Morgunblaðið - 24.02.1985, Blaðsíða 28

28^B»—
MORGUNBLAÐIt), SUNNUDAGÚR 24. FEBRUAR 1985
Umsjón: KRISTÍN GESTSDÓTTIR
Teikningar: SIGURÐUR ÞORKELSSON
Til eiginmanna
á konudaginn
Einfalt
Matreiðslu
Idag, á konudaginn,
birtist hér formáli
fyrstu íslensku mat-
reiðslubókarinnar.
Höfundur að bókinni er
skráður frú assessorianna
Marta María Stephensen.
Maður hennar, Stefán
Stephensen, amtmaður í
Vesturamti, skrifar for-
málann. Þó er ekki talinn
vafi á að bróðir hans,
Magnús Stephensen, dóm-
stjóri, skrifaði bókina.
Hann var mjög áhuga-
samur um mat. í ferða-
minningum hans frá Nor-
egi, en þar dvaldist hann
við nám, minntist hann
oft á mat, og var hlegið að
því. Ekki er ólíklegt að
hann hafi að einhverju
leyti samið bókina í Nor-
egi. Eftir Magnúsi Step-
hensen er haft að hann
hafi skrifað bókina í nafni
Mörtu Maríu af því „að
það hæfði betur hennar
standi". Bókin er prentuð
á gotnesku letri og með
stafsetningu ólíkri þeirri
sem við notum í dag. Þá
birtist formálinn:
T 1
Vegna konu minnar ber
mjer að afsaka hjer með
einni línu, að hún framsel-
ur þetta Vasaqver til að
leggjast fyrir almennings-
augu, enn þótt þess upphaf-
leg útkast væri henni
sjálfri einungis ætlað til
minnis. Valda því tilmæli
okkar elskulega Bróðurs
hra Jústis-Ráðs og Justiti-
arii M. Stephensens hverj-
um ekki þótti þessu Vasa-
qveri ofaukið, þó findist í
nokkuð fleiri heldri manna
húsum. Fyrir þess háttar
menn en ekki eginlega al-
múga, er það og ætlað, og
Vasa=Quer.
fyrir
Keldri manna húss«freyjur
’Utgeíií
at
frú Assessorinnu
Mórtu Maríu Stephensen
Selst aimennt innbundið 1‘iikilA.
<5* ' ' =*>
Leirárgírðum við I.eirá,1800
PrenUð i kortnað íilanls konunjifju Upp.
Ineðin *»r •Stiptunar.
at faktóri ag bók/ryjejard &1 Skagfj««ð.
veizlu borðhalds þá viðligg-
ur. — Samt sem áður von-
ast að almúga fólk gjeti
hjer af margt til hagnaðar
og velsæmandi tilbúnings
hreinlegs og ljúffengs mat-
ar numið, og þessvegna
eptir fyrirmanna efnum og
ýmissu standi lagað, bæði
með einfalda en þó velhent-
andi matreiðslu og aðra
vandhæfnari til hátíða og
ekki yðrist eptir, að ljá hjer
sýndri meðferð á mat auga,
enn J>ótt meiri partur
qversins sé æðri manna
borðhaldi samboðnari.
Sjálfur verð ég að biðja
velvirðingar á orðfæri og
stýl qversins, að því leiti,
sem almenningur kann að
ætla mjer, að hafa hann
nokkuð lagfært fyrir konu
mína, áður en blöð þessi
gæfust pressunni; því játa
má ég mjer um þessháttar
efni mjög svo ótamar Rit-
gjörðir.
Hvanneyri, þann 18da
Októbr1800
S. Stephensen.“
Nú er öldin önnur, enginn
hlær að karlmanni sem skrif-
ar um og hefur áhuga á mat.
Sjálfsagt er að eiginmennirn-
ir eldi matinn til jafns við
eiginkonurnar. En í dag, á
konudaginn, ber þeim að
gefa konunni frí og sjá um
matinn. Ekki veit ég hvað
keypt hefur verið í matinn
eða til er í frystikistum heim-
ilanna. Því birti ég fjóra rétti
úr fjórum tegundum kjöts.
Vona ég að eiginmennirnir,
jafnt þeir vönu sem hinir
óvönu, geti matreitt eftir
þessum uppskriftum. Sem
eftirrétt ráðlegg ég þeim að
fara út í „sjoppu“ og kaupa ís
og sjálfsagt er að færa kon-
unni kaffi að máltíð lokinni.
Lambalæri eða hryggur
með grænmeti
Handa 5—6
1 læri rúm 2 kg eða hryggur heldur létl-
ari,
2 tsk. salt,
V\ Lsk. nýmalaður pipar,
1 msk. milt sinnep,
2 dl vatn,
I blaðlaukur eða 2—3 venjulegir laukar,
4—5 stórar gulrætur,
10 meðalstórar kartöflur,
'/r súputeningur eða 'h tsk. soðkrafLsduft,
1 dl vatn -t- '/2 msk. hveiti út í sósuna.
1. Nuddið salti og pipar inn í lærið eða
hrygginn, smyrjið síðan sinnepi yfir.
2. Setjið lærið eða hrygginn í steik-
ingarpott eða skúffuna úr eldavélinni og
steikingarpappír yfir.
3. Hitið bakaraofninn í 160°C og setjið
kjötið í ofninn þegar hann er orðinn heit-
ur. Þegar 45 mínútur eru liðnar af steik-
ingartímanum er kjötið tekið úr ofninum
og soðinu sem myndast hefur ausið yfir.
Síðan eru 2 dl af vatni settir í pottinn eða
skúffuna og kjötið látið steikjast áfram í
30 mínútur.
4. Þvoið laukinn ef þið notið blaðlauk,
hann er oft óhreinn milli blaðanna. Sker-
ið hann síðan í bita, notið grænu blöðin
með ef þau eru falleg. Ef þið eruð með
venjulegan lauk er hann afhýddur og
skorinn í fernt.
5. Afhýðið gulræturnar og kartöflurnar.
6. Setjið laukinn, gulræturnar og kart-
öflurnar í pottinn með kjötinu. Steikið
áfram í 30 mínútur.
7. Takið kjötið úr ofninum og setjið á
eldfast fat. Setjið grænmetið til hliðar á
fatið. Setjið í ofninn. Hafið hurðina
opna.
8. Hellið soðini’ sem hefur myndast, í
pott, skolið síðan pottinn eða skúffuna
vel að innan með 1 dl af volgu vatni og
hellið saman við. Setjið súputeninginn
eða soðkraftsduftið saman við. Fleytið
fituna ofan af og fleygið. Látið sjóða og
gætið þess að teningurinn hafi leystst vel
upp.
9. Setjið helming vatnsins í hristiglas,
setjið síðan hveitið ofan á og loks hinn
helming vatnsins. Hristið vel saman.
Hellið síðan í bunu út í soðið og hrærið
vel á meðan. Látið sósuna sjóða við hæg-
an hita í 4—5 mínútur. Hrærið öðru
hverju í henni.
10. Berið fatið með kjötinu á borð. Ef þið
eruð með hrygg er best að skera með-
fram beininu og síðan út frá því og losa
kjötið frá hryggnum. En ef þið eruð með
læri er það skorið í sneiðar langsum.
11. Hellið sósunni í sósuskál og berið
með.
Pottréttur með
tómatmauki og lauk
1 kg magurt kjöt, það sem til er,
5 msk. matarolía,
2 hvítlauksgeirar,
I stór laukur,
Vh tsk. salt,
6 piparkorn eða '/* tsk piparduft,
Vh tsk. cayennepipar (má sleppa),
1 lítil dós tómatmauk (puré),
5 dl vatn,
'/2 kg kartöflur,
3 msk. rjómaostur án bragðefna,
1 hálfdós grænar baunir eða maís.
1. Skerið kjötið í litla bita. Bein má vera
í þeim.
2. Hitið helming matarolíunnar á pönnu
og steikið helming kjötsins. Setjið síðan
hinn helming olíunnar á pönnuna og
steikið síöari helming kjötsins. Gott er
að skola pönnuna milli þess sem steikt er
meö V-i di af vatni og setja í pott. Setja
síðan kjötið í pottinn, þegar búið er að
steikja það. Setjið vatn, pipar og cay-
ennepipar út í.
3. Hrærið tómatmaukið út með vatninu
og hellið yfir kjötið. Setjið lok á pottinn
og látið sjóða við hægan hita í 60 mínút-
ur.
4. Þegar kjötið hefur soðið í 60 mínútur,
eru hvítlauksgeirarnir og laukurinn af-
hýdd, hvort tveggja skorið smátt og sett
út í pottinn. Síðan eru kartöflurnar af-
hýddar og settar út í pottinn. Ef þær eru
stórar eru þær skornar í sundur. Látið
sjóða í 20 mínútur.
5. Hrærið rjómaostinn út í, setjið síðan
baunirnar eða maísinn saman við og lát-
ið sjóða upp. Athugið að hella soðinu af
baununum eða maísnum.
Meðlæti: Snittubrauð eða soðin hrís-
grjón. Hrísgrjón eru soðin þannig að á
móti 1 hluta hrísgrjóna eru 3 hlutar
vatns. Örlítið salt sett í vatnið. Hrís-
grjónin eru soðin í 12 mínútur og látin
standa í lokuðum pottinum eftir suðu í
10 mínútur.
Svínakótelettur med
sinnepi og osti
6 svínakótelettur,
2 msk. matarolía,
I msk. smjör,
1 Lsk.salt,
'/2 tsk. nýmalaður pipar,
150 gr rifinn feitur ostur (það sem til er),
I msk. milt sinnep.
1. Skerið upp í brúnina á kótelettunum
svo að þær vindi sig ekki.
2. Hitið smjör og matarolíu á pönnu.
Steikið síðan kóteletturnar í 7 mínútur á
hvorri hlið. Þegar þið hafið snúið þeim
við er salti og pipar stráð á þær.
3. Setjið kóteletturnar á eldfast fat.
Smyrjið þær með sinnepi, setjið síðan
ostinn ofan á í sneiðum.
4. Hitið bakaraofninn í 180—190°C.
Setjið kóteletturnar inn í ofninn og
steikið í 20—30 mínútur.
Meðlæti: kartöflur, gulrætur, ananas-
sneiðar og hrásalat.
Glóöarsteiktur
kjúklingur
llanda 3
1 kjúklingur,
2 tsk. salt,
Vh tsk. pipar,
Vt tsk. einhverra þessara tegunda: Basil-
ikum, tarragon, merian, chicken-season-
ing,
2 msk. smjör.
1. Þvoið kjúklinginn með hreinum klúti
undnum upp úr volgu vatni. Takið pok-
ann með innmatnum innan úr kjúklingn-
um. Þvoið kjúklinginn líka að innan og
stráið 'k tsk. af salti inn í hann. Bindið
hann síðan upp þannig að lærin og væng-
irnir liggi þétt að búknum. Best er að
nota bómullargarn til þess.
2. Setjið kjúklinginn á snúningstein ef
þið hafið hann í bakaraofninum, en ann-
ars er hægt að glóðarsteikja hann á
grind, en þá þarf að snúa honum öðru
hverju. Hitið glóðarristina í 10 mínútur
áður en þið byrjið að glóða.
3. Bræðið smjörið, setjið Vi tsk. pipar og
krydd út í það.
4. Takið kökupensil og smyrjið kjúkling-
inn öðru hverju með kryddsmjörinu með-
an á steikingu stendur.
5. Eftir 45 mínútur ætti kjúklingurinn
að vera fullglóðaður.
6. Sjóðið innmatinn í litlu saltvatni, not-
ið soðið siðar eða búið til sósu úr því.
Meðlæti: Hvítkáls/ananasalat: Síið 1
hálfdós af kurluðum ananas, skerið 200 g
af hvítkáli smátt. Blandið saman og
hrærið út í 1 box af sýrðum rjóma.