Morgunblaðið - 24.02.1985, Blaðsíða 20

20 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. FEBRÚAR 1986
FÖNG
Bolli Gústavsson
SNH)
OG
IJTBLÆR
I
Listræn amboð
Þegar við skoðum amboð frá
þeim tímum, er tóvinna var veiga-
mikill þáttur í daglegu lífi fólks á
íslenskum sveitaheimilum undr-
umst við það oft af hve miklu list-
fengi og vandvirkni þessi áhöld
hafa verið gerð. Snældustokkar
voru stundum úrskornir, lyppulár-
ar margir hverjir gersemar og
rokkar gátu verið völundarsmíði;
jafnvel hesputrén. Mataráhöld og
ílát, svo sem spænir og askar, voru
ósjaldan gerð af miklum hagleik,
prýdd útskurði og gædd formfeg-
urð. Það gefur augaleið, að vel
gerðir hlutir hafa helst varðveist
og þá sjáum við um þessar mundir
sem safngripi eða dýrmæta heim-
ilisprýði á heiðursstöðum í stof-
um. Hitt er víst, að mikill munur
gat verið á amboðum og þá ekki
síst þeim, sem notuð voru til mold-
arverka eða heyskapar. Oft heyrði
ég talað um lipur orf á árum áður.
Þau voru þá létt og vel gerð, en
önnur þóttu þung og óhentug.
Því er þetta rifjað upp nú, að í
spjalli sem ég átti við Helga Vil-
bergs, skólastjóra Myndlistarskól-
ans á Akureyri, bar hönnun mjög
á góma. Með kennurum skólans
hefur Helgi verið að móta stefnu,
sem mun víkka starfssvið stofnun-
arinnar og gera hana einstæða í
íslensku menntakerfi. Sumarið
1983 var lokið gerð áætlunar um
þróun skólans á árunum 1983 til
1990. Sú áætlun var gefin út í
vönduðu formi síðla sumars 1983.
Einkunnarorðin, sem skólastjór-
inn valdi ritinu, gefa nokkra
hugmynd um, hvert skal stefnt, en
þau eru á þessa leið: „Snið og lit-
blær hlutar skiptir jafn miklu
máli og vandað málfar eða vel
kveðin vísa.“ Raunar felst f þess-
um orðum sú stefna, sem hefur
reynst íslenskri menningu hald-
best í aldanna rás.
II
„Bíddu, Helgi
Vilberg!"
Um miðjan dag sitjum við Helgi
á skrifstofu hans f Myndlistar-
skólanum, sem er á efstu hæð f
fjögurra hæða verslunar- og
skrifstofuhúsi nyrst við Glerár-
götu. Út um stóra vesturglugga
ber snævikrýndar Súlur við heið-
an vetrarhimin. Ljós og skuggar
leika í klettabeltunum neðar og
næst okkur opnast dalverpi til
suðvesturs upp af verksmiðjum
SfS. Það hvílir þokki yfir þessari
björtu skrifstofu, sem er búin
virðulegum en þægilegum hús-
gögnum og í gluggakistum er röð
af fjölbreyttum, smágerðum kakt-
usum.
Helgi Vilberg er borinn og barn-
fæddur Akureyringur. Snemma
kveðst hann hafa fengið brenn-
andi löngun til myndlistarnáms.
Foreldrar hans höfðu bæði áhuga
fyrir ljósmyndagerð, notuðu frf-
stundir til myndatöku og gerðu
töluvert af því að lita myndir með
olíulitum. Var drengurinn ein-
dregið hvattur til þess að teikna
og einnig fór hann snemma að
föndra með liti. í Barnaskóla Ak-
ureyrar lærði Helgi teikningu hjá
þeim Jens Sumarliðasyni og Aðal-
steini Vestmann. Aðalsteinn, sem
er lærður húsamálari, hafði einnig
lokið teiknikennaraprófi frá
Myndlista- og handíðaskóla fs-
lands. Þegar á þessum árum var
Helgi ákveðinn í því að verða
listmálari. Ekki kvað hann það
hafa dregið úr þeirri ákvörðun
sinni, er hann fékk viðurkenningu
fyrir góðan árangur í myndmennt
við burtfararpróf úr barnaskólan-
um vorið 1964. Hróðugur kom
hann heim með Maleriets historie.
Þá þegar hafði hann og notið leið-
sagnar Einars Helgasonar, list-
málara og íþróttamanns, á kvöld-
námskeiðum í meðferð olíulita.
Einar varð síðan kennari hans í
gagnfræðaskóla. Hafði hann og
lokið prófi frá Myndlistaskólanum
eins og Aöalsteinn. — Þeir voru
minir menn, þessir kennarar, seg-
ir Helgi brosandi, — og ekki leit
ég upp til neinna hér í bæ eins
og til þeirra ágætu myndlistar-
manna, enda risu þeir vel undir
því. Þeim var sannarlega lagið að
glæða áhuga nemenda sinna, enda
vel menntir hæfileikamenn.
Að loknu landsprófi vorið 1969
tók Helgi próf inn í Myndlista- og
handíðaskóla fslands, sem þá var
undir stjórn Harðar Ágústssonar.
Eftir tveggja vetra forskóla valdi
hann málunar- og kennaradeildir.
Kennarapróf vildi hann hafa til
góða, en áhuginn beindist mest að
málverkinu. Aðalkennarar hans
voru þeir Einar Hákonarson og
Bragi Ásgeirsson, einnig naut
hann tilsagnar Kjartans Guð-
jónssonar og Þorbjargar Hös-
kuldsdóttur o.fl. Þegar ég spyr
Helga, hvort hann hafi ekki tekið
þátt í sýningum á þessum árum,
hristir hann höfuðið. — Nei. Það
var ákveðin regla, að menn gerðu
það ekki á námsárunum, nema á
vorsýningu skólans. Alls ekki utan
hans. Fyrst sýndi ég myndir árið
1974 í Myndsmiðjunni á Akureyri
með þeim Aðalsteini Vestmann,
Erni Inga og Hallmundi Krist-
inssyni. Við Hallmundur höfðum
verið samtímis í Myndlistaskólan-
um. Þar voru þá einnig meðal ann-
arra þau Magnús Kjartansson,
Ása Ólafsdóttir vefari og Stein-
unn Bergsteinsdóttir hönnuður.
Þá má ég nefna Örlyg Kristinsson
og Valgerði Erlendsdóttur vefara,
sem nú eru búsett á Siglufirði,
áreiöanlega ti heilla fyrir lista- og
menningarlífiö þar. Það var mikiö
lff í Myndlistaskólanum á þessum
árum og töluverð ólga. Á þriðja og
fjórða ári þóttust nemendur vita
öðrum betur, hvernig reka ætti
Helgi Vilberg
slíkan skóla. Ég minnist þess, að
eitt sinn hélt ég langa tölu á fundi
nemenda og kennara og taldi mig
geta sýnt fram á það, hvernig bæri
að stjórna skólanum. Þá spratt
Hörður Ágústsson á fætur og
sagði: „Bíddu, Helgi Vilberg, þar
til þú kemst í sömu aðstöðu og ég!“
Og víst var skólinn góður, þótt við
værum með eitthvert „múður“!
Kennararnir reyndust okkur góðir
félagar og Herði skólastjóra var
umhugað um velferð sérhvers
nemanda. Hann var röggsamur og
einnig víðsýnn kennari. Ekki má
ég heldur láta hjá líða að geta
þess, að Björn Th. Björnsson
kenndi listasöguna með þeim
hætti, að engum gleymist. Hann
gæddi hana lífi og einstöku seið-
magni.
III
Upphaf Myndlistar-
skólans
Það var vorið 1973, sem Helgi
tók lokapróf frá skólanum eftir
fjögurra ára nám. Þegar á næsta
hausti réðst hann kennari við
Glerár- og Oddeyrarskóla á Akur-
eyri og kenndi þar eldri hópum
myndmennt. Þetta sama haust var
Myndsmiðjan stofnuð af Mynd-
listarfélagi Akureyrar í gamla
Verslunarmannahúsinu við
Gránufélagsgötu. Eins og fyrr
hefur komið fram hér í Föngum
var Guðmundur Ármann skóla-
stjóri fyrsta árið, en Helgi átti
sæti í skólanefnd með Aðalsteini
Vestmann, Ullu Árdal, Erni Inga
og Steinunni Pálsdóttur tekstil-
hönnuði. Þótt Helgi kenndi ekki
við skólann var þar nógu að sinna,
því nefndin hélt vikulega fundi.
Reyndust viðhorf aðstandenda
þessa skóla harla ólík og þvi var
tekist á um ýmsar leiðir og áform.
Svo fór, að Myndsmiðjan var lögð
niður næsta vor. Var þá leitað til
Akureyrarbæjar um að hann tæki
við rekstri skólans, en því var ekki
ansað. Um haustið 1974 kom Helgi
að máli við Aðalstein Vestmann
og bar þeim saman um að eigi að
síður skyldi stofnaður myndlist-
arskóli á Akureyri, sem yrði þá
sjálfseignarstofnun.
Sólveig Stefánsson var ráðin
kennari og gegndi hún því starfi
allt til vorsins 1977. Allan þann
tíma var skólinn til húsa í Versl-
unarmannahúsinu. Helgi, Aðal-
steinn og Ulla Þormar áttu áfram
sæti í skólanefnd. Sigurður óli
Brynjólfsson bæjarfulltrúi var
mjög áhugasamur stuðningsmað-
ur skólans frá upphafi og taldi
hann góðar horfur á því, að Akur-
eyrarbær myndi ekki bregðast,
þegar sýnt yrði að skólinn hefði
mikilvægu og vaxandi hlutverki að
gegna. Sú varð raunin á, því brátt
fór bærinn að styrkja starf hans.
Vorið 1977 fluttist skólinn hingað
að Glerárgötu 34, eftir að ákveðið
var að gamla Verslunarmanna-
húsið skyldi rifið. Þá varð að ráði,
að Helgi Vilberg tæki við stjórn
hans. Var það ekki síst fyrir
hvatningu frá Sigurði óla Brynj-
ólfssyni, að hann tók sér ársleyfi
frá kennslu við Glerárskólann til
þess. Helgi hafði þá verið þar í
fullu starfi frá haustinu 1975. 1
fyrstu fékk Myndlistarskólinn
hálfa hæðina hér eða 190ma. í hin-
um hlutanum var Gallerí Háhóll
og Innrömmunarverkstæði Arnar
Inga. Þetta sama haust var haldin
mikil sýning á vegum skólans á
verkum, sem margir helstu
myndlistarmenn þjóðarinnar gáfu
til stuðnings skólanum. Þeirra á
meðal voru t.d. Þorvaldur Skúla-
son og Valtýr Pétursson. Það
munaði sannarlega um það fram-
lag og ekki síður um þann hug,
sem að baki bjó. Hann hlaut að
verka hvetjandi og auka á líkur
fyrir stuðningi annarra aðila við
stofnunina. Fyrstu þrjá veturna
kenndu þau Anna Þóra Karlsdótt-
ir tekstilhönnuður og Guðmundur
Sigurðsson innanhúsarkitekt með
Helga Vilberg. Síðan hafa margir
kennarar starfað við skólann.
Hann naut frá upphafi eindregins
stuðnings kennara og skólastjóra
Myndlista- og handíðaskóla ís-
lands. Skrifuðu þeir bæjaryfir-
völdum á Akureyri hvatningar-
bréf. Einar Hákonarson skóla-
stjóri mælti eindregið með því, að
hér fyrir norðan yrði stofnuð for-
námsdeild. Hófst hún haustið
1979. Helgi Vilberg leggur áherslu
á það, að Akureyrarbær hafi stað-
ið sig vel gagnvart skólanum, þótt
óneitanlega hafi það stundum
kostað nokkra eftirgangsmuni að
fá nauðsynlegan fjárstuðning. Þá
má heldur ekki gleyma því, að auk
þess hafa menningarlega sinnaðir
einstaklingar komið skólanum til
aðstoðar, þegar syrti í álinn, —
bætir hann við. — Enginn stjórn-
málamaður innan bæjarstjórnar
hefur sýnt jafn mikinn áhuga og
stuðning og Sigurður heitinn óli.
Það var ævinlega gott til hans að
leita og hann gaf jafnan góð og
heil ráð. Kom Sigurður á hverja