Morgunblaðið - 24.11.1984, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. NÓVEMBER 1984
Umsjónarmaður Gísli Jónsson 264. þáttur
inni: Bókin var tekin (af mann-
inum), og má nú ekki misskilja
viðbótina sem í sviganum er.
Hins vegar verður að vekja at-
hygli á því, að sumum hættir
nú til að búa til kynlausa
þolmynd, hafa lýsingarháttinn
alltaf í hvorugkyni, en gæta
þess ekki að laga kynið eftir
kyni frumlagsins. Þess konar
kynlaus þolmynd væri: Bókin
var tekið, eða þó öllu heldur:
það var tekið bókina. Ég hef
séð: Honum var gefið lausan
tauminn í staðinn fyrir: Hon-
um var gefinn laus taumurinn,
og heyrt hef ég: Mér var gefið
góða köku í staðinn fyrir: mér
var gefin góð kaka. Enn dæmi
um kynlausa þolmynd: Merk-
ing sú sem lagt er í orðið, í
staðinn fyrir Merking sú sem
lögð er í orðið.
★
Að lokum svofellt bréf sem
ég þakka kærlega fyrir:
Kæri Gísli!
Smá athugasemd við 260.
þáttinn um íslenskt mál í
Mogganum. Þú ert þar að leita
skýringa á nafninu Jósafat.
Það kemur fyrir í ættartölu
Jesú í 1. kafla Mattheusar-
guðspjalls, og er það rétt hjá
þér, að hann hafi verið kon-
ungur í Júdeu, reyndar fimmti
maður frá Davíð konungi.
Skýring nafnsins er svo gef-
in í spádómsbók Jóels, 3. kafla
7. versi, það er á bls. 923 í nýj-
ustu útgáfu Biblíunnar. Neð-
anmáls þar segir: „Jósafat
merkir Drottinn dæmir." Frá
Jósafat segir í fyrri Konunga-
bók 15.24 og síðari Kronikubók
17,—21.1, það er nokkuð ítar-
leg og skemmtileg frásögn.
Með bestu kveðjum og stöð-
ugu þakklæti fyrir þættina um
íslenskt mál.
Þinn einlægur
Jón Bjarman
P.S.:
Heimilisfang umsjónar-
manns er nú Grundargerði 1D
Akureyri.
P.pjs.: í síðasta þætti varð
vondur ruglingur, sem er um-
sjónarmanni einum að kenna.
Maður hlakkar til, en mann
langar til. Lesendur eru beðnir
að hyggja að þessu.
Athugasemd vegna fréttar um
skuldir útgerðar við olíufélögin
í FRÉTT Mbl. f ger af umræðum um
olíuverð á aðalfundi LÍU er vitnað í
það sem ég sagði um skuldir útgerðar-
innar við olíufélögin. Þar sem tilvitn-
unin er tekin úr samhengi við upphaf
sitt og endi og er þar að auki breytt
kemur í hana falskur tónn og þvf óska
ég þess að þessi athugasemd verði birt
óbreytt. Það sem ég sagði var þetta:
„Það mátti lesa þá fyrirsögn f
dagblaði fyrir ekki löngu að olíufé-
lögin væru að mergsjúga útgerðina
og síðan kom undirfyrirsögn um
hrikaiegar olíuskuldir útgerðarinn-
ar. Það er hugsanlegt að rökstyðja
megi að olfufélögin hafi með fjár-
mögnun á undirverði á gasolfu og
svartolíu og með annarri lánastarf-
semi til útgerðar og með konverter-
ingu viðskiptaskulda og með af-
slætti af vöxtum, haldið lífinu i út-
gerðarfyrirtækjum sem ekki er
hægt að skapa rekstrargrundvöll og
ættu því að vera úr leik eða yfirtek-
in af bæjarfélögum eða Samband-
inu. Ef svo er þá verðum við auðvit-
að að bíta úr nálinni meö það eins
og þeir ykkar sem þau örlög eru bú-
in.
En við höfum okkur það til máls-
bóta að við höfum lánaö útgerðinni
olíu í góðri trú um að stjórnendur
kerfisins gerðu sér grein fyrir því á
hverju við lifum í þessu landi og
sköpuðu útgerðinni skilyrði eða
grundvöll til þess að greiða sínar
skuldir, olfuskuldir sem aðrar, jafn-
framt þvf að ná endum saman f
rekstri sfnum. Sá grundvöllur verð-
ur að gera ráð fyrir því að útgerðin
greiði rétt verð fyrir þá olfu sem hún
notar og þá meina ég greiði en ekki
fái lánað."
Ég vil leggja áherslu á að ég er
með ofangreindu að svara þeim
ásökunum á olfufélögin, ekki bara
það félag sem ég starfa hjá heldur
öll olfufélögin, aö fjárhagsleg
vandamál útgerðarinnar séu olfufé-
lögunum að kenna vegna þess hve
Tónleikar
í Austur-
bæjarbíói
MARGARETA Haverinen,
sópran, og Colin Hansen, píanó-
leikari, halda tónleika á vegum
Tónlistarfélagsins í dag, laug-
ardag, í Austurbæjarbíói klukk-
an 14.30. Á efnisskránni verða
sönglög eftir Mozart, Fauré,
Liszt og Rachmaninov.
þau hafa lánað útgerðinni mikið.
Auðvitað hafa olfufélögin með
þessu verið að rétta útgerðinni
hjálparhönd, enda fer það ekki á
milli mála að útgeröarmenn hafa
sótt fast að fá olíu lánaða þegar þeir
hafa ekki getað greitt hana. Þar er
ekki við olfufélögin að sakast heldur
þá staðreynd að rekstrargrund-
völlur útgerðar hefur hreinlega ekki
verið fyrir hendi. Það er stóra mein-
ið sem ég var að benda á f ræðu
minni á aðalfundi LÍÚ.
Þórður Ásgeirsson, forstj.
Margareta Haverinen
í Orðabók Menningarsjóðs
segir svo á bls. XIII:
„Miðmyndarendingin st (zt) í
nýmáli er til orðin úr ending-
unni sk í fornmáli en hún var
komin af afturbeygða fornafn-
inu sik (í nýíslensku sig). í
fyrstu persónu eintölu var
endingin þó mk, í fleirtölu sk;
síðar kom sk i stað mk í ein-
tölu.
Á siðari hluta 13. aldar var
miðmyndarendingin z orðin al-
geng og virðist tákna ts-hljóð.
Á 14. öld virðist framburður-
inn hafa verið orðinn st eins og
nú, en oft ritað zt eða zst.
Dæmi: ek kollumk > köllumz
> köllumst > kallast; þú,
hann kallask > kallaz > kall-
ast; vér kollumsk > köllumz
> köllumst, þér kallisk >
kalliz > kallist, þeir kallask >
kallaz > kallast."
Jón Helgason prófessor seg-
ir í Handritaspjalli (bls. 19) að
elstu handrit af íslandi, þau
sem ætla má að skrifuð séu
nálægt aldamótunum 1200 og
þar á undan, hafi ýms skýr
auðkenni sem greini þau frá
öllum öðrum. Meðal þeirra
auðkenna er þetta:
„Miðmyndarending er -sk
(eða -sc) og munur á nafnhætti
at iþrasc (iðrast) og hluttaks-
orði (hafa) iþratsc."
★
Miðmynd er þá þannig til
komin, að afturbeygða for-
nafninu sik (nú sig) hefur verið
skeytt við sögnina, einkum til
þess að tjá hvað einhver gerir
við sjálfan sig. Með orðum dr.
Bjarnar Guðfinnssonar er
þetta þannig, er hann tilfærir
helsta merkingareinkenni
miðmyndar: „Sá, sem fram-
kvæmir verknaðinn og verður
fyrir honum, er sami maður-
inn.“
Dæmi af þessu tagi er: Mað-
urinn klæddist •= maðurinn
klæddi sjálfan sig (sig sjálfur)
eða: Stórveldin hervæddust =
hervæddu sig.
Dr. Björn talaði réttilega
um helsta merkingareinkenni
miðmyndar, þegar hann lýsti
henni með þeim orðum sem að
framan greinir. Honum var
auðvitað kunnugt um að
miðmyndin hefur einnig ann-
ars konar merkingu, þótt
sjaldgæfari sé. Er þá fyrst til
að taka hvað menn gera hvor
við annan. Dæmi: Mennirnir
börðust = mennirnir börðu
hvor annan, eða: Systkinin
kysstust = systkinin kysstu
hvort annað. Er þá sagt að
miðmyndin hafi gagnvirka
merkingu.
Þá er ógetið hins þriðja.
Miðmynd er stundum notuð í
merkingu þolmyndar. Ef við
segjum til dæmis, að hljóðið
heyrist ekki eða hesturinn finn-
ist ekki, þá meinum við að
hljóðið „verði ekki heyrt" og
hesturinn „verði ekki fund-
inn.“ Hljóðið og hesturinn eru
þarna „þolendur" þess verk-
naðar sem um er að ræða. Enn
getum við sagt með svipuðu
tali: Dyrnar lokast, hurðin
opnast. Ég vona að þetta síð-
asta verði ekki til að vekja upp
deilurnar um hurð og dyr. Eg
hef ekki löngun til að fjalla um
þær núna.
★
Ending miðmyndar hefur nú
breyst í st úr sk, eins og að
framan segir. En breytingin
hefur ekki numið staðar. Nú er
t-hljóðið í þessari endingu
áreiðanlega í hættu. Ég heyri
það á tali fólks og sé það á riti
þess. Ég hef séð: Mér skils,
þeim finns, hann sagóis, þau
faras hjá. Ekki veit ég hversu
mikið er um þetta, en fleiri
hafa veitt því athygli. Jóhann
S. Hannesson kvað:
Þaó er ýmislegt að í Caracas,
en af öllu er þetta samt lakas':
þeir sem tala þar bes’
sleppa t eftir s,
en það tjáir ekki um það að sakas’.
★
Þetta var lítils háttar um
miðmynd, og umsjónarmann
langar til að auka smáræði við
um þolmynd. Hugsum okkur
fyrst einfalda gjörmyndar-
setningu: Maðurinn tók bók-
ina. Sé þessu snúið í þolmynd,
verður það með því að nota
hjálparsögnina að vera og lýs-
ingarhátt þátíðar af aðalsögn-
Opið í dag frá 12—15
Nýtt á skrá m.a.:
Stóragerði
3ja herb. rúmg. 90 fm ib. Tvö
mjög stór svefnherb., ein stór
stofa, suöursvalir. Mjög snyrtil.
íb. og sameign. Gott útsýni.
Verö 1850 þús.
Flúðasel
110 fm 4ra herb. íb. meö aukah.
í kj. Búr og þv.herb. innaf eldh.
Laus strax. Verö 2-2,1 millj.
Atvinnuhúsnæði
Verslunarhúsnæöi
Nálægt miöbænum viö mikla
umferöargötu, 180 fm, í endur-
nýjuöu húsnæöi.
Iðnaðarhúsnæði
í Hafnarfirði
120 fm á jaröh. með innkeyrslu-
dyr, lofthæö 5,5 m, mögul. að
gera milliloft. Nær fullbúiö húsn.
Afhending strax.
★
Auk þess emm við moð mikið
úrval eigna af öllum stærðum og
gerðum bæði i höfuðborgar-
svæðinu og eins úti i landi.
it
Hringið og litið skri ykkur i
kaupendaskrina og tiið alltaf
frittir af nýjum eignum i skri.
*
Vantar
Höfum kaupendur aö ýmsum
stæröum fasteigna, m.a.:
# 2ja—3ja herb. íbúöum ná-
lægt miöbæ.
# 3ja—4ra herb. íbúö nálægt
Landspitala.
# 3ja og 4ra herb. íbúö í
Fossvogi eöa Háaleiti.
# sórhæð í vesturbæ m. bilsk.
e 4ra herb. ibúö á Högum eöa
Melum.
e 4ra herb. íbúö á Seltjarnarn.
e aérhæö í Hlíöum noröan
Miklubr., heist m. bílsk.
e einbýlia- eöa raöhúa í Foss-
vogi, m.a.k. 6 svefnherb.
e lítiö einbýli m. bílsk. í vestur-
bæ og á Seltjamarn.
Johann Daviðsson.
/•’ Agust Guömundsson
Helgi H. Jonsson. viðskiptafr.
Garðastræti 45
Símar 22911—19255.
Höfðabakki —
lönaðarhúsnæði
Um 240 fm iön.húsnæöi.
Gæti selst i tvennu lagi.
Húsbyggjandi lánar 1.200
þús. til 5 ára.
Vanfar
Okkur vantar allar stærdir
og gerðir eigna i söluskrá
Jón Arnon tögmaður,
m 1 m,,|— ^^ — a —
mamuiningi og laiieignHstiia.
Kvðid- og h«la«r»(ml aðliMttðra 76136.
Sðlumonn Lúðvik Ölafvvon
--==----A« »X
æægrai emsomivt
29555
Opið frá 1—3
2ja herb. íbúðir
Efstihjalli. 2ja herb. 65 fm
íb. á 2. hæö. Verö 1450 þús.
Kambasel. 2ja—3ja herb.
íbúö á jaröh. með sérinng.,
mjög glæsil. innr.
Sléttahraun. 2ja herb. 65
fm íb. á 3. hæö. Bílskúrsróttur.
Verð 1450—1500 þús.
3ja herb. íbúöir
Eyjabakki. 3ja herb. 90 fm
íb. á 1. hæö. Þvottur og búr
innaf eldhúsi. Aukaherb. í kj.
Verð 1800—1850 þús.
Álagrandi. 3ja herb., 85 fm,
íbúö á jaröh., nýjar innr. Verö
1950—2000 þús.
Vesturberg. 3ja herb. 80 fm
íb. á 4. h. í lyftublokk. Verö 1600-
—1650 þús.
4ra herb. íbúðir
Stelkshólar. 4ra herb. 110
fm íb. á 3. hæö ásamt bílskúr.
Mjög vandaöar innréttingar,
glæsileg eign. Verö 2,4 millj.
Kleppsvegur. 4raherb. 110
tm íb. á jaröh. Verö 1800—
1850 þús.
Lindargata. 100 fm sérhæö
auk 50 fm bilskúrs. Losnar
fljótl. Verö 1900 þús.
Krummahólar. 4ra herb.
110 fm ib. á 5. hæö. Bílsk.
réttur.
Hellisgata. 2 X 50 fm hæö og
ris, sem sk. í 2 saml. stofur og 4
svefnh. Verö 1850—1900 þús.
Langholtsvegur. 4ra herb.
120 fm ibúö á 1. hæö. Skipti á
minni eign æskileg.
Sléttahraun Hf. 4ra herb.
110 fm íbúö á 3. hæö. Bílskúrs-
réttur. Laus nú þegar. Verö
1850 j>ús.
Víðimelur. 120 fm sórh. á 1.
h. 35 fm bílsk. Verö 3,1 mlllj.
Laugarnesvegur. 4ra—5
herb. 124 fm íb. á 3. hæö.
Möguleg skipti á minni eign.
Verð 2.4 millj.
Granaskjól. 140 fm sérhæö
á 1. hæö. 40 fm bílskúr. Verö
3.3 millj.
Gaukshólar. Giæsii. 135 fm
íb. á 6. h. Mikiö útsýni. Þrennar
svalir. Bilsk. Verö 2,6 millj.
Mögul. aö taka minni eign upp i
kaupverð.
Miðleiti. Glæsil. 110 fm
endaíb. á 1. hæö í litlu samb.
húsi. Mikil og glæsil. sameign.
Sérgaröur til suöurs. Bílskýli.
Einbýlishús og raðhús
Langagerði. 230 fm einbýi-
ishús, sem er tvær hæöir og
kjallari. Stór bílskúr. Skipti á
minni eign koma til greina. Verö
5 millj.
Keilufell. 150 fm einb. á 2
hæöum auk 30 fm bílsk. Mjðg
skemmtil. eign. Verö 3-3,2 millj.
Vantar allar stærðir og
gerðir eigna i söluskrá
ki>ilynilin
EIGNANAUSTi
Bóistaöarhlið 6,105 Raykjavik.
Símar 29555 — 29558.
Hrólfur Hjaltason. viðskiptatræðingur
J
Til sölu í Fossvogi
Neöri hæö, 155 fm, ásamt rúmgóöum bílskúr, sem
innangengt er í. íbúöin er sérgerö fyrir fatlað fólk,
hún er nú tilbúin undir tréverk en getur veriö fullgerö
og tilbúin til afh. í janúar nk.
Kaupendaþjónustan,
sími 30541.
Örn Isebarn,
sími 31104.