Morgunblaðið - 11.11.1984, Blaðsíða 10

Morgunblaðið - 11.11.1984, Blaðsíða 10
82 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. NÓVEMBER 1984 SKÖPUN ARGÁFAN Snillingarnir eru margir snælduvitlausir Fyrir nærri 2.500 árum veltu Plató og Aristoteles því fyrir sér, hvort samband væri á milli auðugs ímyndunarafls og sköpun- argáfu listamanna og geðveiki, en það er þó fyrst nú, að bandarískur sálfræðingur segist tilbúinn til að sanna, að svo sé.: Til að kanna málið fór dr. Kay Jamison, prófessor í sálfræði við Kaliforníuháskóla, til Bretlands og hafði þar samband við 300 mál- ara, myndhöggvara, leikskáld, skáld og rithöfunda. Henni til mikillar furðu voru 47% reiðubún- ir að svara spurningum um geð- heilsu sína en það er hærra hlut- fall en gerist og gengur. Henni kom það líka á óvart hve margir mannanna höfðu verið til með- ferðar vegna þunglyndis og ann- arra sálarmeina auk þess sem óeðlilega margir „voru beinlínis geðveikir eða komnir út á ystu brún“. Niðurstöðurnar af rannsókn- inni, sem dr. Kay ætlar aö segja frá í væntanlegri bók, eru þær, að töluleg tengsl séu á milli mikillar sköpunargáfu og geðveiki og að skáldlegi innblásturinn svokallaði sé að nokkru leyti tengdur áköfu þunglyndi. Geðveikust voru skáldin, segir dr. Kay, og þeir, sem höfðu „alveg gefið skáldfáknum, ímyndunarafl- FJÖLMIÐLUN IBandaríkjunum hefur þeirri gagnrýni stundum verið hreyft meðal blaðamanna og annarra, að heista hlutverk blaðafulltrúa ríkis- stjórnarinnar sé að hagræða frétt- unum, sem almenningi eru fluttar í fjölmiðlum. Vegna þess gekkst Brookings-stofnunin í Washington fyrir sérstakri rannsókn á sam- skiptum blaðafulltrúa Hyfta húss- ins við fjölmiðlana og komst að því, að þeir eru hafðir fyrir rangri sök. Þær voru góðar fréttirnar af rannsókninni en þær slæmu voru, aö talsmenn ríkisstjórnarinnar, jafnvel þeir sem næstir standa forsetanum, eru alls ekki hafðir með í ráðum þegar mikilvægar ákvarðanir eru teknar og vita því oft lítið hvað um er að vera. Rannsókninni, sem kallaðist „Ríkisstjórnin og samskipti hennar við fjölmiðlana", stjórn- aði Stephen Hess, en hann vann fyrir ríkisstjórn Eisenhowers og Nixons og hefur skrifað bók um blaðamenn í Washington. Rann- sóknin stóð í heilt ár og fór fram í Hvíta húsinu, utanríkisráðu- neytinu, Pentagon og tveimur skrifstofum upplýsingadeildar stjórnarinnar. Hess segir í skýrslu sinni: „Við athuganir mínar komst ég að því, að það er ekki rétt, sem sagt er, að blaðafulltrúarnir lagi í hendi sér fréttirnar eða stjórni þeim. inu, lausan tauminn voru gersam- lega ga-ga“. Dr. Kay nefnir að sjálfsögðu engin nöfn en helming skáldanna, sem hún hafði samband við, má finna í Oxford-bókinni um tuttug- ustu aldar skáldskap og öll höfðu þau fengið gullorðu drottningar fyrir verk sín. Listamennirnir voru allir í Konunglegu listaka- demiunni og leikskáldin höfðu ým- ist unnið gagnrýnendaverðlaun í New York eða London eða hvort tveggja. Dr. Kay komst að því, að helm- ingur skáldanna hafði leitað sér lækninga við þunglyndi eða sjúk- legri þráhyggju, sem er að sjálf- sögðu óvenju hátt hlutfall, og 38% allra, sem svöruðu spurningum hennar, höfðu þurft að taka inn lyf vegna einhverra sálarkvala. Meginniðurstaðan er sú, að listamenn séu 35 sinnum líklegri til að þjást af skapgerðarbrestum en fólk almennt. - CRISTOPHER REED. Þeir eru einfaldlega ekki nógu slungnir eða nógu valdamiklir til að geta það.“ Mestur tími blaða- fulltrúanna „fer í að komast að því hvað kollegar þeirra eru að gera“. Samt sem áður liggja blaða- fulltrúarnir undir þeim grun yf- irboðara sinna, að þeir leki öllum fréttum í blaðamennina, sem aft- ur saka þá um að liggja á fréttun- um eins og ormur á gulli. Hess segir, að blaðamenn yrðu í raun hissa ef þeir vissu hve hart blaða- fulltrúarnir leggja að sér fyrir þá. Blaðafulltrúarnir byrja gjarna daginn á því að fara yfir úrklipp- ur úr helstu dagblöðunum, eink- um New York Times og Wash- ington Post, og eru því ýmist að lesa um eigin gjörðir eða miðla upplýsingum til fjölmiðlanna. Þegar Hess kynnti bók sína á blaðamannafundi nefndi hann nokkur dæmi um það hve Larry Speakes, talsmaður Hvíta húss- ins, gæti verið utangátta. Hann vissi t.d. ekkert um innrásina í Grenada fyrr en hún var næstum um garð gengin og þegar frétta- menn spurðu hann um orðróminn um afsögn Alexander Haig sem utanríkisráðherra hafði hann ekki hugmynd um það mál. Hess er ekki hrifinn af blaða- fulltrúum ríkisstjórnarinnar, TAUGAHRÚGUR Garmarnir sem geta ekki setið auðum höndum Flestum launþegum hefur verið stytting vinnuvikunnar kær- komin. Svo er þó ekki um alla, og hefur hún meira að segja reynst ýmsum Japönum óbætanlegt bðl, ekki sízt miðaldra karlmönnum. Sjötíu og sjö prósent vinnandi fólks í Japan hafa nú fimm daga vinnuviku, eins og tíðkast víða á Vesturlöndum. Ein afleiðingin þar eystra er mikil aukning svokall- aðra geð-vefrænna sjúkdóma hjá karlmönnum milli fertugs og fimmtugs, sem hafa ekki getað að- lagað sig þessum breyttu aðstæð- um. Það er líka að vissu leyti eðli- legt þegar tekið er tillit til þess, að eftir stríðslok voru ungir drengir japanskir beinlínis aldir upp í þeirri trú, að þeir ættu að leggja fram alla sína krafta í þágu þeirra fyrirtækja, sem þeir réðust til og stuðla þannig að auknum hagvexti í Japan. Það varð meðal annars til þess að margir fundu sér engin hugðarefni fyrir utan vinnuna. Toru Sekiya geðlæknir í Tókýó segir frá 45 ára gömlum manni, sem leitaði hjálpar hans. Sá var einn af aðstoðarframkvæmda- stjórunum í stóru verzlunarfyrir- tæki, þar sem tekin var upp fimm daga vinnuvika fyrir þremur ár- sem margir fengu starfið fyrir það eitt að hafa* skrifað mikið um kosningabaráttuna 1980. Þeir hafa hins vegar litla þekkingu á efnahags- og utanríkismálum og hættir því til að túlka allar gerðir forsetans á mjög einhliða hátt. Þrátt fyrir gagnrýni efast fréttamenn í Washington sjaldan um þær aðferðir, sem beitt er við fréttamiðlunina. Bókin hans Hess ætti því að geta stuggað við þeim, því að kerfið sem hann lýs- ir er bæði kostnaðarsamt og óhemju tímafrekt. Þá lexíu má af henni draga, að ef fólk trúir ekki öllu sem stendur á prenti, þá ætti það ekki heldur að trúa öllu, sem blaðafulltrúarnir láta út úr sér. Ekki af því að þeir séu að ljúga, heldur af þvi að ólíklegt er að þeir viti mikið. — ROBERT CHESSHYRE um. Maðurinn varð eirðarlaus og óánægður um helgar og brá á það ráð að taka með sér verkefni til að vinna heima. Fjölskyldu hans var það á móti skapi, svo að hann fór að vinna að verkefnum sínum á kaffihúsum eða í næsta bókasafni. Stöku sinnum þóttist hann jafnvel hafa gleymt einu eða öðru á skrifstofunni, svo að hann fengi átyllu til að skjótast þangað á sunnudögum. Eirðarleysi hans LÍF & LIST — Leynilistin hans Dalis Næsta vor verður opnuð í Lundúnum forvitnileg list- sýning. Er þar um að ræða síðustu verk spænska meistarans og súr- realistans Salvador Dali, sem þykja hafa listrænt gildi. Fáir hafa hingað til vitað um þessi verk, en Dali er alvarlega sjúkur og ólíklegt talið að honum verði framar auðið að stunda list sína. Þessi leyndi fjársjóður hefur að geyma 40 höggmyndir. Svo sem kunnugt er, stundaði Dali málaralist lengst af, og hann var kominn á áttræðisaldur þegar hann sneri við blaðinu og tók að einbeita sér að höggmyndalist- inni. Aðeins nokkrir nánir vinir hans og samstarfsmenn hafa vit- að um þetta safn höggmynda sem hann vann að á efri árum. Gera má ráð fyrir að handa- gangur verði í öskjunni í Lund- únum þegar af sýningunni verð- ur, því að gullsali í borginni ætl- ar að hafa á boðstólum eftirlík- ingar höggmyndanna úr gulli. Söluverðið á hverju verki verður um 120 milljónir króna. Höggmyndasafnið er nú í höndum spænsks listaverkasala, Klott að nafni, en Ian Friend, sérfræðingur í höggmyndalist við Tate-listasafnið í Lundúnum, gerði sér nýlega ferð til Barcel- ona til að skoða verkin, og er hann einn af fáum sem hafa séð þau. Kveðst hann furðu lostinn yfir því, hversu góð þau séu. Dali tókst að færa tækni sína og sköpunarkraft frá málverkinu yfir í annað listform, en slíkt er fátítt. Höggmyndirnar eru fremur litlar, innan við metra á hæð. í þeim koma fram margvísleg súrrealísk myndefni, sem kunn eru frá málverkum meistarans. Allt frá fjórða áratug aldar- innar fékkst Dali dálítið við gerð ágerðist og hann þjáðist af maga- verk og svefnleysi. Sekiya segir frá öðrum sjúkl- ingi, sem á sér svipaða sögu og margur annar. Hann er sérfræð- ingur á sviði hugbúnaðar og hann dvaldist á skrifstofu sinni um helgar til að föndra við tölvurnar. Vinnufélögum hans hugnaðist þetta illa, þannig að hann sá sig tilneyddan að vera heima um helgar. En þar var heldur tómlegt, því að börnin voru vaxin úr grasi og sáust sjaldan, en eiginkonan var á námskeiði að læra að halda teboð upp á gamla, japanska vísu. Maðurinn gat ekki leitað á náðir Bakkusar, þar sem hann var sterkur bindindismaður, og þvi tók hann að leita huggunar í mat og hljóp í spik. Hann þjáðist af uppköstum, svefnleysi og sjón- truflunum. Dr. Sekiya segir að óforbetran- legur vinnuþræll geti náð andlegu jafnvægi og fullri heilsu á mjög skömmum tíma, ef hann njóti stuðnings fjölskyldu sinnar. „Ég skil vel hvernig þessum mönnum líður," segir hann. „Áður fyrr glumdi stöðugt i eyrum þeirra, að vinnan göfgaði mann- inn, en hvíld var talin til lasta. En núna líta fjölskyldur á þá eins og hálfgerða vandræðagemsa." — PFTER MCGILL Dali: Eftirlíkingar úr gulli. listaverka í þrívidd og sum þeirra hafa hlotið frægð. Þar á meðal er hinn svonefndi „hum- ar-sími“, sem Tate-listasafnið á, og „sófi Mae West“, sem hefur að fyrirmynd nautnalegar varir leikkonunnar. En Reynold Morse, sérfræðingur í list Salva- dor Dali, telur að verkin sem eru í höndum Klotts séu einu lista- verk meistarans, sem standi und- ir nafninu höggmyndir. — MARTIN BAILEY Blaðafulltrúar fá uppreisn æru
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.