Morgunblaðið - 27.10.1984, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. OKTÓBER 1984
31
Hjördís Kvaran
Afmæliskveðja
Hjördís Kvaran er fædd á Akur-
eyri 27. október 1904 dóttir Sig-
urðar H. Kvarans læknis og Þuríð-
ar Jakobsdóttur frá Vopnafirði.
Það hefur alltaf verið stíll yfir
þessari stórbrotnu og sérstæðu
konu, sem á áttræðisafmæli í dag.
Þegar Hjördís kom svífandi eftir
Hólatorgi á fullri ferð vék maður
sér ósjálfrátt til hliðar. í margra
metra fjarlægð mátti þekkja hana
frá öðrum. Hún kom einsog storm-
sveipur beint af augum með mis-
munandi skrykkjum þó. Stundum
þeysti hún framhjá sem hinn
frjálsi norðanvindur eða hún
sigldi áfram með mýkt stórskút-
unnar f.vrir fullum seglum. En
alltaf stóð sami gusturinn af per-
sónunni. Hægri hendin var einsog
stýrisár sveiflaðist til hliðar og
um leið var einsog skrúfaðist uppá
vinstri fótinn. Áfram sigldi hún
hraðbyri, heim á Sólvallagötu eða
niður til Brynjólfsson & Kvaran
þar sem hún var bókhaldari í nær
hálfa öld. Andrúmsloftið í því
gamalgróna fyrirtæki minnti
helzt á breskt sögusvið úr Aghötu
Christie. Sem dæmi um formfestu
þeirrar kynslóðar sem þar vann,
þá þéraðist fólk þrátt fyrir ára-
tuga samvinnu.
Einstæðar mæður og fráskildar
voru ekki öfundsverðar af launun-
um sínum í kringum 1950 frekar
en endranær. Karlmenn einir
flokkuðust undir „fyrirvinnuhug-
takið“ og ekki talið umtalsvert þó
að konur fengju margfalt lægri
laun þótt um sömu vinnu væri að
ræða. Þær töldust jafnvel eitthvað
skrítnar í kollinum sem leyfðu sér
að steyta grön. Ekki man ég eftir
hvort vakti meiri hneykslun þegar
Hjördís Kvaran krafðist sömu
launa og karl-bókhaldarar, eða
þegar hún stormaði úr og í vinnu
klædd síðbuxum.
Uppeldi Hjördisar á dætrunum
Addý og Baddý mótaðist af sama
kraftinum og eljunni þótt ekki
gengi það hljóðalaust fyrir sig.
Ilvernig mátti það líka vera? Að
stjórna tveimur óstýrilátum og
uppátektarsömum stelpum neðan
úr Hafnarstræti, sem dunduðu sér
við allskyns prakkarastrik uppá
Sólvallagötu.
Mín fyrsta heimsókn til þeirra
var með þeim hætti að Ásdís greip
mig glóðvolga þar sem ég rólaði á
keðjunum sem festar voru milli
steinstólpa fyrir framan húsið.
Þegar inn var komið lagði þessa
líka ilmandi eplalykt á móti mér,
rétt einsog jólin væru komin í Pét-
ursbúð á horninu. Ég var ekki fyrr
sest í stofu en ég hafði munn og
hendur fullar af þessum gómsætu
eplum. Ég hafði í fyrstu hálfgerð-
an beyg af húsfreyjunni sem var
svo voðalega ströng í framan. Hún
sat í miðstofunni með handavinnu
og með miklum alvöruþunga
stjórnaði hún píanóspili yngri
dóttur sinnar. Öðru hvoru tók hún
sér hvíld frá hannyrðunum, sló
taktinn með öðrum fætinum og
sveiflaði af miklum krafti prjóna-
skapnum út í loftið — einsog
hljómsveitarstjóri tónsprota —
nema hvað á prjónunum hékk
hálfkláruð peysa. Hvorki fyrr né
síðar hef ég orðið vitni að slíku
samspili tóna, fóta og prjóna.
Ég hafði nægan tíma til að
gæða mér á eplunum góðu og líta í
kringum mig. Mikið óskaplega átti
konan mikið af bókum. Hún hlaut
að vera ofsalega gáfuð. Það var þá
hérna sem hann pabbi minn sat
stundum og fékk rabarbara hjá
henni Hjördísi. Ekkert skildi ég í
manninum að biðja ekki frekar
um epli! Komst ég að því síðar að
útvaldir gestir heimilisins stýfðu
ekki rabarbaraleggina beint úr
hnefa heldur fengu hann í fljót-
andi formi — a la Hjördís Kvaran.
Að kennslustundinni lokinni var
ég spurð spjörunum úr. Um
heilsufarið heima hjá mér, hvern-
ig gengi í skólanum, hvort ég þér-
aði ekki fullorðið fólk og þar fram
eftir götunum. Ég var sein til
svars. Þar sem það þótti mjög
dónalegt að tala með fullan munn-
inn var ég í stökustu vandræðum.
í hvert sinn sem ég var nýbúin að
svara einhverju til og fá mér væn-
an eplabita í viðbót kom ný spurn-
ing. Með því að velta bitunum upp
í mér og geyma út til hliðanna
tókst mér, að ég hélt, að vera mjög
kurteis. Baddý vinkona mín
stríddi mér á því seinna að mis-
stórir gúlar hefðu þanist út úr
kinnum mér öðru hvoru. En ég
stóðst prófið hjá yfirvaldinu!
Allir þeir litríku persónuleikar
sem byggðu okkar litla kjarna
vesturbæjarins verða mér alla tíð
minnisstæðir og kærir. Þakka ég
forsjóninni fyrir að hafa fengið að
kynnast þeim. Allt þetta fólk átti
það sameiginlegt að vera mikið
gáfu- og gleðifólk. Eitt sinn hafði
verið mikill gleðskapur heima hjá
Birni magister Bjarnasyni. Ein-
hverra hluta vegna barst hófið
heim til móður minnar á Blóm-
vallagötu. Fyrst birtist Hjördís
Kvaran með gítar undir annarri
hendinni en stóran kút í hinni.
Kútur þessi var mér lengi vel hul-
in ráðgáta, því hann var haldinn
þeirri óskiljanlegu náttúru að
aldrei tæmdist úr honum. Skýr-
ingin var auðvitað sú að stutt var
á milli heimilanna og rabarbara-
mjöðurinn sóttur eftir þörfum.
Eftir Hjördísi komu einhverjir
sem roguðust inn með kraumandi
kjötsúpupottinn hans Bjúsa. Eftir
mikið át og undir skál upphófst
allsherjar fjöldasöngur meður gít-
arundirleik Hjördísar. Hvert lagið
rak annað, en þegar líða tók á
kvöldið voru flestir orðnir and-
stuttir og rámir nema gítarleikar-
inn, sem fór á kostum. Innlifunin
hjá henni var slík að við systkinin
stóðum gjörsamlega agndofa.
Ekki voru tilburðirnir áhrifa-
minni er hún lýsti fyrir okkur
heimsókn sinni í dýragarð Berlín-
arborgar. Hún gat hreinlega náð
öllum hreyfingum og hljóðum
dýra, æðri sem lægri. Tókst henni
sérlega vel upp með híenuvælið.
Eftir að ég fullorðnaðist og skoð-
aði sjálf dýragarða erlendis fannst*
mér hljóðin í dýrunum ósköp
ómerkileg! og sem veikt bergmál
frá kvöldinu góða.
Nú er „stórskútan" aðeins farin
að felia seglin, en þrátt fyrir átta
tuga boðaföll er yfirbragðið og
reisnin sú hin sama.
Þau eru orðin rúmlega þrjátíu
árin síðan ég sat fyrst heima í
stofunni þinni, Hjördís mín. Það
var góður dagur. Suðandi fiski-
flugurnar fyrir utan gluggann.
Sláttur prjóna og tóna og góm-
sætu eplin þín sem ég át mig veika
af. Um leið og ég óska þér allra
heilla á afmælisdaginn vil ég
þakka fyrir að hafa fengið að vera
þér og þínum samferða.
Guðrún Sverrisdóttir
Hjördís Kvaran væntir þess að
sjá vini sína að fornu og nýju
heima á Sólvallagötu 3 nk. laug-
ardag, 3. nóvember, þar sem hún
er að heiman í dag.
Sölumaður óskast
Óskum eftir sölumanni á íslandi til aó sjá um sölu á
loftpressum, (ýmsar geröir), þrýstiloftsknúnum tækjum
og ýmsum iönvarningi.
Þeir sem áhuga hafa snúi sér sem fyrst til:
OMUFT
Postboks 112,
2680 Solred strand,
Danmark. Sími 45-3-14 14 89
V J
Blaðburöarfólk
óskast!
í eftirtalin hverfi: « »_______
Vesturbær úthverfi íngLka9
Nesvegur 40—82 Blesugróf Hlaöbrekka