Morgunblaðið - 21.11.1984, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21. NÓVEMBER 1984
N or ður landahúsið
— helsta og virkasta miðstöð
menningarlífs í Færeyjum
Rætt við Hjört Pálsson forstjóra hússins
— eftir Eðvarð T.
Jónsson
Ekki leið langur tími frá opnun
Norræna hússins í Færeyjum,
Norðurlandahússins, sem Færey-
ingar nefna svo, þegar ljóst var, að
þetta dýra og glæsilega mann-
virki, sem ýmsir héldu að yrði að-
eins eitt innantómt tákn í viðbót
um norræna samvinnu, var orðin
helsta og virkasta miðstöð menn-
ingarlífs í Færeyjum. Með þessu
húsi eignuðust allskyns félög,
klúbbar og áhugamannasamtök,
sem höfðu menningarmál í víðri
merkingu orðsins á dagskrá sinni,
þak yfir höfuðið, virðulegan og
miðlægan samastað. Sem dæmi
má nefna, að húsið hafði aðeins
verið opið í fáeina mánuði, þegar
guðfræðingar af Norðurlöndum
söfnuðust þar saman til að minn-
ast 500 ára dánarafmælis Lúthers
með fyrirlestrum og umræðum.
Síðan hefur húsið verið vettvang-
ur fyrir menningarhátíðir, list-
sýningar, sinfóníuhljómleika,
ráðstefnu friðarsamtaka, kóra af
öllum Norðurlöndum, jasshátíðir,
kvikmyndasýningar og margt
fleira. Nú fyrir skömmu lét Dan-
inn Steen Cold, sem gegnt hafði
stöðu forstjóra Norðurlandahúss-
ins, af störfum eftir að hafa unnið
meira og minna að húsinu í 11 ár,
og Hjörtur Pálsson, dagskrár-
stjóri Ríkisútvarpsins, var ráðinn
í hans stað. Hjörtur er fyrsti ís-
lendingurinn, sem gegnir þessu
starfi. Starf forstöðumanns Norð-
urlandshússins er lykilstarf í fær-
eysku menningarlífi vegna þeirrar
óvenjulega sterku stöðu, sem hús-
ið hefur þegar fengið í færeysku
þjóðlifi, og því axlar forstjóri
hússins á hverjum tíma þunga
ábyrgð. Morgunblaðið hitti Hjört
að máli fyrstu vikuna í nóvember,
en Hjörtur hafði þá nýlokið við að
ganga frá vísnakvöldi með visna-
söngkonunni Bergþóru Árnadótt-
ur, sem var fyrsti íslendingurinn,
sem þar hefur komið fram eftir að
hann tók við starfi forstöðu-
manns. Vísnakvöldið hafði þó ver-
ið ákveðið áður.
Ekki bara „fínkúltúr“
Við spurðum Hjört fyrst að því
að hvaða þáttum í starfsemi Norð-
urlandahússins hann hefði éin-
beitt sér á þeim stutta tima, sem
hann hefur verið í Færeyjum.
„Starfsemi Norðurlandahússins
og svipaðra stofnana er þannig
háttað, að hún er alltaf skipulögð
töluvert fram í tímann," sagði
Hjörtur. „Þegar nýr maður tekur
við, erfir hann sitthvað, sem búið
er að undirbúa og smám saman
bætir hann öðru við. Það kemur í
minn hlut þessa fyrstu mánuði að
fylgja því eftir, sem búið er að
ákveða, og sjá um að það takist
eins og til var stofnað. Eg vinn að
því núna aö gera dagskrá yfir
væntanlega starfsemi, og reyna að
átta mig á því sem búið er að
skipuleggja fyrir næsta ár. Þetta
er nauðsynlegur grundvöllur til að
hyggja á framtíðaráætlanir um
starfsemi hússins. Ég hef líka not-
að tímann til að kynnast húsinu
sjálfu, starfsfólkmu og öllu fyrir-
komulagi hér. Svo hef ég verið að
koma mér fyrir á nýjum stað með
öllu því umróti sem því fylgir. Við
hjónin búum í nýlegu timburhúsi í
vesturbænum, Orkneyjarvegi 11,
en það er hús sem leigt er fyrir
forstöðumann Norðurlandahúss-
ins.“
— Á hvað hefur þú hugsað þér
að leggja áherslu við skipulagn-
ingu starfsins hér?
„Ég er staðráðinn í að gera allt
sem ég get til þess að þær dag-
skrár, sem verða í húsinu, verði
ekki eingöngu „fínkúltúr", heldur
verði húsið miðstöð fyrir marg-
víslega menningarstarfsemi, t.d.
fundahald, ráðstefnur og nám-
skeið í sambandi við atvinnulíf,
stjórnmál, o.s.frv. Hér var t.d.
námskeið I september-mánuði,
sem nefndist „Heilbrigðismál og
samfélag", og nú er verið að opna
hér sýningu um orkumál. Þetta
verður því ekki eingöngu hús, þar
sem haldnar verða listsýningar og
tónleikar og sýnd leikrit, lesið upp,
sýndar kvikmyndir o.s.frv. Hér á
ekki bara að rúmast list í þrengstu
merkingu orðsins, heldur list í
breiðri merkingu og ýmiskonar
upplýsingamiðlun og fræðslu-
starfsemi. Ilúsið á að gegna sama
hlutverki og Norræna húsið í
Reykjavík, þ.e.a.s. það verður í
rauninni skóli, fundarstaður og
upplýsingamiðstöð. Húsið heitir
Norðurlandahúsið í Færeyjum,
það á ekki bara aö þjóna Þórs-
hafnarbúum, heldur á að reyna að
laða fólk utan úr eyjunum hingað
að húsinu og dreifa list og upplýs-
ingum frá húsinu út í eyjarnar.
Húsið hefur reynt að senda lista-
menn og fyrirlesara þangað, þótt
það hafi stundum verið erfiðleik-
um bundið og þó að ekki hafi verið
stöðugur straumur fólks hingað í
húsið utan úr eyjum, þá hefður
það komið hingað og lagt sitt af
mörkum. Núna stendur til dæmis
yfir sýning á handavinnu barna og
handavinnukennara víðsvegar úr
Færeyjum og í tengslum við hana
heldur Handavinnukennarafélag
Færeyja námskeið fyrir félaga
sína, þar sem reynt er að meta
stöðu greinarinnar í Færeyjum og
með fyrirlesara úr Danmörku.
Þetta er gott dæmi um hvernig má
nota húsið og hvernig við ætlum
að nota það i framtíðinni."
Skemmtilegt og
eggjandi
— Svo vikið sé að húsinu sjálfu,
hvernig líst þér á það sem vinnu-
stað?
„Norðurlandahúsið er mikið
listaverk, þaö er augljóst öllum
sem hingað koma. Sumir arkitekt-
ar virðast hafa á því gott lag, að
láta húsin sín falla vel inn í um-
hverfið og þetta hús er ágætt
dæmi um það. Þetta er eins og
álfhóll, líkt og ein klettaborgin
hér hafi verið holuð innan og mað-
ur sjái inn í hana á kvöldin, þegar
búið er að kveikja. Húsið er bjart,
efniviðurinn í anddyrinu steinn og
gler, sem gefur mikinn svip, en
torfþakið veldur því, að það fellur
inn f umhverfið og sker sig ekki
úr. Það býður upp á marga mögu-
leika, hljómburður er góður og
stóri salurinn sérstaklega vel til
þess fallinn að halda þar konserta
og stórar leiksýningar. Leikhús-
fólk, sem hingað hefur komið, seg-
ir, að Ijósabúnaðurinn sé með því
fullkomnasta, sem þekkist á Norð-
urlöndum og þótt lengra væri leit-
að. Svo er annar minni salur hér
frammi, „klingran“ (hringurinn)
svonefnda, sem er sérlega
skemmtileg fyrir kvöldvökur með
visnasöng og upplestri, fyrir litla
kammersveit og minni samkomur,
íslendingar fagna þar t.d. 17. júní.
Salinn á kjallarahæð hússins,
„dansistovuna“, er hægt að nota
til fyrirlestrahalds, lítilla sýninga,
og sem danssal. Gólfið var sér-
staklega styrkt með það fyrir aug-
um, að þar væri hægt að stíga
færeyskan dans og „Havnar-
-dansifelag“ hefur haldið nám-
skeið þar í færeyskum dansi fyrir
skólabörn."
— Hvernig er þér innanbrjósts,
er þú tekur við svo ábyrgðarmiklu
starfi í svo ólíku umhverfi sem
Norðurlandahúsið er miðað við
skrifstofu dagskrárstjóra á Skúla-
götunni?
„Ég finn vitanlega til þess að
þetta er mikil ábyrgð og það veld-
ur mér óneitanlegum vissum
áhyggjum. En um leið hlakka ég
til að takast á við það. Þetta er
skemmtilegt og eggjandi starf og
ég vona, að mér takist í góðri sam-
vinnu við Færeyinga og aðra, sem
hingað koma og hér starfa, að
gera húsið að þeirri menningar-
stofnun, sem því var ætlað að
vera.“
— Hvernig hefur fyrrverandi
forstjóri hússins, Steen Cold, stað-
ið sig í stykkinu, að þínu mati?
„Ég get lítið dæmt um það af
eigin raun, því ég þekkti hér ekk-
ert til fyrr en í sumar sem leið, en
af því sem mér hefur skilist á
mönnum hér hefur Steen Cold
unnið hér mjög gott starf af mikl-
um dugnaði og brennandi áhuga.
Hitt er rétt að hafa í huga þegar
verið er að dæma um starfsemi
hússins hingað til, að það var
opnað almenningi áður en það var
í rauninni fullbyggt. Steen Cold
hafði starfað á menningarmála-
skrifstofu Norðurlandaráðs í
Kaupmannahöfn og í mennta-
málaráðuneytinu danska og vegna
starfa sinna þar hafði hann fylgst
með undirbúningnum að byggingu
hússins eiginlega alveg frá upp-
hafi og var einn af þeim, sem mót-
uðu hugmyndirnar um hvernig
þetta hús ætti að vera. Þegar hann
kom hingað sem fyrsti forstöð-
umaður hússins var það sam-
kvæmt sérstöku samkomulagi,
sem stjórn hússins gerði við hann
um að koma hingað til Færeyja og
fylgja húsinu eftir á síðasta bygg-
ingarstigi þess. Það var því aldrei
ætlunin að hann yrði hér nema
takmarkaðan tíma. Nú er ég fyrsti
forstöðumaðurinn, sem ráðinn er
til fjögurra ára, og það hlýtur þá
að koma í minn hlut, að byggja á
þeim grundvelli, sem hann lagði,
breyta því sem okkur kann meö tíð
og tíma að þykja ástæða til að
breyta og halda áfram að móta
þessa starfsemi, því það sem gert
hefur verið hingað til er fjölbreytt
og margþætt, en það er þó ekki
nema brot af þvf sem menn geta
hugsað sér að gera. Þegar verið er
að meta störf Steen Cold, þá er
rétt að hafa í huga, að húsið hefur
nánast verið eins og byggingar-
vinnustaður fram undir þetta.
Ennþá er eftir að ganga frá og
finpússa ýmislegt, en það var ætl-
un hússtjórnar, að þegar nýr mað-
ur tæki við, væri þetta byggingar-
skeið á enda. Það kemur í minn
hlut að fylgja eftir ýmsum verk-
um, sem þarf að ljúka, jafnframt
því að móta starfsemina og
stjórna henni. Húsið er prýðilega
fallið til tónleikahalds og leiksýn-
inga, eins og ég nefndi áðan, og
ýmiskonar fundi er hægt að hafa
hér, en hér er enginn einn salur,
sem beinlínis er ætlaður til list-
sýninga. Hér er ekkert bókasafn,
eins og í Norræna húsinu heima.
Á þessu var mér gefin sú skýring,
að þegar verið var að undirbúa
byggingu hússins, hafi færeysku
fulltrúarnir í stjórninni tekið það
fram, að vegna þess að nýbúið
væri að byggja Landsbókasafn f
Þórshöfn, vildu þeir að annað væri
látið ganga fyrir f þessu húsi og ég
ímynda mér, að þeir hafi þá til
dæmis verið með góðan tónleika-
sal í huga. Hér hafa samt sem áð-
ur verið settar upp málverka-
sýningar og sýningar af öðru tagi
og ég hlakka til að fást við það
verkefni, því mér finnst gaman að
sjá hvað hægt er að gera á þessu
sviði, þótt enginn salur sé sér-
staklega til þess byggður. Og sýn-
ingar eru þess eðlis að þæð má oft
hafa jafnframt annarri starfsemi
eða sem ramma utan um eða i
tengslum við hana.“
Ekki aöeins
norrænt hús
— Treystirðu þér á þessu stigi
málsins til að bera saman stöðu
norrænu húsanna hér og á íslandi
í menningarlffi þjóðanna tveggja?
„Þegar íslendingar hugsa til
Norðurlandahússins hér finnst ef-
laust mörgum að það muni vera
nákvæmlega samskonar stofnun
og Norræna húsið í Reykjavík. En
þetta er ekki allskostar rétt. Húsið
hér á nefnilega að gegna samskon-
ar hlutverki og Norræna húsið
heima, þ.e.a.s. vera menningar-
miðstöð, þangað sem látnir eru
berast ýmsir straumar frá Norð-
urlöndum til Islands og öfugt, en
þegar Norræna húsið í Reykjavík
var byggt, og upp frá því, er búið
að byggja svo margar menning-
arstofnanir á íslandi. Við höfum
Þjóðleikhúsið og f raun réttri
Borgarleikhús fyrir utan aðra
Ieikstaði, bæði á Reykjavíkur-
svæðinu og annars staðar. Við
höfum Sinfóniuhljómsveit, sem
æfir og heldur hljómleika f Há-
skólabiói og við höfum sýningar-
sali eins og Kjarvalsstaði, Lista-
safn ASL Listasafn rfkisins
o.s.frv. Þessu er ekki til að dreifa
hér f Þórshöfn. Þegar byggt er hér
stórt og veglegt hús eins og
Norðurlandahúsið, sem hefur
stóra sali til leiksýninga og tón-
leikahalds og margskonar annarr-
ar menningarstarfsemi, þá verður
það auðvitað sjálfkrafa sú miðstöð
í bænum, sem notuð er til allra
þessara hluta. Þess vegna gegnir
húsið hér f raun og veru miklu
margþættara hlutverki en Nor-
ræna húsið í Reykjavík og hefur
enn meiri þýðingu fyrir menning-
arlíf þjóðarinnar. Það er norrænt
hús með þá starfsemi, sem menn
þekkja frá Norræna húsinu heima,
en auk þess er það aðalleikhús,
tónleikasalur og menningarmið-
stöð Færeyinga. Margir hér óttuð-
ust í upphafi, að þetta hús mundi
skyggja á aðra menningarstarf-
semi og gera henni erfiðara fyrir,
en mér heyrist á flestum, sem ég
hef kynnst og talað við, að þeir
telji að nú sé ekki ástæða til að
óttast þetta lengur. Ég held að það
hafi tekist að ná góðri samvinnu
við samtök listamanna hér i Fær-
eyjum, leikfélög og önnur þau fé-
lög og samtök, sem eru potturinn
og pannan i menningarlífinu hér.
Mesta áhugamál mitt er að eiga
gott samstarf við alla þessa aðila
svo húsið geti áfram notið krafta
þeirra og skotið í staðinn skjóls-
húsi yfir starfsemi þeirra á nýjum
stað, þar sem tækni og möguleikar
eru betri en á þeim stöðum, sem
þeir höfðu fyrir, þótt þeir haldi
þar jafnframt áfram starfsemi
sinni, t.d. í Sjónleikarhúsinu."
Heimamaður á ekki
hægara um vik
— Þegar staða forstöðumanns
Norðurlandahússins var auglýst,
sóttu allmargir Færeyingar um
hana og það vakti nokkurt umtal,
að útlendur maður var ráðinn í
stað heimamanns. Hefur þú
nokkrar skýringar á þessu?
^Nei, ég hef engar skýringar á
þvi og vil ekkert um það segja, því
ég veit ekki á hvaða forsendum
stjórnir húsanna byggja ákvarð-
anir sínar um mannaval hverju
sinni. Við vitum hinsvegar að það
er staðreynd að hingað til hefur
enginn íslendingur gegnt stöðu
forstjóra Norræna hússins á Is-
landi. Steen Cold var sérstaklega
falið að koma starfseminni hér af
stað því hann þekkti svo vel til
aðstæðna og undirbúnings. Það
stendur ekkert um það í reglum
húsanna, að heimamenn geti ekki
gegnt þessum störfum. En vel má
ímynda sér, að þarna liggi að baki
sú hugmynd, að heimamaður sé
ófrjálsari gagnvart menningarlíf-
inu í eigin landi, ekki síst í fá-
mennum samfélögum, og háðari
aðstæðum heima fyrir, en maður
sem kemur utan að og á aðeins að
gegna stöðunni í 4 ár, því það er
alveg ákveðið að ráðningartíma-
bilið verður ekki lengra. En þetta
eru bara mínar vangaveltur, ég
get ekki svarað fyrir stjórnir hús-
anna.
Steen Cold fyrsti forstjóri Norðurlandahússins og Hjörtur Pálsson. Morgunblaði#/lngi Samueisen