Morgunblaðið - 05.09.1984, Blaðsíða 42

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 5. SEPTEMBER 1984
42______________
Hannes Hafstein
Bjarnason - Minning
Fæddur 11. Janúar 1925
Dáinn 27. ágúst 1984
„Hann Hannes frændi er dá-
inn.“ Þessi fregn kom eins og reið-
arslag. Frændi sem alltaf var svo
hress og aldrei kenndi sér nokkurs
meins. Þeir dagar sem hann var
frá vinnu eru teljandi á fingrum
annarrar handar.
En lífið hefur sinn gang.
Minningarnar hrannast upp.
Frá því ég man fyrst eftir mér
hefur Hannes frændi skipað stór-
an sess í lífi minu.
Það var hann sem gekk með mér
fyrstu sporin og sýndi mér undur
veraldarinnar, sjóinn, Vatnsmýr-
ina, og aðra þá staöi er honum
voru kærir. Vil ég þá sérstaklega
nefna flugvöllinn en þar hafði
hann unnið frá 15 ára aldri og
þekkti hvern krók og kima.
Ógleymanlegar voru ferðirnar á
hjólinu með honum um borg og
bæ, frá þeim á ég mínar Ijúfustu
bernskuminningar.
Svo þegar stundir liðu fram og
sonur minn, Hannes Þór, fæddist
endurtók sama sagan sig. Þeir
nafnar áttu ótaldar ánægjustund-
ir saman.
Eins og nærri má geta var
Hannes Þór augasteinninn hans
og er nú harmur kveðinn að litlum
dreng sem kvaddi nafna sinn fyrir
hálfum mánuði með fyrirheitum
um endurfundi á komandi jólum,
en þá hugðist Hannes koma í
heimsókn til okkar.
Ekki get ég látið vera að minn-
ast á pakkasendingarnar hans til
okkar þar sem við dveljum við
nám i Sviþjóð. Þar sat hugulsemin
i fyrirrúmi, matur, orðabækur,
Nonnabækur fyrir nafna og allt
sem hann taldi að gagni mætti
koma í útlandinu.
Nú, þegar komið er að leiðarlok-
um, vil ég þakka elsku hjartans
frænda mínum fyrir allt sem hann
hefur gert fyrir mig og fjölskyldu
mína.
Blessuð sé minning hans.
Bertha
Aö dauðinn geri ekki boð á und-
an sér sannaöist er mér var til-
kynnt lát Hannesar Bjarnasonar
að morgni mánudags 27. ágúst sl.,
en hann hafði látist skyndilega þá
um morguninn nýkominn til
vinnu. Var hann mættur á vinnu-
stað sínum á Reykjavíkurflugvelli,
jafn stundvíslega og að jafnaði áð-
ur sl. rúm fjörutíu ár er hann
hafði starfað hér. Fyrst vann
hann við byggingu flugvailarins
hjá breska setuliðinu, en síðar þ.e.
frá árinu 1946 hjá flugmáiastjórn,
eftir að íslensk stjórnvöld tóku við
rekstri flugvallarins og var því
einn elsti og reyndasti starfsmað-
urinn við viðhalds- og umsjónar-
störf á flugvallarsvæðinu. Störf
sín leysti hann af hendi af sam-
viskusemi og Ijúfmennsku og var
þvi vel látinn af samstarfs-
mönnum sínum.
Hannes ólst upp hér í borg á
Grímsstaðaholtinu, foreldrar
hans voru Bjarni Bjarnason,
verkamaður, og Guðrún Krist-
jánsdóttir, en föður sinn missti
hann þegar hann var ungur og bjó
hann jafnan með móður sinni, þar
til hún lést fyrir nokkrum árum.
Hannes var maður frekar hlé-
drægur, þó ræðinn í sínum hópi,
en alla jafna hress í bragði og úr-
ræðagóður.
Eg vil að lokum þakka þessum
látna vini okkar langt og ósérhlíf-
ið starf við Reykjavíkurflugvöll og
í þágu flugmálanna almennt, einn-
ig biðja samstarfsmenn fyrir
kveðju. Aðstandendum votta ég
mina dýpstu samúö.
Gunnar Sigurðsson
Nú er hann liðinn, Hannes
frændi, eins og við feðgarnir vor-
um vanir að kalla hann. Upp i
hugann koma ótal minningar. Allt
saman góðar og fallegar minn-
ingar um einstakan mann.
Ætíð þegar við áttum leið til
hans tók hann á móti okkur með
sannri ástúð og velvild. Oft leitaði
ég á náðir frænda þegar hjálpar
var þörf, bæði þegar sneri að hin-
um ýmsu viðgerðum, svo og
vandamálum hversdagslifsins.
Alltaf var hann reiðubúinn að lið-
sinna og gerði það vel. Þegar byrj-
að var á einhverju verki þar sem
frændi átti hlut að máli, þá var vel
vandað til þess og sá hann um að
bæði væri upphaf og endir á hlut-
unum.
Sjaldan eða aldrei hefi ég
kynnst manni sem vandaði eins
vel verk sin, þar var hvert atriði
þaulhugsað og þess gætt að hvergi
yrðu lausir endar þegar upp var
staöið. Bæði hafði hann mikið og
gott verksvit og var auk þess
gæddur þesskonar hugviti sem
auðveldar mönnum störf sín.
Oft vakti það undrun mína
hvernig hann gat dregið fram úr
smiðju sinni einfaldar lausnir á
því sem mér virtust vera flókin
vandamál.
Aldrei aftur á maður eftir að
koma á Fálkagötu 15, fá sér kaffi-
sopa og spjalla við frænda, og það
er miöur.
En þó er annar sem saknar
frænda enn meir, það er litli
frændi sem skírður er eftir Hann-
esi. Átta ára drengur, fæddur inn
í litla fjölskyldu þar sem frændi
hafði stóru hlutverki að gegna.
Þeir tveir voru ávallt góðir vinir
og félagar. Siðustu tvö sumrin
sem Hannes litii Þór var á íslandi
voru þeir mikið saman og undi litli
frændinn sér alltaf vel i návist
stóra frænda. Þeir Hannesarnir
fóru oft í bíó saman, gengu um
vesturbæinn og Grímsstaðaholtið
og sagði Hannes drengnum litla
sögur og frásagnir um húsin og
fólkið sem bjó á holtinu. Einnig
fóru þeir í útilegur saman, bæði
inn á öræfin þar sem þeir nutu
fegurðar og mikiifengleika ís-
lenskrar náttúru og iðulega
dvöldu þeir langtímum saman
uppi í Öskjuhlíðinni, hvar þeir
nutu þeirrar sérstöku tilfinningar
sem fylgir því að vera staddur í
náttúrulegu umhverfi en þó inni í
miðju minnstu stórborgar i heimi.
Söknuður litla drengsins er stór.
Þó er víst að timinn læknar öll
sár, bæði stór og smá. Við þökkum
fyrir að hafa kynnst þessum
ágæta manni og átt með honum
samleið á vegi Hfsins í nokkur ár,
sem því miður urðu alltof fá.
Minning hans mun ávallt lifa i
hjörtum okkar, björt og hrein, og
verða okkur til uppörfunar i leik
og starfi.
Guðjón og Hannes Þór.
Hann var mættur til vinnu
sinnar úti á Reykjavíkurflugvelli
árla morguns. Hann hafði komið á
hjólinu sínu eins og jafnan áður í
þau 43 ár sem hann vann þar. En
þessi dagur átti eftir að verða öðru
vísi.
Hannesi frænda auðnaðist ekki
að taka til við vinnu sína. Hann
hneig niður meðvitundarlaus inn-
an um vinnufélagana. Skömmu
síðar var hann allur. Það er ekki
lengi að gerast.
Nú, þegar við kveðjum Hannes,
föðurbróður okkar, leiftra minn-
ingarnar um hann. Flestar tengj-
ast þær bernskuárunum, er farið
var í heimsókn til hans og ömmu á
Holtinu. En frændi bjó alla sina
tíð i foreldrahúsum.
Hann var ætíð boðinn og búinn
að sinna okkur. Sérlega minnis-
stæðar eru ferðirnar sem farnar
voru niður í fjöru við Ægisíðuna.
Ingibjörg Markúsdóttir
frá Arnarnúpi - Minning
Ef til vill er það fyrst og fremst
æska sjálfs mín og bernska sem
rifjast upp fyrir mér þegar ég
minnist þessarar öldnu konu, sem
nú er látin. En minningarnar um
hana og bernsku mína verða ekki
skildar hver frá annarri í mínum
huga. — Við áttum samleið í ellefu
ár, á þeim tíma sem ég var að
komast til vits og ára. — Einmitt
þess vegna vildi ég geta komið því
til skila að þaö fór mikilhæf og
göfuglynd kona, í smæð sinni, þar
sem hún fór, sem ekki á síður skil-
ið eftirmæli en þeir, sem meira
máttu sín. Hvaða tilgangi það svo
þjónar, að skrifa slík eftirmæli,
leiði ég ekki hugann að.
Örlög mín spunnust þannig, að
mig bar þar að garði, sem Ingi-
björg var þá. En það var á Skálará
í Keldudal við Dýrafjörð. Það er
vorið 1921. Ég er á fimmta ári. Eg
mun þá þegar ekki hafa þótt að-
laðandi barn til ögunar, sem leiddi
til þess að ég varð flestum hvim-
leiður og minum nánustu frekar
til ama en ánægjuauka. Inní þess-
ar horfur með blessaðan drenginn
hlaut Inga að grípa, þótt hún ætl-
aði sér það ekki. Hún lagði alltaf
fátt til allra mála. Hún stóð eins
og á bakvið þetta leiksvið, þótt
hún kæmist ekki hjá því að skila
þar miklu hlutverki.
Hún varð aldrei reið við mig,
nema þegar hún sá mig taka ann-
an vænginn, eða báða, af flugu,
eða nokkra fætur undan könguló,
sem á vegi mínum varð.
Hún hafði þá innbyggðu hæfi-
leika að skila til annarra því feg-
ursta, sem í sál hennar bjó og
prýtt getur hið mannlega svið, án
þess að hafa þar mörg orð um.
Breytni hennar: hógværðin, trú-
festan og trygglyndið í fari henn-
ar skóp það manngildi ungum sál-
um, sem ekki fór þeim úr huga
heldur tók það sterkara litróf eftir
því sem árin líða og vildu svo
gjarnan tileinka sér það að lokum.
Sitt langa líf sló hún sífellt á feg-
urstu strengi í hverri ungri sál,
sem hún átti samleið með, hún
trúði því að þannig yrði vegur
þeirra mestur. öllum vildi hún vel.
Hún vann störf sín af hljóðum
huga, hyggindum mikillar sálar,
sem lífið sjálft færði henni í
vöggugjöf. Hennar göfuga hjarta-
lag bauð henni að stinga við fæti,
hvarvetna þar sem öldur harms og
báginda ógnuðu með sjúkleika og
jafnvel dauða í litlu samfélagi,
eins og i Keldudal. Hún hafði
næma tilfinningu fyrir meinum
manna og dýra og liprar hendur
til þess að lina þjáningar þeirra,
mýkja sárin og græða þau. — Þess
vegna varð það hennar hlutskipti
að veita viðtöku því umkomulaus-
asta sem þrengir sér inni þessa
veröld, án þess að hafa boðsmiða á
þeirri stundu. Hún var i mörgum
tilvikum nærkona, þegar enginn
annar var viðlátinn til þess. Hún
bar þannig gæfu til að leysa
þrautir annarra áfallalaust. Búa
öðrum sinn fyrsta beð, sem hún
lagði í vöggu með bros á vör og
fyrirbænum. Enn öðrum bjó hún
sinn hinsta náttstað með tár á
hvarmi, biðjandi guð sinn um það,
að vera honum náðugur. — Þannig
sté hún ávallt fram, þegar öðrum
var getu vant, hvort heldur það
var lífið eða dauðinn, sem að dyr-
um kvaddi í lágum bæ. Þannig átti
hún sína gleði og sína harma, eins
og við hin. Hún las það ekki nein-
um. Hún var dulgæf kona, sem
vann sín störf í „lágum hljóðum".
Það kom mikið i hennar hlut að
gæta lambánna á vorin. Eg fékk
snemma að fara með henni, þótt
líkur væru á að ég ýrði frekar til
trafala. Það kom sér oft vel fyrir
mig, vegna þes að þá gat fengist
eðlileg skýring á því að ég varð
blautur í fæturna og jafnvel for-
ugur, þótt sólin skini í heiði. Mér
gekk stundum erfiðlega að gefa
fullkomna skýringu á því, hvað
það henti mig oft að ég var sokka-
blautur, þegar öðrum lá við bein-
broti af skósleipu í þurrkinum. Ég
reyndi sem oftast að kenna það
fótraka, en auðvitað vissu það all-
ir, að það voru bröndurnar í bæj-
arlæknum, sem ollu þessu, þegar
ég var að eltast við þær. En ef ég
fór með Ingu til lambánna þurfti
ég ekki að kvíða verðskulduðum
snuprum, sem engum þykir góður
kostur að meðtaka. Hún sá fyrir
því. Þess vegna hændist ég stöðugt
að henni. Hún bar svo oft blak af
mér þegar ég fór í bága við aga
heimilisins. Hún kenndi mér að
þekkja allan dalinn, þegar við
gengum til kindanna. Öll eykta-
mörk hans, sem kom sér oft vel
síðar fyrir klukkulausan smala-
dreng. Hún þekkti samspil fjall-
anna i dalnum. Hvernig þau rif-
ust, þegar stormurinn gnauðaði
um þau með tröllslegum hávaða
og gný. Hvernig þau brostu hvert
til annars þegar sólin skein og
hnjúkaþeyrinn flutti þeim koss,
kinn af kinn, eins og þau ættu ást-
ir í leynum.
Best þekkti hún raddir Arnar-
núpsins. Við rætur hans átti hún
lengst af samastað í vinalegum
bæ. Hún unni mjög þeim stað.
Hún vissi hvers vegna núpurinn
umlaði í lognkyrrðinni. Hún vissi
lika hversvegna hann stundi í lá-
deyðunni. Hún þekkti sjávarlagið
af hvísli öldunnar í eyra hans,
hvernig hún gældi við fætur hans,
eins og ástmær í tilhugalífi.
Hvernig hún var reið við hann og
kom þá æðandi langt utan af firði
eins og hún vildi mola hann niður
i eitt skipti fyrir öll. Þá drundi
ógurlega í honum, þegar hann
glotti að þessu uppátæki bárunn-
ar. Þessar og aðrar álíka sögur
sagði Inga mér þegar við röltum
tvö saman um dalinn. Þær voru í
stíl við þjóðsögurnar sem ég var
farinn að geta stautað. Eg drakk
þetta í mig eins og móðurmjólk og
auðvitað dvínaði hugrekkið í sam-
ræmi við það.
En það er hugljúf minning að
rifja þetta upp, eftir meira en 60
ár, yfir moldum þessarar mætu
konu, sem lét dulið hugarflug sitt
reika óbeislað í návist lítillar sálar
í trúnaði. Slík perla gleymist ekki
ungum dreng.
Vafalaust hefir Inga haft nokk-
urt skóslit við að gæta ánna, en
hún sleit engum skóm við skóla-
göngu sína. Hún varð ekki sam-
stúdent með neinum. — Samt var
hún fjölvís kona, sem kunni skii á
torráðnum gátum hins mannlega
lífs. Að sjálfsögðu var hún barn
sins tíma, sem ekki náði fótfestu í
tölvuheiminum. Hún lét því aðra
um það.
Keldudalur var hennar örlaga-
byggð. Henni þótti mjög vænt um
hann. Þar var hún fædd fyrir níu-
tíu og fimm árum. Aðrir hafa get-
ið uppruna hennar, svo að ég
endurtek það ekki. En þarna, inn á
milli fjalanna, þar liggja hennar
léttustu spor. Þar liggur hennar
þyngsta ganga. Þar var forlaga-
þráður hennar spunninn og örlög
hennar ráðin.
1925 giftist Inga Stefáni Guð-
jónssyni, sem var einn af hinum
stóra systkinahópi á Arnarnúpi,
sonur Élínborgar og Guðjóns, er
þá bjuggu þar. Ég var orðinn níu
ára og mér gramdist að Inga
skyldi gifta sig, þvi að þá fór hún
frá okkur. Þau settu saman heim-
ili að Móum, sem er nánast lítill
bali í landi Arnarnúps. Árið eftir
fæddist sonurinn, Markús, sem nú
veitir forstöðu byggingavörudeild
SÍS.
Stefán var um margt fágætur
maður. Hjartahlýr og velviljaður.
Trölltryggur og einlægur eins og
öll hans stystkini. Ég skynjaði
þetta vel, þótt ég væri aðeins
drenghnokki. Eg hafði líka vit á
því að hjúskapur hans og Ingu var
með fádæmum fagur. Svo augljóst
var það. Margur hefði af sambúð
þeirra getað lært. Mér finnst núna
i minningunni, að Stefán hafi um
sumt verið á undan sinni samtíð.
Hann var t.d. meiri kvenréttinda-
maður en margur er enn þann dag
i dag og á engan hátt hægt að
bendla hann við karlrembu, eins
og það er orðað nú um stundir.
Mér fannst hann vera fyrirmynd
annarra eiginmanna á þeirri tíð,
sem bar Ingu á höndum sér. Þá
skein líka hennar hamingjusól f
heiði. Dalurinn, fjöllin og allt virt-
ist brosa við þeim. — En stundum
næðir nepjan um sólbjartan dag.
Stefán gekk ekki heill til skógar
og fyrr en varði hneig sól hans til
viðar. Hann féll með haustlaufinu
1929, eftir fagurt samspil við
mannlífið, aðeins tuttugu og sjö
ára að aldri. — Þau Inga eignuð-
ust dóttur þá um sumarið, sem var
skirð við kistu föður síns, en hún
lést tveim vikum siðar, þriggja
mánaða gömul.
Þá, eins og stunduð áður,
hljóðnaði í dalnum. Jafnvel fjöllin
ræddust ekki við, svo tekið væri
eftir því, og sjálfur Arnarnúpur-
inn stundi yfir harmi dalbúanna.
— Inga var sterk kona, sem ekki
bifaðist frekar en fjöllin. Hún
kveinkaði sér ekki i mikilli raun,
með son sinn ungan, en bar harm
sinn eins og aðeins hetjur einar
geta gert.
Það var í fyrsta skiptið, en ekki
það síðasta, sem ég gerði mér
grein fyrir því, hve sársaukafullt
það er, að standa andspænis ann-
arra harmi. Andspænis harm-
þrunginni móður með ungbarn i
fangi og eiga engin orð, ekki neitt,
ekkert, ekkert, sem létt gat byrði
hennar, nema eigin tár, sem ég
vildi ekki að hún sæi. Hún átti
vitsmuni og þrek til þess að vera
sátt við guð sinn, sem þessu
stjórnaði, eins og öðru. „Drottinn
gaf og drottinn tók“ sagði hún að-
eins og fól honum framhaldið.
Hún var þannig sammála ömmu
minni, sem þá þegar hafði misst
sjö af tólf börnum sínum. Flest í
blóma lifsins. Stundum tvö sam-
tímis. „Drottinn gaf og drottinn
tók“ sagði hún líka. — En ég var
reiður þessum guði, sem hagaði
sér svona við fólk. Fyrst að gefa
því dýrmætar gjafir og taka þær
síðan frá þeim. Hjá mér gekk
þetta dæmi ekki upp. Ég var jú
aðeins þrettán ára. Það var mín
afsökun. En það tók mig langan
tíma, mörg, mörg ár, að komast
yfir það.
Nú hefir þessi mæta kona lokið
löngum og farsælum starfdegi,
með fagrar rúnir ristar á brá, sem
aldrei verða ráðnar. Með sögu að
baki, sem aldrei verður skráð.
Þannig geymist það göfugasta
með sjálfu sér, en því sem minna
er um vert mætum við hvar sem
er.
Hafi hún heila þökk fyrir mann-
gildi sitt, heilindi sín, góðvild sína
og tryggð, við lftilsiglda sál, sem á
vegi hennar varð. — Nú vona ég og
bið, að móðir min, sem fór þessa
sömu för fyrir 56 árum, sé nú svo
vel i stakk búin, að henni sé mögu-
legt að leiðbeina henni á ókunnum
leiðum, eftr því sem þörf krefur og
launa henni þannig fyrir son sinn.
Eg get sagt við sjálfan mig: „Kær
kveðja Inga mín“.
Skarphéðinn Össurarson