Morgunblaðið - 15.01.1985, Blaðsíða 19

skuldir v/sjávarútvegsins er ein-
ungis 16% af öllum erlendum
skuldum landsmanna og sú tala
væri enn lægri, ef íslensk-smíðuðu
vandamálaskipin væru undanskil-
in.
Hagræðing og tæknivæðing í
fiskvinnslunni gengur hægt vegna
þess að tími stjórnendanna („yfir-
rukkaranna") fer í reddingar frá
degi til dags, í stað þess að vinna
að aukinni verðmætasköpun, slík
eru rekstrarskilyrðin.
Sjávarútvegsfjölskyldan
taki höndum saman
Sjávarútvegsfjölskyldan þ.e.
sjómenn, fiskvinnslufólk, útgerð-
armenn og fiskverkendur, enda
flestir upprunnir úr sama jarðveg-
inum, verður að taka höndum
saman, og fá leiðréttingu á þeim
kjörum sem hún býr við. Ætli
mikið fiskaðist ef einungis væri
róið frá mánudegi til föstudags
frá morgni til kvölds? Ætli mikið
yrði framleitt í fiskvinnslustöðv-
unum ef afköst væru léleg? Svarið
er nei. Fólk í sjávarútvegi vinnur
við erfið skilyrði miðað við marg-
ar aðrar stéttir, og launin eru
einnig þau lægstu sem þekkjast,
því sjávarútvegurinn hefur ekki
bolmagn til að greiða hærri laun.
Sjávarútvegurinn hefur verið
ruslakista, þ.e. senda hann eða
hana í fiskvinnslu eða á sjóinn.
Þessu verður að breyta. Skapa
verður skilyrði til þess að ungt og
dugandi fólk sækist eftir störfum
við fiskvinnu og sjómennsku, þá
fyrst verður hægt að auka fram-
leiðsluverðmætið frá því sem nú
er, enda er mikið í húfi, þar sem
um 75% af gjaldeyrisöflun þjóðar-
innar kemur frá sjávarútveginum.
Taprekstur verður
að stöðva
Það er einungis tímaspursmál
hve lengi er hægt að reka sjávar-
jafnan verið — og er enn — hið
sama, stutt og laggott: „Það er ekki
hægt“. Og viti menn! Hér eru
verkalýðsforingjar og stjórnmála-
menn sammála. Sterkir og að-
gangsharðir aðilar í verkalýðs-
stétt, margir hálaunamenn,
spyrna við fótum og segja nei —
og verkalýðsforustan lúffar. Rík-
isstjórnir, sem hver eftir aðra
grípa beint og óbeint inn i al-
menna kjarasamninga, þora hér
hvorki né vilja hreyfa hönd né fót.
Þetta virðist fullreynt: „Það er
ekki hægt.“
Núverandi ríkisstjórn skorti
hinsvegar ekki kjarkinn til þess, í
upphafi starfsferil.s síns, að afnema
frjálsan samningsrétt — MEÐ LÖG-
UM: Hún hafði líka kjark til að
kippa vísitölunni úr sambandi,
banna verðtryggingu launa — MEÐ
LOGUM, á meðan verðtryggðar
lánaskuldbindingar gengu sinn
gang. — Það var vel hægt.
Engin ríkisstjórn grípur til
slíkra óyndisúrræða að gamni
sínu eða af ótuktarhætti. Hér kom
til ill nauðsyn, sem þjóðin virtist
skilja, svo að hún lét sig hafa það,
þótt hart væri að gengið um sinn.
Því hefði mátt ætla, að þessi sama
ríkisstjórn mæti við launafólk í
landinu þann skilning og þá
ábyrgð, sem það sýndi gagnvart
þessum harkalegu lögboðnu ráð-
stöfunum, sem það auðvitað naut
sjálft góðs af í stórlækkaðri verð-
bólgu, stöðugra verðlagi. — Því
miður hefir allt annað komið á
daginn.
Hrópað á þjóðarsátt
Og nú glottir verðbólgudraugur-
inn afturgenginn við okkur á ný.
Eftir er að vita, hvemig til tekst
að fá þjóðina aftur til að „samein-
ast í sjálfviljugu átaki" til að
hrekja hann aftur af hólmi. Von-
um það besta, þótt ýmsar óvæntar
uppákomur kunni að torvelda þá
viðureign. Eða hvað eigum við að
halda: Á sama tíma og formaður
Sjálfstæðisflokksins, Þorsteinn
Pálsson, réttilega leggur áherslu á
að taka verði til rækilegrar athug-
unar tekjuskiptingu í landinu og
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. JANtJAR 1985
19
útvegsfyrirtækin með tapi. Til úr-
bóta eru tvær leiðir:
1. Sjávarútvegurinn ráði meiru en
nú er um verðmyndunina til að
hægt sé að sýna gróða, en gróði
er nauðsynlegur til að halda
velli bæði á erlendum mörkuð-
um og hér heima.
2. Sjávarútvegurinn versli sjálfur
með sinn gjaldeyri, þ.e. afkoman
sé tryggð fyrst, áður en gjald-
eyrinum er eytt, án íhlutunar
opinberra aðila.
Hagkvæmni sjávarút-
vegs verður að ráða
Hér hefur aðeins verið tæpt á
fáum atriðum varðandi sjávarút-
veg. Yfirbyggingin I þjóðfélaginu
er allt of mikil, hagkvæmnissjón-
armiðið verður að ráða og meta
verður hverju þjóðin hefur efni á
og hverju ekki. Staðreyndin er sú
að ekki er hægt að halda uppi
menningar- og ýmissi starfsemi á
borð við stórþjóðir, sem nú er
haldið uppi af hinu opinbera. Eigi
er hægt að eyða meiru en aflað er,
því tekjur verða að ná fyrir gjöld-
um. Vonlaust er að hirða meira af
sjávarútveginum en gert hefur
verið. Það verður að skila því sem
sjávarútvegi ber áður en eignar-
réttur sjávarútvegsins flyst alfar-
ið yfir á opinbera aðila. Allt of
margir lifa af verslun og opinberri
þjónustu sbr. að innflutningsaðil-
ar eru nálægt 600 en útflutnings-
aðilar eru 10—15 sem eitthvað
kveður að í landinu. Spurningin er
hvar liggur gróðinn? Hann liggur
í verslunar-höllum, einkafjárfest-
ingu og í arðlausum opinberum
fjárfestingum. Þessari þróun
verður að snúa við. Sjávarútvegur-
inn verður að fá skilyrði til að
sýna gróða og halda áfram að afla
gjaldeyris, annars stöðvast allt at-
vinnulíf i landinu.
hlutdeild hinna ýmsu starfsstétta
í afrakstri þjóðarbúsins, á sama
tíma og hrópað er á þjóðarsátt um
þessi grundvallaratriði, þá birtist
okkur á sjónvarpsskerminum
brosleitur flokksbróðir, Benedikt
Blöndal lögmaður, formaður
Kjaradóms og tilkynnir, að laun
æðstu embættismanna ríkisins
skuli hækka um 25% að meðaltali.
Skyldu alþingismenn, sem fengu
37% hækkun í sinn hlut, ekki telja
sig hólpna nú, eftir að hafa
smeygt sér undan þeirri ábyrgð að
ákvarða laun sín sjálfir sam-
kvæmt gamalli þinghefð, sem úr
gildi var numin fyrir nokkrum ár-
um — af Alþingi.
Örskammt er síðan þjóðfélagið
lamaðist í harðvítugum verkfalls-
átökum um prósent fyrir prósent
til handa láglaunafólki innan
BSRB og fjármálaráðherra, Al-
bert Guðmundsson, vinur litla
mannsins, barði sér á brjóst og
sagði: Elsku vinir, það eru engir
peningar til. Bjartsýnin lengi lifi!
Um þennan úrskurð Kjaradóms
er best að hafa sem fæst orð. Ætli
nokkrum þurfi að blandast hugur
um, að ríkisstjórn gefur haft — og
hefir þarna haft hönd í bagga? —
Hvílík firna seinheppni hjá þessum
blessuðum mönnum og glámskyggni
á allar aðstæður í þjóðfélaginu.
Ætli það sé enn inni I breyttum
lögum um Kjaradóm, ákvæðið um,
að dómendur hans skuli við
ákvörðun launa hafa hliðsjón af
„afkomumöguleikum þjóðarbús-
ins?“ — „Það eru engir peningar
til“ — segir Albert, liklega bjart-
sýnni en margur annar um bættan
þjóðarhag á nýja árinu og frið og
sættir á vinnumarkaðnum. —
Bjartsýnin lengi lifi.
Eitt er víst, að mörgum sjálf-
stæðismanninum er þungt fyrir
brjósti þessa dagana. Ekki aðeins
vegna flokksins síns, sem einu
sinni starfaði undir kjörorðinu
„stétt með stétt", heldur vegna
þess, að hagur alþjóðar er hér í
húfi.
Sigurlaug Bjarnadóttir er mennta-
skólakennari og fyrrverandi al-
þingismaður.
Sjávarútvegur í
sjálfheldu
Mörg fyrirtæki í sjávarútvegi
eru í dauðateygjunum, þar sem
gróði er bannorð. Tímabundin
stöðvun frystihúsanna í stærstu
verstöð landsins Vestmannaeyjum
á sl. hausti er staðfesting á að
rekstrargrundvöllinn vantaði og
vantar enn, þó lítillega hafi birt
yfir, ekki þýðir að loka stærri
fyrirtækjunum, því fjöldi fólks
vinnur hjá þeim.
Eignaréttur eða
þjóðnýting
Sífellt fleiri fyrirtæki í eigu ein-
staklinga hætta rekstri í sjávar-
útvegi, þar sem fjármunir mynd-
ast ekki til eðlilegs viðhalds og
endurnýjunar, má þar nefna
Freyju hf., Suðureyri, ísstöðina
hf., Garði, Þ. Óskarsson hf., Akra-
nesi og íshús Hafnarfjarðar hf. í
öllum þessum fyrirtækjum störf-
uðu dugmiklir athafnamenn, sem
hafa gefist upp eða selt fyrirtækin
vegna slæmra skilyrða síðustu ár-
in.
Margir afburða aflamenn hafa
hætt útgerð stærri báta og skipt
yfir í útgerð smábáta með lítilli
áhættu. Þrátt fyrir góðan afla
stærri báta þá hefur afkoman ekki
leyft neitt fyrirbyggjandi viðhald,
svo ekki sé talað um vélarskipti
eða breytingar. Þeir aflamenn,
sem hafa farið út í breytingar
hafa misst þar með allt sitt eigið
fjármagn í skipunum, því gróði er
bannorð.
Einstaklingar hverfa
úr rekstri
Með sama áframhaldi flyst
rekstur sjávarútvegsfyrirtækja úr
höndum einstaklinga yfir á félags-
útgerðir og bæjarútgerðir. Er það
framtíðarlausn sé litið til bæjar-
útgerðanna í Reykjavík og Hafn-
arfirði? Dæmi hver sem vill.
Hilmar Yiktorsson er viðskipta-
fræðingur og útgerðartæknir og
starfar hjá Sölumiðstöð hraðfrysti-
húsanna. Grein þessi birtist áður
að stofni til í Fiskfréttum en hefur
verið breytt nokkuð og aukið við
hana.
Frumsyning a
Norðurlöndum
ð&ut
Sími 78900
Stjömukappinn
(The Last Starfighter)
Splunkuný, stórskemmtileg og jafnframt bráöfjörug mynd um
ungan mann meö mikla framtíöardrauma. Skyndilega er hann
kallaður á brott eftir aö hafa unnið stórsigur í hinu erfiða
video-spili „Starfighter". Frábær mynd sem frumsýnd var í
London nú um jólin.
Aöalhlutverk: Lance Guest, Dan O’Herlihy, Catherine Mary
Stewart, Robert Preston.
Sýnd kl. 5, 7, 9,11.
Hækkaö verö.
MYNDIN ER í DOLBY STEREO OG SÝND
í 4RA RÁSA STARSCOPE STEREO