þessari tillögu
og óskað eftir að fært yrði til bók-
ar allítarleg greinargerð frá sér.
Var gert fundarhlé á meðan grein-
argerðin var færð inn og tók það
ritara tæpar tvær stundir að ljúka
því verkefni. Að því loknu var
samþykkt tillaga frá forseta, að
fundi yrði frestað til fimmtudags-
ins 2. febrúar.
í gærkvöldi var síðan fundi
framhaldið og t upphafi flutti for-
seti bæjarstjórnar, ólafur Krist-
jánsson, dagskrártillögu þar sem
óskað var eftir, að fremur yrði lit-
ið á greinargerðir sem fylgiskjöl
þar sem ekki væri verjandi að
eyða stórum hluta bæjarstjórn-
arfunda í það eitt að færa inn í
gerðarbók greinargerðir einstakra
bæjarfulltrúa. Þessi dagskrártil-
laga var samþykkt samhljóða. Það
er því skemmst frá því að segja að
eftir það gengu fundarstörf eðli-
lega fyrir sig, en allnokkuð voru
skiptar skoðanir um framlagðar
breytingartillögur, einkum milli
meirihluta og minnihluta.
Auk þeirra breytinga á tölu
bæjarfulltrúa sem áður er getið,
má nefna þá breytingu sem sam-
þykkt var í gærkvöldi þess efnis að
bæjarráð getur heimilað forseta
bæjarstjórnar setu á bæjarráðs-
fundum.
Gunnar