Morgunblaðið - 09.09.1984, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. SEPTEMBER 1984
íslensk tunga í ís-
lenskum kaupstað!
— hugleiðingar og nokkrar spurningar til skrásetn-
ingarvaldsmanna og hlutaðeigandi yfirvalda
„Ef menn ganga um
helstu verslunargötur
eftir Ólaf Oddsson
Veturinn 1981—82 urðu nokkrar
umræður á Alþingi um erlend
nöfn á íslenskri atvinnustarfsemi.
Nefndarmenn í allsherjarnefnd
neðri deildar fluttu þá frumvarp
til laga um breytingu á lögum nr.
42/1903, um verslanaskrár, firmu
og prókúruumboð, og lögum nr.
53/1963, um veitingasölu, gisti-
staðahald o.fl. Vilmundur heitinn
Gylfason mælti fyrir frumvarpinu
í neðri deild 2. apríl 1982. Gerði
hann þar skilmerkilega grein fyrir
efni þess.
1. gr. frumvarpsins var svohlj.:
8. gr. laga nr. 42/1903 orðist sem
hér segir:
Hver sá sem rekur verslun,
handiðnað eða verksmiðjuiðnað
skal hlýða ákvæðum þeim, er hér
fara á eftir, um nafn það, er hann
notar við atvinnuna, og um undir-
skrift fyrir hana (firma), enda
beri fyrirtækið og atvinnustarf-
semi þess nöfn, sem samrýmast
íslensku málkerfi að dómi skrá-
setjara. Ágreiningi, sem rísa kann
út af nafni, má skjóta til nefndar
hér í borg þá blasa
hvarvetna við nöfn á ís-
lenskum verslunum,
veitingastöðum eða at-
vinnustarfsemi, sem eru
beinlínis erlend, að
hluta til eða jafnvel að
öllu leyti.“
þeirrar sem starfar samkvæmt
lögum nr. 35/1953, (þ.e. Örnefna-
nefndar).
í 2. gr. frumvarpsins segir m.a.
svo: 4. gr. laga nr. 53/1963 orðist
sem hér segir:
Leyfi samkvæmt lögum þessum
er óheimilt að veita, ef umsækj-
andi fullnægir ekki eftirgreindum
skilyrðum:
1. Er fjárráða.
2. Hefur forræði á búi sínu.
3. Er heimilisfastur á íslandi og
hefur verið það síðasta ár.
4. Nafn á fyrirtæki og/eða at-
vinnustarfsemi fellur að hljóð-
kerfi og beygingum í íslensku
máli. -
Ágreiningi, sem rísa kann út af
nafni, má skjóta til nefndar þeirr-
ar sem starfar samkvæmt lögum
nr. 35/1953.
(orðsins fyllstu merkingu í nýju, björtu og glæsilegu 350 fermetra húsnæði að Sigtúni 9, Reykjavík,
þar sem dans, líkamsrækt og gleði er í hávegum höfð
og þar sem réttu sporin eru stigin.
Dansstúdíó Sóleyjar býður eftirfarandi „spor“:
Jazzballetl við nútimatónlist auK þess sem sérstaklega veröa
kenndir sviðs- og sýningadansar fyrir baaði hópa og einstaklinga.
Allir aldurshópar frá 7 ára aldri, jatnt konur sem karlar

.Racket-Bair (Veggjatennis) fyrir
konur og karla á öllum aldri. Sér-
staklega holl iþrótt og ráölögö af
læknum fyrir „stressað“ fólk. Pró-
tfn- og saladbar á staðnum fyrir
þá sm koma f.d. I hádeginu.
„Break - Break - Break" —
(Skrikkdans) fyrir bðrn og unglinga
frá 5 ára aldri. „Break - Break -
break" — Skrikkhressir timar...
N.B. Jazzballett...
Hressilegir morgun- og kvöldtímar í jazzballett fyrir konur og karla sem vilja
halda linunum i lagi.
Innritun alla virka daga frá kl. 10-12 og 13-17 í síma 68 77 01
Dansskóli Auðar Haraldsdóttur og Steppstudíó Draumeyjar veröa með aðstöðu I Dansstúdíói Sóleyjar. Nánar
auglýst siðar.
(Síðustu málsgr. 2. gr. og 3. gr.
sleppt hér.)
Frumvarpið fékk þinglega með-
ferð og var samþykkt á Alþingi 30.
apríl 1982. Lögin voru birt í
A-deild Stjórnartíðinda 24. maí
1982, og ættu þau að vera kunn
öllum þeim er hér eiga í hlut.
En vilji Alþingis í þessum efn-
um hafði reyndar legið allljós
fyrir um skeið, sbr. lög nr.
24/1959. Breytingin 1982 var gerð
„til þess að taka af tvímæli um
tilgang þessara laga,“ eins og segir
í greinargerð með frumvarpinu.
En hvernig hefur þá fram-
kvæmdinni verið háttað? Því er
auðsvarað. Ef menn fletta Lög-
birtingablaðinu frá liðnum árum
blasa víða við skýlaus brot á þess-
um lögum. Rétt er að athuga að
stundum kann það að orka tví-
mælis hvaða nöfn samræmast ís-
lensku málkerfi. En hver heilvita
maður, sem les Lögbirtingablaðið,
rekst fljótlega á nöfn sem sam-
rýmast alls ekki lögunum. Sumt er
jafnvel á erlendum málum. Rétt er
að taka fram að þetta á auðvitað
alls ekki við öll nöfn. Meirihluti
þeirra er í fullu samræmi við lög-
in.
Ef menn ganga um helstu versl-
unargötur hér í borg blasa hvar-
vetna við nöfn á íslenskum versl-
unum, veitingastöðum eða
atvinnustarfsemi, sem eru bein-
línis erlend, að hluta til eða jafn-
vel að öllu leyti. (Hér er ekki átt
við smekklegar upplýsingar til erl-
endra ferðamanna, og ekki má
rugla þessu saman við vörumerki.)
Ég hef talað við allmarga menn er
undrast þá fyrirlitningu sem þjóð-
tungunni er hér sýnd. Segjast þeir
sumir kjósa að eiga ekki viðskipti
við þá, sem þannig komi fram.
En líklega eru ekki allir þessar-
ar skoðunar og víst er að á liðnum
tímum hafa viðhorf manna til
varðveislu tungunnar og viðnáms
gegn erlendum máláhrifum verið
með ýmsum hætti. Fyrir rúmum
tveimur öldum vildi skólamaður
nokkur að íslendingar legðu niður
móðurmál sitt og tækju upp
danska tungu. Um svipað leyti var
lagt til að Reykjavík, höfuðstaður
landsins, yrði „heiðruð" með nafn-
inu Christiansvig. Þessar tillögur
náðu sem betur fer ekki fram að
ganga, en hin erlendu máláhrif
voru þá og reyndar lengi síðar af-
ar sterk. tslandsvinurinn Rasmus
Rask taldi árið 1818 að íslensk
tunga myndi fljótlega deyja ef
„ekki verða rammar skorður við
reistar". Ýmsir þjóðhollir menn
veittu hér öflugt viðnám og okkur
er hollt að minnast auglýsingar
Stefáns Gunnlaugssonar frá 7.
febrúar 1848, þess efnis að íslensk
tunga eigi best við í íslenskum kaup-
stað.
Enn á ný eru erlend málaáhrif
afar sterk hér á landi. Þau koma
fram með ýmsum hætti, en ein
mynd þeirra eru erlend nöfn á
sumum íslenskum fyrirtækjum.
Eins og áður sagði eru skoðanir
manna líklega skiptar í þessu efni,
sem löngum fyrr. Sumir vilja ekk-
ert gera, en aðrir vilja veita hér
viðnám. En hvað sem því líður
sýnast lög nr. 57/1982 vera skýr í
þessum efnum. Það virðist ótví-
rætt, að þeir sem reka verslun,
handiðnað, verksmiðjuiðnað, veit-
ingasölu og gististaði eigi að nota
íslensk nöfn á fyrirtæki sín eða
atvinnustarfsemina. Eins og rakið
var hér að framan má þó finna
ýmis dæmi hins gagnstæða, hér í
borg og reyndar einnig sums stað-
ar úti á landi. Því vakna þessar
spurningar:
1. Er skrásetningarvaldsmönnum
og hlutaðeigandi yfirvöldum ekki
kunnugt um lög nr. 57/1982?
2. Vita þeir að samkvæmt þessum
lögum má skjóta ágreiningi út af
nafni á fyrirtæki eða atvinnu-
starfsemi til Örnefnanefndar?
(Geta má þess að Örnefnanefnd
hefur bent mörgum, er til hennar
hafa leitað, á hentug nöfn á fyrir-
tæki eða atvinnustarfsemi.)
3. Vita þeir að til er sérstök stofn-
un, íslensk málnefnd, sem ber að
veita opinberum stofnunum og al-
menningi leiðbeiningar um mál-
farsleg efni á fræðilegum grund-
velli?
4. Er ekki unnt að koma þessum
málum í sæmilegt horf (með því
m.a. að framfylgja gildandi lög-
um)? Og má ekki enn hafa í heiðri
fyrrgreinda auglýsingu fógeta,
þess efnis að íslensk tunga eigi best
við í íslenskum kaupstað?
Ólafur Oddsson lauk prófi í
íslenskum fræóum frá Háskóla
íslands árið 1970. Hann kenn-
ir íslensku í MR.

Innritun í
PRÓFADEILDIR
Eftirtaldar prófadeildir veröa starfræktar á vegum
Námsflokka Reykjavíkur í vetur:
í Laugalækjarskóla:
Hagnýt verslunar- og skrifstofustarfadeild. Viö-
skiptabraut: 1. og 3. áfangi hefjast á haustönn.
Almenn menntadeild: íslenska, stæröfræöi,
danska og enska, 1. og 3. önn á framhaldsskóla-
stigi.
í Miðbæjarskóla:
Forskóli sjúkraliöa. Bóklegar greinar sjúkraliöa-
náms.
Fornám. Samsvarar námi 9. bekkjar grunnskóla.
Aöfaranám. Samsvarar námi 7. og 8. bekkjar
grunnskóla.
Innritun í allar prófadeildir mun fara fram 10. og
11. sept. í Miðbæjarskóla kl. 17—20.
Innritun í almenna flokka mun fara fram 18. og 19.
sept.