Morgunblaðið - 21.07.1984, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. JÚLl 1984
25
!
Carrington lávarður, framkvæmdastjóri Atlantshafsbandalagsins, leggur áherslu á ummæli sín í samtalinu við Mbl.
koma upp kjarnorkueldflaugum af
gerðinni SS-20, en skotmörk
þeirra eru í Vestur-Evrópu. Það
var almenn skoðun meðal leiðtoga
Evrópuríkja í bandalaginu að
eitthvað yrði að gera til mótvægis,
því engar slíkar flaugar voru þá til
í Vestur-Evrópu. Ákvörðunin frá
1979 að koma upp meðaldrægum
kjarnorkueldflaugum í nokkrum
ríkjum bandalagsins var tekin af
frumkvæði Evrópumanna. Sov-
étmenn reyndu að hindra að hún
næði fram að ganga, en þeim tókst
það ekki og þeim finnst sem þeir
hafi beðið mikinn „diplómatískan"
ósigur," sagði Carrington lávarð-
ur. Hann sagði að beiskja Sovét-
manna vegna þessara úrslita væri
ástæðan fyrir því að þeir leiddu
viðræður við Vesturveldin hjá sér
og jafnframt skýringin á hinni
stirðu sambúð austurs og vesturs
um þessar mundir.
„En ég held ekki að þetta ástand
muni vara mikið lengur," bætti
Carrington við. Hann kvað Sov-
étmenn nú búa við óvissuástand í
pólitísku tilliti; enginn ætti von á
því að hinn nýi leiðtogi þeirra,
Konstantin Chernenko, mundi
sitja mjög lengi á valdastól og að
öllum líkindum væru ráðamenn í
Kreml að velta fyrir sér hvaða
stefnu bæri að taka. „Það veltur á
þeim hvenær viðræður hefjast,"
sagði hann.
Vikið var að fyrirlestri Carr-
ingtons hjá Aiþjóða hermála-
stofnuninni í Lundúnum og hann
beðinn að gera grein fyrir því hvað
hann hefði átt við þegar hann
ræddi þar um, að nauðsynlegt
væri að líta samskipti austurs og
vesturs nýjum augum.
„Ég talaði sem óbreyttur borg-
ari hjá IISS,“ sagði Carrington,
„en það sem ég var að reyna að
segja er, að í nokkur ár höfum við
vanmetið styrk Atlantshafs-
bandalagsins og að sama skapi
ofmetið efnahagslegan, hug-
myndalegan og hernaðarlegan
styrk Varsjárbandalagsríkjanna. 1
efnahagslegu tilliti búum við að
vísu við samdrátt, en hann er
tímabundinn, og reynslan hefur
sýnt að það er ekkert að skipulag-
inu sjálfu, markaðskerfið virkar.
Sömu sögu er ekki að segja af hag-
kerfi kommúnistaríkjanna. Við
þurfum ekki annað en að skotra
augunum í austurátt til að sjá að
kerfið er ekki einu sinni megnugt
að fæða og klæða eigin þegna.
Hugmyndalega hafa kommúnistar
einnig beðið ósigur. Milljónir
manna flýja lönd þeirra og þeir
geta ekki lengur, selt hugmyndir
sínar í lýðræðisríkjunum. Hernað-
arlega höfum við heldur ekkert að
óttast. Okkur kann að vera í ýmsu
áfátt hvað varðar hefðbundinn
vopnaburð, en þó ekki að því
marki, að nokkur ábyrgur sovésk-
ur hershöfðingi mundi treysta sér
til að hefja innrás í Vestur-
Evrópu,“ sagði Carrington.
„Vegna yfirburða okkar, efna-
hagslegra og hugmyndalegra, eig-
um við að gera Sovétmönnum
ljóst, að við erum ekki smeykir við
að setjast að samningaborðinu,"
hélt Carrington áfram. „Það er
mjög margt, sem við viljum ræða
við þá um, og ég legg áherslu á að
viðræður eru í sjálfu sér mikil-
vægar."
Blaðamaður Morgunblaðsins
minntist á aðdragandann að
stofnun Atlantshafsbandalagsins
1949 og kvað menn almennt ekki
vera þeirrar skoðunar að til styrj-
aldarátaka drægi í álfunni í dag
eða á morgun. Aftur á móti hefðu
menn áhyggjur af ástandinu í
Mið-Austurlöndum og við Persa-
flóa, þar sem Vesturlandabúar
hafa mikilla hagsmuna að gæta
vegna olíuflutninga. Carrington
var spurður að því hvort hugsan-
legt væri að Atlantshafsbandalag-
ið kynni að dragast inn í styrjöld
utan hefðbundins varnarsvæðis
síns.
„Ég held að við þurfum fyrst að
huga að forsendunum í spurning-
unni. Ástæðan fyrir því að þú get-
ur staðhæft, að stríð skelli senni-
lega ekki á í Evrópu í bráð er til-
vera Atlantshafsbandalagsins.
Við höfum sannarlega haft
áhyggjur af því að það geti komið
niður á okkur hve bandalagið hef-
ur náð góðum árangri. Ef Atl-
antshafsbandalagið hefði ekki
verið stofnað gætirðu ekki sagt
þetta,“ sagði Carrington. „Varð-
andi afskipti bandalagsins sem
slíks af hernaðarátökum á svæð-
um utan varnarumdæmis okkar
þá verður ekki um þau að ræða.
Það þýðir auðvitað ekki að átök
þar skipti okkur ekki máli eða hafi
ekki áhrif á viðbúnað okkar, og
einstök aðildarríki kunna að koma
þar við sögu. En ekki bandalagið
sjálft.“
Vikið var að skoðanamuni
Bandaríkjamanna og Evrópu-
manna um hlutdeild hinna síðar-
nefndu í vörnum Evrópu og leitað
álits Carringtons lávarðar á
spennu þeirri, sem þessi ágrein-
ingur er sagður hafa skapað á
vettvangi bandalagsins.
Hann kvað þetta mál hafa verið
mjög ýkt. „Raunar er þetta ekkert
nýtt í bandalaginu. Eg hef verið
viðriðinn það um árabil og alla tíð
hafa menn verið að tala um að
bandalagið væri að leggja upp
laupana og að spenna væri á milli
Bandaríkjamanna og Evrópubúa.
Eitt dæmi um hið síðarnefnda er
tillaga, sem bandaríski öldunga-
deildarþingmaðurinn Michael
Mansfield lagði fram í upphafi
síðasta áratugar, þess efnis að
herafli Bandaríkjanna í Evrópu
yrði kallaður heim. En þótt hér sé
ekkert nýtt á ferðinni þýðir það
ekki að við látum tillögur, eins og
þá sem öldungadeildarþingmaður-
inn Sam Nunn bar fram á dögun-
um, sem vind um eyru þjóta. Auð-
vitað er um alvörumál að ræða. Ég
held að við misskilning sé að eiga
hjá báðum aðilum. Ef Bandaríkja-
menn vilja að Evrópumenn auki
útgjöld sín til varnarmála þá er
ekki rétt að koma þeirri skoðun á
framfæri með því að hóta að kalla
Bandaríkjaher heim. Margir í
Bandaríkjunum átta sig ekki á því
hve mikið Evrópuþjóðirnar leggja
af mörkum. Menn fá góða yfirsýn
um það ef þeir lesa skýrsluna, sem
Caspar Weinberger varnarmála-
ráðherra lagði fyrir Bandaríkja-
þing um þetta efni, en þar kemur
fram að bandarísk stjórnvöld átta
sig á því að hlutur Evrópumanna
er verulegur. En það er líka nokk-
uð til í því sem ýmsir Bandaríkja-
menn hafa verið að segja, þ.á m.
Sam Nunn, og í því sambandi má
benda á ummæli Bernards Rogers
hershöfðingja, yfirmanns Evrópu-
herstjórnar Atlantshafsbanda-
lagsins (SACEUR), sem hvatt hef-
ur til þess að Evrópuríki auki
framlög sín til hefðbundins vopna-
búnaðar."
Að lokum var leitað álits fram-
kvæmdastjóra Atlantshafsbanda-
Iagsins á þeirri ákvörðun, sem ís-
lensk stjórnvöld tóku eftir að Geir
Hallgrímsson varð utanríkisráð-
herra í fyrra, að hefja þátttöku í
störfum hermálanefndar banda-
lagsins, en fram að þessu hafa ís-
lendingar leitt fundi hennar hjá
sér.
Carrington sagði, að þessi
ákvörðun eins og aðrar, sem vörð-
uðu það hvernig aðildarríki
bandalagsins störfuðu á vettvangi
þess, væri innanríkismál þeirra og
ekki við hæfi að aðrir reyndu að
hafa þar áhrif á. „En það liggur í
augum uppi,“ sagði hann, „að að-
ildarþjóðir Átlantshafsbandalags-
ins hljóta að fagna aukinni þátt-
töku íslendinga í störfum þess.“
Þorsteinn Pálsson
Staða útgerðar hrikaleg
— segir Matthías
Bjarnason
„STAÐA útgerðarinnar er hrikalega
slæm, sem stafar fyrst og fremst af
samdrætti í afla og slæmri stöðu
hennar þegar núverandi ríkisstjórn
tók við,“ sagði Matthías Bjarnason,
heilbrigðisráðherra og fyrrverandi
sjávarútvegsráðherra, þegar blaða-
maður Morgunblaðsins spurði hann
álits á stöðu útgerðarinnar.
— En hvaða leiðir eru til úr-
bóta, kemur t.d. til greina að fella
gengið?
Það er engin ein leið fær, heldur
margar og samfelldar. Stór geng-
isfelling hefur ekkert annað í för
með sér en verðbólgu, sem aftur
skapar óróa á vinnumarkaði. Það
verður að starfa innan þeirrar við-
miðunar, sem sett eru í fjárlögum.
Hins vegar geta útgerðarmenn
sjálfir leyst hluta þessa vanda
með hagstæðari samningum við
þau þjónustufyrirtæki er þeir
skipta við. Milliliðakostnaðurinn
er alltof hár og milliliðir fá of
mikið í sinn hlut.
í þeim aðgerðum sem hugsan-
legar eru, verður að taka mið af
atvinnuháttum á hverjum stað og
þá má ekki vera keppikefli stjórn-
valda að fækka í framleiðslugrein-
um. Þeirri fjölgun er verður á
vinnuafli næstu árin má ekki
mæta með aukningu í ríkiskerf-
inu, heldur fyrst og fremst í fram-
leiðslugreinum."
Aðspurður sagði Matthías
Bjarnason, að kvótafyrirkomulag-
ið væri meingallað, sérstaklega
framkvæmdin og að óbreyttu
mundi hann aldrei samþykkja
slíka skipan fyrir næsta ár. „Það
gengur ekki að útgerðarmönnum
sem sýnt hafa dugnað og árvekni,
sé hegnt með því að skera leyfilegt
aflamagn þeirra meira niður en
annarra," sagði Matthías Bjarna-
son að lokum.
lensku atvinnulífi. Fundur þing-
flokks og miðstjórnar Sjálfstæðis-
flokksins, var haldinn til að fjalla
um framhald þessa starfs og þá
samninga sem við eigum fyrir dyr-
um við Framsóknarflokkinn í
næsta mánuði. Okkur sem höfum
það hlutverk að ræða við Fram-
sóknarflokkinn, var gefið fullt
umboð til að vinna áfram að und-
irbúningi, er nú stendur yfir, fyrir
viðræðurnar sem hefjast um miðj->
an ágúst. Eg lagði upp ákveðinn
grundvöll í því efni, bæði hvað
varðar málefni og vinnubrögð og
það var samþykkt að halda áfram
með þeim hætti.“
— Hvaða grundvelli?
„Ég get ekki og vil ekki á þessu
stigi greina frá honum í einstök-
um atriðum, við stefnum að því að
halda annan fund 15. ágúst, til
þess að komast að endanlegum
niðurstöðum," sagði Þorsteinn
Pálsson að lokum.
Pétur Sigurðsson
Ýmsir hópar hafa orðið fyr-
ir meiri skerðingu en aðrir
— segir Pétur
Sigurðsson
„ÞAÐ verður að koma fram skýring
á mismunandi túlkun Þjóðhags-
stofnunar annars vegar og launþega-
hreyfinganna hins vegar á því hver
raunverulegur kaupmáttur er. Þjóð-
hagsstofnun segir hann óbreyttan en
leiðtogar verkalýðsfélaganna tala
um 7 % skerðingu. I hverju þessi mis-
munur felst verður að fást svar við,“
sagði Pétur Sigurðsson, alþingis-
maður, þegar blaðamaður Morgun-
blaðsins innti hann eftir stöðu laun-
þega.
„Það er alveg ljóst að ýmsir
hópar hafa orðið fyrir meiri kaup-
máttarskerðingu en aðrir. Þetta
eru sérstaklega þeir, sem eiga sér
fáa talsmenn, eins og öryrkjar og
aldraðir og eiga því erfitt með að
berjast fyrir bættum hag.
Þá hef ég einnig áhyggjur af
þeirri staðreynd að fjöldi okkar
bestu sjómanna er að hverfa í land
til annarra starfa og það er eftir-
tektarvert að í fyrsta skipti í mörg
ár, tala útgerðarmenn ekki um
laun sjómanna, sem hluta af
vandamálum útgerðarinnar. Þeir
gera aðeins kröfur á hendur ríkis-
ins um leiðir til úrbóta.
Ríkisstjórnin hefur verk að
vinna, það þarf að halda áfram á
sömu braut og leggja grunn fyrir
atvinnuvegina og gefa nýjum
fyrirtækjum tækifæri til að þróast
og dafna víðs vegar um land,“
sagði Pétur Sigurðsson að lokum.
f
j
5
t
t■
s
1
í
i
i
4
f
i
i
*
í
i
t
*
s
§
§
I