Morgunblaðið - 21.11.1984, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21. NÓVEMBER 1984
— eftir Eyjólf
Halldórs
Við lifum að sagt er í óreiðu-
þjóðfélagi. Raunveruleikaskyn ís-
lendinga er orðið bjagað eftir ára-
tuga líf í verðbólguþjóðfélagi þar
sem ekki er einu sinni hægt að
reiða sig á einföldustu hluti eins
og verð á mjólkurlítra. Ef litið var
undan hækkaði eitt í verði og ann-
að lækkaði að verðgildi.
Það þarf ekki að leita til kenn-
inga innan sálarfræði sem sýna
hvernig tvöföld skilaboð úr um-
hverfinu og fljótandi gildismat
getur gert einstaklinga firrta:
þetta er einföld staðreynd sem
blasir við hverjum þeim sem hefur
fyrir því að hugsa út í þessi mál.
í framhaldi af þessu hefur
kviknað sú hugmynd hjá mörgum
að íslensk stjórnmál séu skrípa-
leikur. Sama hverjir stjórna, þetta
er allt sama tóbakið, segir fólk. Og
nú er svo komið að þeir hljóta oft
á tíðum mesta virðingu sem geta
talað sem trúverðugast gegn fyrri
sannfæringu. Ábyrgð er hugtak
sem er út i hött, alvara aðeins
eitthert yfirbragð sem er dregið
upp sem áhersluauki og undir-
strikun á leikinni auglýsingu.
Stjórnmálamenn hafa komið sér
upp einhverju orðasaladi svipuðu
„Doublespeak" starfsbræðra sinna
í 1984, þar sem gróði þýðir tap,
sameining þýðir sundrungu og
sannleikur lygi. Ef staðreyndir,
gömul loforð og fyrri athafnir eru
reknar undir nefið á þeim, flissa
þeir eins og skólastrákar og gefa í
skyn að þetta þýði nú ekki alveg
það sem það virðist þýða, það séu
fleiri fletir á málinu, sé það skoð-
að í þessu eða hinu samhenginu
o.s.frv., o.s.frv.
Það er síður en svo að ég sé að
gefa í skyn að þessir stjórnmála-
menn séu skúrkar eða tómir eigin-
hagsmunaseggir sem eru að beita
fólkinu í landinu fyrir kerru sína.
Vafalaust eru þetta allt saman
bestu menn sem vilja þjóð sinni
allt hið besta. Gallinn er bara sá
að þeir virðast haldnir þeirri
ranghugmynd að fólk sé grund-
vallarlega heimskt eða illa upplýst
og það þurfi að beita leikhús-
brögðum til þess að teyma það
áfram að einhverjum þeim punkti
þaðan sem hægt er að byrja raun-
verulegar aðgerðir. Nú hefur þjóð-
in fylgt nokkrum sjálfskipuðum
Mósesum í gegnum nokkrar eyði-
merkurgöngur þar sem stefnan
hefur ýmist verið afturábak eða
áfram, til vinstri eða hægri. En
því miður hefur Kanaanslandið
ekki verið sjáanlegt þar til hugs-
anlega nú upp á síðkastið. En hvað
gerist?
Loksins þegar árangur er í sjón-
máli, raunverulegur árangur, þá
fer skjálfti um visst fólk sem virð-
ist ekki geta þolað að öðrum skuli
hafa tekist það sem það sjálft hef-
ur baslað við án árangurs.
Það þarf ekki einu sinni að
halda áfram með líkinguna og tala
um dans í kringum gullkálfinn:
staðreyndir tala skýru máli, stað-
reyndir sem við þekkjum öll.
Og baráttan heldur áfram. Og
baráttan tekur nýja stefnu. Áróð-
ursmeistarar allra tíma hafa allt-
af vitað hvernig er best að ala á
úlfúð, óöryggi og sundrungu. Ein-
hver annar hefur það svo miklu
betra en þú, milliliðir mata krók-
inn, staðreyndum er haldið frá
ykkur. — Þeir finna hagstæða
blóraböggla, vitandi að það er
„Loksins þegar árangur
er í sjónmáli, raunveru-
legur árangur, þá fer
skjálfti um visst fólk
sem virðist ekki geta
þolað að öðrum skuli
hafa tekist það sem það
sjálft hefur baslað við
án árangurs.“
mikið auðveldara að sameina fólk
á sameiginlegu hatri en sameig-
inlegri hugsjón.
Og hver skyldi verða vinsælasti
skotspónninn?
Á einhvern undarlegan hátt
holdgerist „óvinur fólksins" í Al-
bert Guðmundssyni og tvímælgi
ársins 1984 fær loksins almenni-
lega flutningsmenn.
Ef Albert segir sannleikann þá
er það athugavert.
Ef Albert segir að allir, sam-
herjar jafnt sem stjórnarandstæð-
ingar, geti öllum stundum haft
beinan aðgang að bókhaldi þjóðar-
búsins þá er það áróðursbragð.
Ef Albert bendir á þá einföldu
staðreynd að það sé ekki hægt að
búa til eitthvað úr engu, falla viss-
ir menn í trans og tala órætt og
spámannlega um aðra vissa menn,
hina nýuppfundnu milliliði, sem
að því er virðist maka krókinn á
öllu sem við gerum.
Það er orðið eins konar brandari
að maður sem er kosinn í umboði
fólksins til að hafa stjórn á fjár-
málum þjóðarinnar vilji gera það
út frá sinni bestu sannfæringu og
vilji ekki kaupa sér eða öðrum
Er heiðarleiki hætt-
ur að vera dyggð?
liggi sú staðreynd á borðinu að ...
vinsældir með innistæðulausum
ávísunum í einni eða annarri
mynd. — Vill fólk virkilega at-
hyglis- og valdaþurfandi veislu-
stjóra í stað ábyrgs fjármála-
ráðherra? Plástra eða klór í stað
bata?
Og þegar Albert heldur opnu
sambandi við fólk og leitast við að
greiða götu þess sem ekki á
frænku í hirðinni eða vini á valda-
stöðum, þá er það kallað fyrir-
greiðslupólitík með niðurlæging-
aráherslu. Vafalaust þykir það
vænlegra til árangurs á ýmsum
stöðum að hanga inni í fíla-
beinsturnum og tæla fólk í gegn-
um slagorð og skrumskælingu á
veruleikanum. Ekki er öll vitleys-
an eins ...
Hvernig stendur á því að fjár-
málaráðherra, sem samkvæmt
stöðu sinni er einn hluti af heild,
er allt í einu orðinn tákn og
óformlegur talsmaður þessarar
heildar? Hvað veldur því að hann
stendur út úr og er gerður að
holdgervingi þess sem tiltekin rík-
isstjórn stendur fyrir samkvæmt
skilgreiningu andstæðinga og
gagnrýnenda?
Hér komum við að meginmál-
inu: Einn maður talar um
vandann. Einn maður neitar að
fela tilvist hans. Einn maður neit-
ar að leika kamelljónaleiki ís-
lenskra stjórnmála og haga stefnu
og „sannfæringu" eftir vindi. Slík-
ur maður er auðvelt skotmark og
það hefur svosem áður gerst að
menn haldi að losni þeir við
manninn sem bendir á vandann þá
losni þeir og við vandann sjálfan.
Þarf enn og aftur að fara í sömu
gömlu leikina þar sem menn eru
teknir fram yfir grundvallarmál,
þar sem ábyrgðarlaust gaspur
þykir betra en tímabundin festa
eða aðhald.
Fólk á ekki að einblína á „stað-
reyndir" eins og þær eru mat-
reiddar hverju sinni, heldur að
horfa til verkanna og framhjá
orðagjálfri og bjagaðri fram-
reiðslu á hentugheitaveruleika
þeirra sem vilja völd hvað sem það
kostar.
Þarf virkilega að minna fólk á
verk Alberts Guðmundssonar og
þau stefnumál sem hann hefur
sett fram? Hvað með mál eins og:
Endurskoðun á verslunarálagn-
ingu, — fólki í hag.
Hjálp til þeirra sem minna
mega sín, sér í lagi aldraðra.
Launahækkun til hinna lægst
launuðu, þ.e. ekki vísitöluhækkun
sem í gegnum hefðbundnar keðju-
verkanir setur allt í sömu gömlu
klossuðu stöðuna — eins og allir
ættu að þekkja út frá reynslu síð-
ustu áratuga.
Skattalækkunarleið sem skilar
raunverulegum kjarabótum og
einnig að þurf að finna leið til
réttlátrar innheimtu á sköttum.
Ekki síst, niðurskurð á ríkis-
bákninu sem gefur svigrúm og
raunverulega fjármuni til að skila
út í þjóðfélagið til þeirra sem
þurfa þess mest með.
Þetta eru staðreyndir. Það er
líka staðreynd að ýmsum hefði
þótt það þægilegt að það hefði ver-
ið þagað yfir óþægilegum stað-
reyndum: og þar með hefði verið
gengið inn í samkomulagsveru-
leika íslenskra stjórnmála og þar
með hefði verið haldið á lofti
gamla samtryggingarkerfinu sem
segir að það sé ýmislegt sem okkur
sé ekki ætlað að skilja fyrr en eftir
dauðann, — eða þegar við erum
komin út í pólitík.
Það er kominn tími til að fólk
treysti eigin skynsemi og þiggi
ekki línur frá öfundarmönnum og
hentugleikurum.
Það er líka kominn tími til að
heiðarleiki og traust fái uppreisn
æru og séu ekki eitthvað sem telst
fyndið eða fáránlegt í þjóðfé-
lagsmálum. Ekki síst er kominn
tími til að fólk átti sig á eigin
ábyrgð og sé tilbúið til að axla
hana án skömmustutilfinningar.
Að fólk neiti að taka þátt í upp-
setningu gamanleikja og harm-
leikja í stjórnmálum þjóðarinnar.
Leyfum Þjóðleikhúsinu að vera á
sínum stað, Alþingishúsinu á sin-
um og að síðustu: Rétta menn á
réttum stöðum.
'yjólfur Halldórs er deildarstjóri í
’tregsbankanum.
Nýjungar í atyiimumálum — II.:
Er raforkan hér
— eftir dr. Jónas
Bjarnason
f fyrstu grein minni um nýjung-
ar í atvinnumálum fjallaði ég
nokkuð almennt um efnaiðnað og
forsendur hans. í þessari grein
verður leitast við að skoða nánar
möguleika á lífrænum efnaiðnaði
á fslandi og forsendur hans.
Orkufrekur líf-
rænn efnaidnaður
Einu sjáanlegu og hagstæðu
forsendur til lífræns efnaiðnaðar
á íslandi eru ódýr orka, jarð-
varmaorka og raforka. Menn eru
að vísu ekki á eitt sáttir hvort raf-
orka sé hér svo ódýr þegar öllu er
á botninn hvolft. Nýjar virkjanir
framleiða rafmagn, sem kostar frá
18 til 20 millidollara (mills) um
þessar mundir. Hvort þessar for-
sendur séu nægilegar eða ekki ti)
að vega upp á móti ýmsu öðru
óhagræði á Islandi eins og t.d. litl-
um markaði, engum innlendum
kolefnishráefnum, lítilli þekkingu,
mjög takmörkuðu stuðningsiðnaði
og engri reynslu, er hin stóra
spurning.
Hvaða framleiðsla
kæmi helst til greina?
Það er framleiðsla efna, sem
krefjast mikillar orku við fram-
leiðslu án þess að mikið af ókost-
um fylgi með. Sem dæmi má
nefna:
l.Framleiðsla eldsneytis á farartæki,
þ.c. bensín, úr innfluttum kolum
og rafgreindu vetni.
„Umrætt svið getur
haft þýðingu fyrir ísland
í framtíðinni. Með því
að sérhæfast nokkuð í
lífrænni efnafram-
leiðslu, sem er háð raf-
magni, eru verulegar
líkur á því, að unnt
verði að detta niður á
gagnlega hluti. Það á við
um efni, sem hafa raf-
magnskostnað sem stór-
an lið í framleiðslu-
verði.“
Utreikningar sýna, að slfkt
bensín er ca. þrisvar sinnum dýr-
ara en innflutt miðað við áður-
greint raforkuverð og hagstæð-
asta kolaverð, sem unnt er að fá
(1983). Bensínið yrði ódýrara með
því að nota kol til þess að fram-
leiða vetni, sem yrði síðan notað
með kolunum til að framleiða
bensín og sleppa þannig notkun á
íslensku rafmagni. Hvar er þá ís-
lenska forsendan? Annars eru
margar leiðir til í þessum efnum
og útreikningar eru flóknir. Sem
dæmi má nefna Mobil-aðferð
(MTG), sasol (Fishcer-Tropsch),
Gulf-aðferð (SRC-II), Exxon-
aðferð (EDSS) og gömlu þýsku að-
ferðina frá stríðsárunum. En þeg-
ar nánar er að gáð, standast ekki
íslenskar forsendur til að gera
þetta dæmi jákvætt. Þótt olía
ódýr?
hækki mikið á heimsmarkaði, er
heldur ekki víst hvort dæmið
gengur upp, því virkunarkostnað-
ur á íslandi hækkar þá einnig
mikið og rafmagnsverðið um leið.
Rafmagn er nú einu sinni eitt dýr-
asta form orku og það er eitthvað
bogið við þá útreikninga, sem
sýna, að það borgi sig að framleiða
ódýrara form úr dýrara formi.
Framleiða menn smjörlíki úr
smjöri, þótt það sé hægt?
2. Framleiðsla lífrsenna efna með
electrolysis eða „rafefnasmíð"
Efni eins og lífræn karbónöt má
framleiða með rafefnasmíð, en
þau eru notuð í plastefnaiðnaði.
Adiponitril er nú framleitt með
slíkurn aðferðum i stórum stíl, en
það efni er notað í nælonfram-
leiðslu. Ýmis freónefni (kælimiðl-
ar, rokefni fyrir „spray“-brúsa),
polyesterar, þvagefni og ýmis
fleiri efni má framleiða á þennan
hátt. Um það bil 10 efni eru nú
framleidd í stórum stíl (þúsundir
eða tugir þúsunda tonna) með Iíf-
rænni rafefnasmið. Talið er, að
þetta svið eigi góða framtið í
Bandaríkjunum.
Umrætt svið getur haft þýðingu
fyrir ísland í framtíðinni. Með þvi
að sérhæfast nokkuð i lifrænni
efnaframleiðslu, sem er háð raf-
magni, eru verulegar líkur á því,
að unnt verði að detta niður á
gagnlega hluti. Það á við um efni,
sem hafa rafmagnskostnað sem
stóran lið í framleiðsluverði.
3. Alkoholframleiðsla með gerjun
Alkohol er mjög ódýrt í ýmsum
löndum og heimsmarkaðsverð á
iðnaðarspíra er lágt, en spirinn er
að mestu leyti unninn með gerjun
úr korni, kartöflum eða öðrum
ódýrum mjölva. í Brasilíu eru uppi
stórkostleg áform um kornræktun
og sykurreyrsræktun til alkohol-
framleiðslu, en ætlunin er að nota
alkohol sem eldsneyti á bíla.
Alkoholframleiðsla á íslandi
kemur ekki til greina nema unnt
verði að nota jarðvarma til eim-
ingar spírans og að unnt verði að
kaupa erlendis mjög ódýrt gerjan-
legt efni.
Hérlendis er ekkert ódýrt gerj-
anlegt mjölvaefni og tæpast kem-
ur til greina að rækta kartöflur,
rófur eða eitthvert korn til gerj-
unarinnar.
Fóðurkorn á heimsmarkaði er
of dýrt til framleiðslunnar. Hins
Mynd úr efnaiðnaði.