Morgunblaðið - 24.02.1985, Blaðsíða 14

14 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. FEBRÚAR 1985
Árni Sigurðsson skrifar um Sir Winston Churchill á 20 ára dánarafmæli hans
í upphafi heimsstyrjaldarinnar
síðari, stóðu Bretar einir þjóða,
gegn sívaxandi áhrifum Þýska-
lands nasismans. Bretar neituðu
að gefast upp þrátt fyrir litla og
næstum enga möguleika á sigri
gegn leiftursókn nasismans í Evr-
ópu.
Töfrandi ræðumennska, hug-
prýði og hin óbilandi trú Chur-
chills á sigur innan seilingar varð
bresku þjóðinni ómetanleg stoð á
hinu erfiða tímabili, er alt sýndist
tapað. Hann var óþreytandi í að
telja kjark og baráttuvilja í þjóð
sína og varð brátt tákn hinnar
þrotlausu baráttu, þar sem hann
stóð, lágvaxinn og þrekinn, með
stóran vindilinn í öðru munnvik-
inu og aðra höndina reistra, og
gerði bókstafvinn „V“ fyrir „Vic-
tory“ (Sigur) með tveim fingrum.
Churchill skapaði ekki aðeins
söguna heldur skrifaði hana einn-
ig. Sem stríðsfréttamaður og rit-
höfundur sýndi hann frábært vald
sitt á hinn ensku tungu og hlaut
hann bókmenntaverðlaun Nóbels
árið 1953 sem viðurkenningu fyrir
ritverk sín og ræðumennsku. Sem
skólapiltur hafði hann stamað og
verið smámæltur og var fúx í
skóla, ávallt lægstur í sínum bekk.
Churchill reit eins og hann talaði
— skýrt, fágað og tignarlega.
Churchill hafði ekki aðeins
ótrúlegan styrk, þolgæði og
hreysti andlega heldur og einnig
líkamlega. Otrúlegt líkamlegt
þolgæði hjálpaði honum til að lifa
löngu og viðburðaríku lífi. Á
manndómsárunum fékk tak-
markalaust þrek hans og þróttur,
útrás á vígvellinum en Churchill
elskaði hið hrjúfa og erfiða líf her-
mannsins þótt hann væri tilfinn-
ingaríkur maður. Hann túlkaði þá
hlið sína, fagurlega í málverkum
sínum.
Churchill hóf feril sinn í þjón-
ustu Bretaveldis árið 1895 sem
flokksforingi í breska hernum
undir Viktoríu þáverandi drottn-
ingu og endaði feril sinn árið 1964
sem þingmaður í neðri málstofu
breska þingsins undir Elísabetu
II, drottningar, sem var barna-
barnabarn Viktoríu drottningar.
Fáir hafa í sögunni gengt þjón-
ustu við eitt ríki svo lengi og svo
dyggilega sem Churchill, eða í tæp
70 ár.
I
Manndómsár og
menntun
Winston Churchill fæddist þann
30. nóvember, 1874 í Blenheim-
höll í Oxfordshire, Bretlandi.
Hann var elstur tveggja sona Ran-
dolphs Churchill lávarðar
(1849—1895) og Jennie Jerome
Churchill (1854—1921) sem var
bandarískrar ættar. Randolph lá-
varður var þriðji sonur sjöunda
Blaðamynd af Churchill á liðskönnunarferð árið 1940. Hann handleikur forvitinn hríðskotabyssu eins fótgönguliðans, enda sjálfur hermaður á sfnum tíma.
ome var bandarískur fjárglæfra-
maður sem annaðhvort var vell-
auðugur eða bláfátækur.
Hinn ungi Winston, klunna-
legur glókollur, átti óhamingju-
söm bernskuár. Hann bæði stam-
aði, var smámæltur og var lélegur
némandi. Þrjóska hans og ákafi
var öllum til ama og skaprauna
auk þess sem foreldrar hans gáfu
sér lítinn tíma til að sinna honum.
Föður sinn, Randolph lávarð,
óttaðist Churchill bæði og virti
mjög, en hann sýndi syni sínum
litla blíðu og athygli. Jafn frábær
lærdómsmaður og Randolph lá-
varður átti bágt með að sætta sig
við iélegan árangur Churchills í
skóla. Móðir Churchills þótti ákaf-
lega aðlaöandi kona er hreif alla
sem hana hittu, með fegurð sinni
og vitsmunum en sem eiginkona
Randolphs, sem var einn leiðtoga
breska íhaldsflokksins, hafði hún
miklum skyldum að gegna og
hafði því lítinn tíma til að sinna
syni sínum. Síðar skrifaði Chur-
chill um móður sína: „Hún skein
fyrir mér sem fegursta kvöld-
stjarna. Ég unni henni hugástum
— en þó aðeins álengdar."
Er Churchill var 6 ára gamall,
fæddist John bróðir hans. Ald-
hélt þeim vafasama heiðri út sína
skólagöngu í Harrow. Þrátt fyrir
óhamingjusama vist hóf þó áhugi
hans á enskri tungu að aukast til
muna. Síðar sagði hann: „Þar
komst inn í bein mín hin mikil-
væga uppbygging hinnar venju-
legu og einföldu setningar á enskri
tungu.“
Randolph lávarður tók eftir því
að Churchill gat leikið sér með
tindáta sína svo klukkutímunum
skipti. Hann ákvað að her-
mennska væri eini vænlegi starf-
inn er hin „takmarkaða" greind
sonar hans leyfði. Árið 1893, 18
ára að aldri, var Churchill tekinn
inn í konunglega herskólann í
Sandhurst, eftir að hafa fallið á
inntökuprófinu tvisvar og rétt náð
í þriðja skiptið. Ári síðar útskrif-
aðist hann áttundi í röðinni úr
hópi 150 skólabræðra sinna. Árið
1895 var Churchill skipaður annar
flokksforingi í 4. deild hinnar
stoltu Hussars-riddaraliðssveitar.
II
Herþjónusta og
stríðsfréttaritari
Hinn 22 ára gamla Churchill
flokksforingja þyrsti í ævintýri en
fyrir hermann merkir það vana-
lega átök. Einu átökin um þessar
mundir voru á Kúbu þar sem eyja-
skeggjar höfðu hafið uppreisn
gegn spænskum húsbændum er
fóru með stjórn eyjunnar. Chur-
chill var í leyfi frá skyldum sínum
í hernum og færði sér í nyt áhrif
og sambönd fjölskyldu sinnar til
að komast inn undir hjá Spánverj-
um sem sendu hann til Kúbu. Dvöl
sína þar notaði Churchill til að
skrifa fimm litríkar greinar um
byltinguna fyrir dagblað í London.
Er hann sneri aftur til London
hafði vaknað með honum hrifning
á góðum Havana vindlum, er átti
eftir að endast honum alla ævi
eins og frægt varð.
Riddaraliðssveit sú er Churchill
tilheyrði var send til Bangalore á
suðurhluta Indlands árið 1896.
Þar vaknaði áhugi hans á póló og
hann las margar bækur er hann
hafði vanrækt að lesa í skóla. Höf-
undar eins og Edward Gibbon og
Thomas B. Macaulay vöktu þar
helst áhuga hans.
Árið 1897 frétti Churchill af því
að átök höfðu brotist út í norð-
vesturhluta Indlands, milli
breskra hersveita og Pathana-
ættflokksins. Hann fékk leyfi frá
skyldum sínum við riddaraliðs-
sveit sina og fékk tvö dagblöð til
að ráða sig sem fréttaritara.
Churchill gekk í lið með framvarð-
arsveit Malakand hersveitarinnar
og tók úr návígi, þátt í blóðugum
bardögum. Er hann sneri aftur til
Bangalore reit hann sína fyrstu
bók er hann nefndi: „The Story of
the Malakand Field Force“ (1898).
Churchill var friðlaus. Hugur
hans, djarfur og áhættugjarn var
ávallt í leit að nýjum ævintýrum. í
Egyptalandi var verið að koma
upp breskum herafla til þess að
gera innrás í Súdan. Churchill
fékk nasaþef af þessu, fékk sig
fluttan til þessa herafla og varð
sér aftur úti um fréttaritarastarf.
1898 tók hann þátt í síðustu miklu
riddaraliðsárás breska hersins í
orustunni um Omdurman.
Churchill sneri heim til Englands
og skrifaði bók um dvöl sína og
ævintýri í Súdan er kölluð var:
„The River War“ (1899).
Er Churchill vann að fyrr-
greindri bók sinni (1899) heima á
Englandi, sagði hann skilið við
hermennskuna og sagði sig úr
hernum. Hann sóttist eftir þing-
sæti í breska þinginu sem íhalds-
maður fyrir Oldham kjördæmið.
hertogans af Marlborough. Fyrsti
hertoginn af Marlborough var á
sínum tíma einn besti og frægasti
herforingi Bretlands. Móðir
Churchills var kunn fyrir fegurð
sína en faðir hennar Leonard Jer-
ursmunur kom í veg fyrir að þeir
yrðu nánir vinir. Tólf ára gamall
var Churchill sendur í hinn virta
enska heimavistarskóla Harrow.
Hann var innritaður sem lægsti
nemandinn í lægsta bekknum og
Óbifanlegur situr riddaraliðslautinantinn Churchill hér eftirlætishest sinn.
Nlyndin er tekin á Indlandi árið 18%.
„Blóð> tár,
strit og sviti
Þann 24. janúar 1965 lést Sir
Winston Churchill og eru því nú
liðin 20 ár frá láti ans. Sir Winst-
on Leonard Spencer Churchill
varð einn mesti og virtasti
stjórnvitringur sögunnar og hef-
ur löngum verið kallaður stjórn-
málamaður aldarinnar. Hann
stóð á hátindi frægðar sinnar,
ferils og frama sem forsætis-
ráðherra Bretlands á árum heims-
styrjaldarinnar síðari. Á þeim
erfiðu tímum sagði hann að
hann hefði ekkert að bjóða
bresku þjóðinni nema „blóð, tár,
strit og svita“ í baráttu hennar
fyrir frelsi sínu gegn framrás
nasismans í Evrópu. Á sínum
langa ferli varð Churchill nafn-
kunnur og virtur ræðumaður,
rithöfundur, listmálari, hermað-
ur og stríðsfréttaritari.