Morgunblaðið - 21.07.1984, Blaðsíða 8

8
MÓRGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. JÚLÍ1984
Viðurkenningar fyrir
hagræðingartillögur
í opinberum rekstri
FYRRI áfanga í starfsemi Samstarfsnefndar um hagræð-
ingu í opinberum rekstri er nú lokið. Samstarfsnefndin
hefur starfað undir kjörorðinu Hagsýni ’84 - betri þjón-
usta, lægri kostnaður, en í nefndinni eiga sæti fulltrúar
ríkisins, Sambands íslenskra samvinnufélaga og Stjórnun-
arfélags íslands.
Einn þáttur í starfi samstarfs-
nefndarinnar var að efna til
samkeppni um hagræðingartil-
lögur. Fjöldi tillagna hafði bor-
ist nefndinni þegar skilafrestur
rann út 1. júní síðastliðinn og
voru tillögurnar jafnt frá opin-
berum starfsmönnum sem öðr-
um. Tillögurnar snertu marg-
vísleg efni, sem höfundar þeirra
telja að geti orðið til að einfalda
opinberan rekstur, draga úr
kostnaði og bæta þjónustu. Til-
lögur þær er bárust nefndinni
voru sendar ýmsum aðilum til
umsagnar og hefur samstarfs-
nefndin í framhaldi af því
ákveðið veita fjórum höfundum
viðurkenningu fyrir tillögur.
Þeir eru Jón Eiriksson, skatt-
stjóri Vesturlandsumdæmis,
Sigurður Kristjánsson, af-
greiðslustjóri í Gjaldheimtunni í
Reykjavík, Sólveig Guðmunds-
dóttir, skrifstofustjóri í Gjald-
heimtunni í Reykjavík, og Hörð-
ur Barðdal.
„Umboðsmanna-
kerfið orðið óþarft“
Jón Eiríksson, skattstjóri
Vesturlandsumdæmis, hlaut við-
urkenningu fyrir tillögu þess
efnis að svonefnt umboðsmanna-
kerfi skattstjóraumdæmanna
verði lagt niður. „Ég sá það í
mínu starfi að umboðsmanna-
kerfi, sem verið hafði við lýði frá
því 1962, með breytingunum þá,
var orðið óþarft. Þetta kerfi var
eðlilegt á sínum tíma sem brú
yfir í það nýja sem var að koma,
en þá voru það yfirleitt formenn
undirskattanefndanna sem urðu
umboðsmenn," sagði Jón Eiríks-
son í samtali við Mbl. í gær
vegna þessarar tillögu sinnar.
Hann sagði að starf umboðs-
manna skattstjóraumdæmanna
hefði að sínum dómi stöðugt orð-
ið þýðingarminna með auknum
og betri samgöngum og aukinni
þjónustu við þá sem minna
mættu sín.
„Upphaflega var það aðal-
markmiðið með starfi umboðs-
mannanna að aðstoða þessa
minni máttar, en þessi aðstoð
tengist miklu meira sveitar-
stjórnunum í dag. Það er miklu
eðlilegra að þær hafi með slíkt
að gera,“ sagði Jón. í tillögu
hans kemur fram, að ætla megi
að umboðsmannakerfið hafi
kostað rikissjóð a.m.k. 2 milljón-
ir króna árið 1983 og hann bend-
ir á, að umboðsstörfin séu best
komin í höndum bæjar- og sveit-
arstjórnaskrifstofa, sem ætla
megi að taki að sér þessi störf án
endurgjalds.
„Kostnaður við
innheimtu meiri en
álagningu nemur“
Sigurður Kristjánsson, af-
greiðslustjóri, og Sólveig Guð-
mundsdóttir, skrifstofustjóri,
bæði hjá Gjaldheimtunni I
Reykjavík, hlutu viðurkenningu
fyrir tillögu er varðar álagningu
opinberra gjalda og innheimtu
þeirra í Reykjavík. Sigurður
sagði í samtali við Mbl. vegna
viðurkenningar, að við fjölgun
gjaldenda 1980 hefðu fyrst kom-
ið upp hugmyndir, sem leiddu til
þeirra tillagna, er þau nú hefðu
fengið viðurkenningu fyrir. „í
Reykjavík eru milli 10.000 og
11.000 gjaldendur með svo litla
álagningu, að kostnaður við inn-
heimtu gjaldanna er meiri en
álagningu nemur. Við bendum
þess vegna á, að hjá þessu megi
komast ef persónuafsláttur er
einnig látinn ganga til greiðslu
sóknargjalds, kirkjugarðsgjalds
og gjalds í framkvæmdasjóð
aldraðra,“ sagði Sigurður.
Ástæðulaus óþæg-
indi og aukakostn-
aður öryrkja
Hörður Barðdal hlaut viður-
kenningu fyrir tillögu þess efnis
að þeir sem búi við sannanlega
varanlega örorku, verði losaðir
undan því að þurfa að skila ár-
lega læknisvottorði um örorku
sina til Tryggingastofnunar
ríkisins til að njóta aðstoðar
stofnunarinnar um kaup á hjálp-
artækjum. Fram kemur, að sé
síðasta læknisvottorð orðið eldra
en eins árs, sé seljanda hjálpar-
tækja óheimilt að veita öryrkj-
um þjónustu sína. Geri hann
slíkt, fæst þessi þjónusta ekki
greidd afTryggingastofnun fyrr
en nýtt læknisvottorð hefur bor-
ist. Hörður telur að þetta valdi
öryrkjum árlega aukakostnaði
og ástæðulausum óþægindum.
ÉtoEgDsS máö
Umsjónarmaður Gísli Jónsson 252. þáttur
í bréfi frá Önnu Snorradótt-
ur í Reykjavík segir meðal
annars: „Það var vísan gamla,
sem kom mér af stað núna,
þessi sem allir vita, hvernig er
og eftir hvern og ég líka! Sella
mín blessunin (Innskot um-
sjónarmanns: Sesselja Eldjárn
frá Tjörn í Svarfaðardal)
kenndi mér hana fyrir mörg-
um árum, sagði hana eftir sr.
Þorleif á Skinnastað föður
Svövu fyrrum kennara og
skólastjóra á Akranesi. Vísuna
hafði hún þannig:
Sólin gyllir haf og hauðtir
heldur svona myndarlega.
Ekki er Drottinn alveg dauður,
og ekki ferst bonum kindarlega.
Þetta er víst allt saman
mjög líkt, en e.t.v. ekki 100%,
t.d. sýndist mér standa í einni
útgáfunni: „og ekkert ferst
honum kindarlega."
Geturðu ekki tekið svolítið í
lurginn á þeim, sem einlægt
eru að tala um erlendar borgir
upp á útlensku? Það er talað
um Mílan (Mílanó), Nice
(Nissa), Bayern (Bæjaraland)
og alltaf bætast fleiri staðir i
hópinn, sum nöfn enskuskotin,
önnur upp á skandinavísku. Og
svo er þetta eilífa Lúx, sem fer
óskaplega í taugarnar á mér,
sennilega komið frá starfsfólki
flugsins. Þetta blessaða fólk er
alltaf að fara til Lúx eða koma
frá Lúx, en Lúxemborg heyrist
æ sjaldnar. Þetta samsvarar
raunar því að aðrar þjóðir
nefndu höfuðborg okkar Rek,
sem er skammstöfun fyrir
Reykjavík í fluginu."
♦
Ég þakka Önnu fyrir bréf
hennar fyrr og síðar. Um sinn
ætla ég ekki að fjölyrða um
vísuna. En skrifin öll um hana
eru athyglisverð og ánægjuleg
og sýna ræktarsemi fólks við
gersemar í alþýðlegu bundnu
máli, og nákvæmni í vinnu-
brögðum.
Um heiti erlendis hef ég
fjallað nokkuð áður og þá i
svipuðum tón og Anna Snorra-
dóttir. En þetta er mjög
vandasamt. Meginreglan sýn-
ist mér sú fýsilegust, að fara
með þau nöfn að íslenskum
hætti, sem af norrænum toga
eru spunnin og algeng eru
okkar á meðal, svo sem Kaup-
mannahöfn og Álaborg, Osló
og Þrándheimur, Stokkhólmur
og Gautaborg, Þórshöfn I Fær-
eyjum, Leirvík á Hjaltlandi og
Kirkjuvöllur í Orkneyjum. Hið
síðast talda kann þó að orka
tvímælis (Kirkwall), svo og
hvort segja skuli Björgvin
fyrir Bergen, að ég tali nú ekki
um Norðurkaupangur fyrir
Norrkjöbing.
Séu orðin úr mjög framandi
tungum, þykir mér eðlilegast
að breyta þeim ekki frá því
sem þau eru í hverju máli fyrir
sig, ég myndi t.d. ekki reyna að
beygja orð eins og Iowa, Idaho
eða Odessa og ekki stafsetja
þau að íslenskum hætti. Áftur
á móti myndi ég skrifa Belgía
og beygja það eftir okkar lagi.
Hvað verst er, þegar menn,
líklega af vankunnáttu, taka
t.d. þýsk eða ítölsk staðaheiti
upp í enskri gerð, úr enskum
blöðum eða eftir útvarpssend-
ingum á ensku, skrifa kannski
Cologne fyrir Köln, Bavaria
fyrir Bayern, Nuremberg fyrir
Núrnberg, Munich fyrir
Munchen, Milan fyrir Milano
(sjá bréfið) eða Turin fyrir
Torino. Þegar þetta sést, vakn-
ar sú áleitna spurning hvenær
við sjáum Copenhagen fyrir
Kaupmannahöfn í íslensku
blaði.
En ég endurtek: Þetta er allt
vandasamt meðferðar og hæg-
ara að kenna heilræðin en
halda þau. Hefur stundum,
bæði í gamni og alvöru, verið
fulllangt gengið í því að „ís-
lenska" erlend heiti, sbr. Busl-
araborg (Basel), Lifrarpúll
(Liverpool), Liðsbón (Lissabon,
Lisboa) og Öxnafurða (Ox-
ford).
*
í bréfi sínu notar Anna
Snorradóttir orðtakið að taka í
lurginn á einhverjum, en það
merkir að veita einhverjum
ráðningu eða með öðru orðtaki
að taka einhvern í karphúsið.
Orðtakið er kunnugt frá 19. öld
úr prentuðu máli, segir pró-
fessor Halldór Halldórsson í
doktorsritgerð sinni. Það er
einnig haft í gerðinni að taka
ofan í lurginn á einhverjum.
Eldri eru afbrigðin að grípa
eða þrífa I lurginn á einhverj-
um, og þá bæði í eiginlegri og
óeiginlegri merkingu, en lurgur
er hárlubbi.
Halldór Halldórsson segir
orðrétt:
„Orðið lurgur var áður lyrgr,
y>u í nokkrum orðum, sbr.
drykkur = drukkur, og orða-
sambandið taka e-m lyrg „þrífa
í hárlubbann á e-m“ er kunn-
ugt úr Fornaldarsögum: Hann
tók nú lyrg honum ok lét hann
skurka út ok kvað vísu ... Þessi
virðist vera frummerkingin.
Guðmundur Andrésson telur,
að orðið lurgur merki „hryggur
á loðnum dýrum, sem hægt er
að taka (grípa) með nöglum",
en það virðist vera skýring
hans á orðtakinu, þótt hann
tilgreini það ekki.“
*
Áfram með sólarvísurnar.
Eftir að síðasti þáttur fór í
prentun, hringdi til mín Sigfús
Halldórsson á Ytra-Hóli í
Kaupangssveit og sagði mér
tíðindi. Hann var einn fjög-
urra sláttumanna á Grýtu-
bakkatúni á sínum tíma, og
var molluhiti. Þá kvað Sigfús
Bjarnason:
Sólin lætur sólskinið
svíða mannagreyin.
Hún er bara að venja þá við
velgjuna hinumegin.
Þessi vísa varð brátt víð-
kunn, eða rétt að kalla í hvers
manns kjafti, eins og Sigfús
orðaði það. Hann minnti mig
einnig á, að hún væri prentuð í
minningaþáttum þeim sem
bróðir Sigfúsar, Jón Bjarnason
frá Garðsvík og áður Grýtu-
bakka, hefur saman sett.
ísinn að aukast
fyrir Norðurlandi
ÍSINN fyrir Norðvesturlandi er
heldur að aukast Landhelgisgæslan
fór í ískönnunarflug í gær og kom þá
í Ijós að meiri ís er kominn á sigling-
arleiðina í Húnaflóa en var fyrr í
vikunni.
Samkvæmt upplýsingum sem
Mbl. fékk hjá Landhelgisgæslunni
í gær er jakadreifa á siglingaleið-
inni frá Sauðanesi við Siglufjörð
og vestur á miðjan Húnaflóa en í
Húnaflóa er 4 mílna breið ístunga
sem nær norður fyrir siglingaleið-
ina. Þá hafa togaraskipstjórar
sem eru á veiðum norður af Horni
verið að tala um ís þar sem er á
mikilli ferð austur.
28611 28611
Sævargarðar
Endaraðhús á 2 hæöum samtals um 170 fm ásamt
bílskúr. Allt fullfrágengiö og vandaö. Stórar svalir.
Góöur garður. Frábært útsýni. Ákveðin sala.
Hús og eignir
Sími á skrifstofu 28611
(Heimas. 17577)
Lúðvík QÍMurareon hrt. UUH
43307
Opid kl. 1—4
í dag
Holtsgata
Góö 2ja herb. íbúö á 4. hæö.
Laus nú þegar. Verö 1300 þús.
Furugrund
Góö 3ja herb. íbúö á 5. hæö.
Laus fljótlega. Verö 1690 þús.
Lundarbrekka
Góö 3ja herb. ca. 95 fm ibúö.
Verð 1800 þús.
Kjarrhólmi
Góö 3ja herb. íbúö á 4. hæö.
Verö 1650 þús.
Engihjalli
Mjög góö 3|a herb. íbúö á 7.
hæö. Laus 1. ágúst nk. Verð
1730 þús.
Ásbraut
4ra herb. 110 fm íbúö ásamt
bílskúr. Verö 2050 þús.
Efstíhjalli
Góö 4ra herb. íbúö í 2ja hæöa
húsi. Góöur staöur. Verö 2150
bús.
Goðheimar
155 fm 5—6 herb. hæö ásamt
30 fm bílskúr. Möguleiki á aö
taka minni eign upp I.
Hlíóarvegur
Góö efri sérhæö 5 herb. ásamt
30 fm bílskúr.
Dalsel
230 fm raöhús ásamt bílskýll.
Verö 3,8 millj.
Dalbrekka/Laufbrekka
230 fm iönaöarhúsn. á neörl
hæö og 190 fm raöhús á efrl
hæö. Ýmsir mögul. Afh. fokhelt.
Laufás — Garöabæ
Mjög góö 4ra—5 herb. 140
fm neöri sérhæö ásamt 40
fm bilskúr. Allt sér. Verö 3,1
millj.
KIÖRBÝLI
FASTEIGNASALA
Nýbýlavegi22 III hæð
(Dalbrekkumegin) r
Sími 43307
> Sðhim.: Svvinbjörn Guömundsson
/ Rafn H. Skúlsson. lögfr.