Morgunblaðið - 21.11.1984, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21. NÓVEMBER 1984
Símamynd/AP.
Reyk leggur út um glugga byggingarinnar, þar sem sendiráð Líbýu í London
var áður til húsa. f dyrum byggingarinnar má sjá lögreglumenn búna reyk-
köfunartaekjum á leið inn í húsið.
Eldur í líbýska
sendiráðinu
Græningja-
flokkur í
Danmörku
— vill greiða þeim
borgaralaun sem
ekki óska eftir
því aö vinna
Kaupmannahöfn, 20. nóvember.
Frá Ib Björnbak, fréttaritara Mbl.
í?TOFNAÐUR hefur verið umhverf-
ismálaflokkur sem bjóða mun fram
til næstu kosninga til þjóðþings
Danmerkur. Hefur flokkurinn af-
hent innanríkisráðuneytinu 23.000
undirskriftir, en í dönsku kosn-
ingalögunum er ákvæði um að
19.000 undirskriftir þurfi til að
flokkur fái að bjóða fram til þjóð-
þingskosninga.
Umhverfissinnarnir kalla flokk
sinn „De Grönne“ og ætla þeir sér
nú að reyna að ná fótfestu í
dönskum stjórnmálum á sama
hátt og skoðanabræður þeirra
hafa nýlega gert í Vestur-Þýska-
landi. I Finnlandi hafa umhverf-
isverndarmenn einnig viða náð
oddaaðstöðu eftir sveita-
stjórnarkosningar sem nýlega
voru haldnar þar í landi.
De Grönne í Danmörku hafa
reykbann á fundum hjá sér. Þeir
ætla að berjast á móti umhverf-
isspjöllum, fá land sitt út úr
NATO og greiða þeim, sem ekki
óska eftir að vinna, borgaralaun.
Þá vilja þeir auka lýðræði í nán-
asta umhverfi fólks og berjast
fyrir afvopnun, auk þess sem þeir
eru andvígir kjarnorkuvopnum
og vopnavaldi yfirleitt.
lAindúnum, 20. nóvember. AP.
ELDUR kviknaði í byggingu við St.
James-torg í Lundúnum í nótt, í
sömu byggingu og líbýska sendiráð-
ið var til húsa, eða þar til að Bretar
slitu stjórnmálasambandi við Líbýu í
aprfl á þcssu ári.
Jarðhæð hússins skemmdist
mikið í eldinum, en talsmaður
lögreglunnar sagði það ekki ljóst á
þessu stigi hvað hefði valdið brun-
anum. „Ikveikja er þó ofarlega á
grunsemdalista okkar," sagði tals-
maðurinn, sem ekki vildi láta
nafns síns getið.
Húsið hefur verið lokað og læst
síðan umsátrinu í apríl lauk. Um-
sátrið stóð í tíu daga eftir að
sendiráðsmenn höfðu hleypt af
skotum út um glugga hússins að
mótmælagöngu andstæðinga
Gaddafis Líbýuleiðtoga og drepið
unga lögreglukonu. Sendiráðs-
menn fóru úr landi undir lögreglu-
fylgd og er talið að morðvopninu
hafi verið smyglað til Líbýu. Hins
vegar fannst mikið vopnabúr inn-
an veggja hússins.
Danmörk:
Verður kosið um
utanríkisstefnuna?
Kaupmannahöfn, 20. nóvember. AP.
DANSKA stjómin ákvað í dag, í
blóra vió vilja meirihluta þjóöþings-
ins, að greiða atkvæði með öðrum
NATO-löndum og hafna tillögu
austantjaldslandanna hjá Samein-
uðu þjóðunum, en tillagan kveður á
um, að allar þjóóir skuldbindi sig til
að verða ekki fyrri til að beita
kjarnorkuvopnum.
Efni tillögunnar stríðir á móti
hinni svokölluðu fráfælingar-
stefnu NATO. Var það krafa
vinstri flokkanna á danska þing-
inu, svo og stuðningsflokks
stjórnarinnar, Radikale Venstre,
að tillagan yrði samþykkt eða
setið yrði hjá við atkvæðagreiðslu
um hana.
„Það var óhjákvæmilegt að
greiða atkvæði á móti tillögunni,"
sagði danski utanríkisráðherr-
ann, Uffe Ellemann-Jensen, „að
öðrum kosti hefðum við glatað
trausti bandamanna okkar."
Þetta er í fyrsta sinn frá því
stjórn Poul Schluters tók við
völdum 1982, sem hún neitar að
láta undan þrýstingi stjórnar-
andstöðunnar í öryggismálum, en
jafnaðarmenn hafa hvað eftir
annað haft forystu um að fá þing-
meirihluta fyrir samþykktum,
sem gengið hafa á svig við opin-
bera stefnu NATO.
í morgun krafðist meirihluti
utanríkismálanefndar þess að
danska sendinefndin sæti hjá við
fyrrnefnda atkvæðagreiðslu hjá
Sameinuðu þjóðunum, en það
voru Austur-Þýskaland, Ung-
verjaland og Kúba sem stóðu
fyrir tillöguflutningnum.
Að loknum ríkisstjórnarfundi
voru sendinefndinni send fyrir-
mæli um að greiða atkvæði á
móti tillögunni. Er það gert án
tillits til þess, hverjar afleiðingar
það kann að hafa, þegar málið
kemur til umfjöllunar á danska
þinginu í desemberbyrjun.
„Eftir umræðurnar í næsta
mánuði getur verið að ríkis-
stjórnin verði að athuga sinn
gang,“ sagði Schlúter í ræðu í
gærkvöldi. Sagði hann, að „dagur
dómsins" kynni að vera nærri að
því er ríkisstjórn hans varðaði og
gaf þannig í skyn, að hann kynni
að boða til kosninga í því skyni að
láta kjósendur taka af skarið í
utanríkis- og öryggismálum
landsins.
„Það væri alvörumál, ef meiri-
hluti þjóðþingsins gæfi tilefni til
þess, að einhver vafi léki á um
þátttöku Danmerkur í NATO,“
sagöi Schlúter í ræðu sem hann
hélt eftir ríkisstjórnarfundinn í
dag.
Haft var eftir Uffe Ellemann-
Jensen utanríkisráðherra, að það
væri rangt við haft, ef Danmörk
greiddi atkvæði með tillögu sem
að hans áliti væri „einber áróður"
og eingöngu flutt til þess að
stofna til óeiningar innan NATO.
ERLENT
Trygve Bratteli var einn
af áhrifamestu stjórn-
málaleiðtogum Noregs
Með Trygve Bratteli er genginn
einn af áhrifamestu stjórnmála-
leiðtogum Noregs á undanfornum
áratugum. Hann var í mörg ár for-
sætisráðberra lands síns á síðasta
áratug og gegndi einnig öðrum ráð-
berraembættum í öðrum ríkis-
stjórnum. Þannig var hann um
skeið fjármálaráðherra og í annan
tíma samgöngumálaráðherra.
Trygve Bratteli var fjórði í röð
ellefu systkina og hafði ekki að-
stöðu til þess að afla sér langrar
skólamenntunar í æsku. Hann
hóf afskipti af stjórnmálum 1934
með því að gefa út lítið flokksblað
í bænum Kirkenes í Norður-
Noregi og var síðan fljótlega
kjörinn í forystuhóp ungra jafn-
aðarmanna í landinu. Eftir að
Þjóðverjar hernámu Noreg í síð-
ari heimsstyrjöldinni, lagðist
stjórnmálastarfsemi þar niður að
sinni og vann Bratteli þá í bygg-
ingarvinnu um skeið. En árið
1942 var hann handtekinn og
dvaldist síðan i fangabúðum
Þjóðverja til stríðsloka. Var hann
fyrst í fangabúðum i Noregi en
var svo fluttur til annarra fanga-
búða í Þýzkalandi. Þessar búðir
voru í Elsass og þegar leið að lok-
um stríðsins, voru þar um 500
Norðmenn. Aðeins um helmingur
þeirra átti afturkvæmt heim til
Noregs, hinir dóu úr sulti og
vinnuþrælkun. Vinnan í þessum
búðum var mjög erfið og sjálfir
kölluðu Þjóðverjar búðirnar
„Nacht og Nebel“ (nótt og þoku).
Bratteli var sleppt úr haldi rétt
fyrir stríðslok og kom hann til
Noregs um Svíþjóð þann 15. maf
1945, viku eftir að búið var að
frelsa Noreg.
Eftir stríð varð Einar Ger-
hardsen forsætisráðherra í Nor-
egi og Bratteli varð fljótt náinn
samstarfsmaður hans. Þegar
Gerhardsen lét af embætti 1965,
varð Bratteli formaður Verka-
mannaflokksins, en flokkur hans
beið ósigur í kosningum þá um
haustið og við tók stjórn borgara-
flokkanna. Bratteli varð þá leið-
togi Verkamannaflokksins á
þingi og þegar stjórn borgara-
flokkanna leystist upp 1971 varð
hann forsætisráðherra og gegndi
því embæíti, þar til hann sagði af
sér í kjölfar þjóðaratkvæða-
greiðslu um aðild Norðmanna að
Efnahagsbandalagi Evrópu I
september 1972.
Bratteli varð síðan aftur for-
sætisráðherra lands síns að lokn-
um kosningunum 1973 þar til í
janúar 1976, en þá tók Oddvar
Nordli við af honum.
Til íslands kom Bratteli fyrst
árið 1957, en kom hingað oft síð-
an, meðal annars á þjóðhátíðina
1974. Hann hætti afskiptum af
stjórnmálum 1981.
Enda þótt Bratteli hafi oft
gengizt fyrir róttækri stefnu í fé-
lagsmálum I Noregi, var hann um
margt fastheldinn á þjóðlegar
hefðir. Þannig vildi hann t.d.
halda fast við konungdæmið í
Noregi. Þegar hann var spurður
að því eitt sinn, hvort hann teldi
rétt að leggja konungdæmið nið-
ur og stofna lýðveldi í Noregi,
svaraði hann:
„Ég held, að flestir Norðmenn
Forsætisráóherrarnir Geir Hallgrímsson og Trygve Bratteli. Mynd þessi
var tekin á þingi Norðurlandaráðs 1975.
■; u » mLr ■ í \■»' • HIC Lj IjpklB ttf j fái ■ .f, i %
ÉÉfiÉiíifP U •<
«L <- fj\
Frú Randi og Trygve Bratteli. Mynd þessi var tekin á Hótel Sögu í
Reykjavík, er þau hjónin heimsóttu ísiand í júlí 1976, en þá var Trygve
Bratteli formaður þingflokks norska verkamannaflokksins. Forsætis-
ráðherra Noregs var Bratteli fyrst 17. mara 1971 til 18. október 1972 og
síðan aftur 16. október 1973 til 15. janúar 1976. Hann var 74 ára að aldri
er hann lést.
séu því andvígir að leggja niður
konungdæmið. Konungurinn hjá
okkur er ekki eins og konungur í
ævintýrasögum og Norðmenn líta
ekki á konungdæmið I mjög róm-
antísku ljósi. Konungurinn er
fyrst og fremst æðsti embættis-
maður þjóðarinnar, sem innir af
hendi verkefni, er ella yrði að fela
öðrum. Ef stofnað yrði lýðveldi,
fengi forsetinn ekki meiri pólitísk
völd en konungurinn hefur nú.
Það hefur heldur ekki verið
neitt til umræðu að stofna for-
setaembætti með auknum völdum
á líkan hátt og tíðkast í Frakk-
landi og Finnlandi, enda hefur
það verið svo í Noregi allt frá
1905, að konungurinn hefur engin
afskipti haft af stjórnmálum."
Trygve Bratteli að laxveiðum { Elliðaánum. Mynd þessi var tekin 1976.