Morgunblaðið - 17.04.1985, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR 17. APRÍL 1985
47f->
framleiðslu og fágaða framkomu.
Mjög fallega og snyrtilega er lagt
á öll borð svo unun er að setjast að
borðhaldi. Matseðlar eru
skemmtilega útfærðir og allir á
frönsku. Almennt eru gestirnir
ekki vel að sér í frönsku og þurfa
nemendurnir því oft að gera grein
fyrir hvað felst í hinum ýmsu rétt-
um. Leiðbeinendur eru margir til
staðar og aðstoða nemendur ef
vanda ber að höndum og gefa þeim
heilræði svo lítið ber á. Þessar
veitingastofur rúma samtals um
100 gesti og komast færri að en
vilja. Panta þarf borð með löngum
fyrirvara og er yfirleitt fullbókað
tvo til þrjá mánuði fram í tímann.
Ein veitingastofanna er hinsvegar
skyndibitastaður þar sem nem-
endur eru þjálfaðir til starfa á
slíkum matstofum, en þess háttar
staðir eru fjölmargir á Bretlandi
eins og í öðrum löndum.
Til athugunar
Eigi atvinnuvegur að standa
traustum fótum er mikilvægt að
kostur sé á starfsfólki, sem hefur
sérþekkingu, kunnáttu og hæfni
til starfsins. Skólakerfið þarf að
stuðla að því að svo sé. Því er mik-
ilvægt að skólinn og viðkomandi
starfsgrein starfi sameiginlega að
mótun námsefnis og menntun ein-
staklinganna. Það er ákaflega
varasamt að sinna illa nauðsyn-
legum hlekkjum í heildarkeðjunni.
Markaðsmál eru jafn nauðsynleg
hótel- og ferðamálum og öðrum
framleiðsluiðnaði. íslenskir skóla-
menn hafa þrátt fyrir erfiðar að-
stæður skilað góðum árangri við
menntun matreiðslu- og fram-
reiðslumanna en aðstöðu þeirra
þarf að bæta. Til markaðsmála
þarf hugmyndaríka og hæfa
starfsmenn, sem geta mótað að-
laðandi neytendapakka sem hafa
góða samkeppnisstöðu erlendis.
Ferðamannatímann þarf að
lengja, auka nýtingu hótela,
kynna íslenska landbúnaðarvöru
með því að bjóða góða íslenska
rétti. Það þarf að selja snjóinn
ekki síður en hálendið á sumrin,
Geysi, Gullfoss og Mývatn. Það er
athyglisvert að Alandseyingar fá
til sín árlega um og yfir eina millj-
ón ferðamanna, sem skapa þeim
miklar tekjur. Það er nauðsyn að
búa vel að þessum iðnaði og hafa í
huga að rætur hans teygja sig til
margra starfsgreina. Vel rekinn
ferðamálaiðnaður gefur ekki að-
eins beinar tekjur, hann kynnir
einnig framleiðslu landsmanna. í
sölum Keflavíkurflugstöðvar
mættu t.d. gjarnan vera auglýs-
ingar um framleiðslu íslenskra
fyrirtækja því á hverju ári fer
fjöldi útlendinga þar um.
Síeinar Steinsson er skólastjóri
Iðnskólans í Hafnarfirði. Hann er
nú i níms- og kynnisferð til Norð-
urlanda og Bretlands.
Hvers vegna auglýsa
bankar og sparisjóðir?
— eftir Þórð
Sverrisson
Á miðju síðasta ári varð róttæk
breyting á starfsgrundvelli banka
og sparisjóða á íslandi. Undan-
farna áratugi hefur íslenskur fjár-
magnsmarkaður einkennst af mið-
stýringu ríkisvaldsins og hafa
vextirnir, verð fjármagnsins, verið
ákvarðaðir af Seðlabanka íslands.
Verð vöru og þjónustu er hins
vegar einn af aðalsöluráðum
hennar og ef fyrirtæki hefur ekk-
ert að segja við ákvörðun þess
veldur það óhjákvæmilega stöðn-
un í vöruþróun og samkeppnis-
viðleitni fyrirtækisins.
Þegar bankar og sparisjóðir
gátu loks farið að ákveða vexti
innan vissra marka ýtti það undir
þróun nýrra innlánsforma og
þjónustutegunda. Slík vöruþróun
verður alltaf að taka mið af þörf-
um og óskum markaðarins og því
varð þessi breyting á tilhögun
vaxtaákvarðana til góðs. Fyrst og
fremst kom hún sparifjáreigend-
um til góða, en þeir höfðu nú fleiri
valmöguleika við ávöxtun spari-
fjár síns. Þannig hefur aukin sam-
keppni banka, sparisjóða, ríkis-
sjóðs og verðbréfamarkaðarins
skapað fjármagnseigendum tæki-
færi á hinum ýmsu sparnaðarleið-
fyrirtæki auglýsir oft meira ef illa
gengur. Það vill því oft gleymast
að aukin sala er fyrst og fremst
„afleiðing" auglýsinga en ekki
„orsök“! Ef fyrirtæki lendir í ein-
hverjum erfiðleikum í rekstrinum
er ákaflega varasamt að byrja
niðurskurð kostnaðar í auglýs-
inga- og kynningarstarfsemi. Sá
niðurskurður getur ieitt til enn
lakari árangurs í rekstrinum
„Breyttar aðstæöur á
fjármagnsmarkaðnum
seinni hluta árs 1984
kölluðu á nýjar og áður
óþekktar aðgerðir
banka og sparisjóða.
Þessar aðgerðir fólust
meðal annars í aukn-
ingu auglýsinga í fjöl-
miðlum.“
vegna enn meiri samdráttar í söl-
unni.
Þannig er ljóst að það er öllum
fyrirtækjum mikilvægt að aug-
lýsa. Hitt er annað mál að margar
af þeim auglýsingum sem bankar,
sparisjóðir og ríkissjóður hafa
sent frá sér bera vott um ákveðna
skammsýni og að þessir aðilar eru
að taka sín fyrstu spor í virkri
kynningu á starfsemi sinni.
Auglýsing í fjölmiðlum er fyrst
og fremst til þess að vekja athygli
á þeirri vöru og þjónustu sem í
boði eru. Frumskilyrðið er að
auglýsingin sé sönn, þ.e. hvorki
segi, sýni, né gefi í skyn hluti sem
ekki eru sannir og réttir. Auglýs-
ingin má heldur ekki sleppa úr
staðreyndum sem gætu haft áhrif
á afstöðu neytenda til vörunnar.
Og hér verður mörgum hált á
svellinu. Þegar reynsla neytanda w
af vöru verður önnur og verri en
þær væntingar sem hann hafði til
vörunnar við kaup, þá kaupir hann
ekki aftur viðkomandi vöru. ^
Breyttar aðstæður á fjár-
magnsmarkaðnum seinni hluta
ársins 1984 kölluðu á nýjar og áð-
ur óþekktar aðgerðir banka og
sparisjóða. Þessar aðgerðir fólust
meðal annars í aukningu auglýs-
inga í fjölmiðlum. Auglýsingarnar
hafa valdið miklu umtali og jafn-
vel verið talað um „auglýsinga-
stríð" og „peningaaustur í auglýs-
ingar“. Með þessu greinarkorni
hef ég reynt að gera grein fyrir
eðli og hlutverki auglýsinga og
kynningar fyrir peningastofnanir
jafnt sem önnur fyrirtæki. Það er
líklegt að magn auglýsinga minnki
eitthvað þegar fram líða stundir
og meiri ró skapast á fjármark-^
aðnum, en það breytir ekki þeirri
staðreynd að kynning á vöru og
þjonustu er hverjum banka og
sparisjóði nauðsynleg í samkeppn-
inni á markaðnum.
Þórður Srerrisson er rekstarhag-
fræðingur og deildarstjóri hjá >
\ erzlunarbankanum.
En vaxandi samkeppni og meiri
áhersla á vöruþróun gerir pen-
ingastofnunum nauðsynlegt að
koma á framfæri vitneskju um til-
vist og eiginleika vörunnar út á
markaðinn. Það er tilgangslaust
að leggja í tímafrekar og kostnað-
arsamar kannanir á þörfum
markaðarins, þróa síðan vöru og
þjónustu, ef ekki tekst að „selja“
hana vegna ónógrar þekkingar
neytenda á henni. í ljósi þessara
staðreynda er alls ekki óeðlilegt að
auglýsingar banka og sparisjóða
hafi aukist á undanförnum mán-
uðum. Auglýsing hefur fyrst og
fremst upplýsingagildi, því m.a. á
grundvelli upplýsinga um vöruna
tekur neytandi ákvörðun um
kaup/ekki kaup. Þannig auðvelda
auglýsingar fjármagnseigendum
mat á valkostum og gera þá með-
vitaðri um markaðinn.
{ umræðum um auglýsingar
heyrist því oft fleygt að fyrirtæki
„hafi efni á því að auglýsa". Merg-
ur málsins er hins vegar sá að
Leikritið Gísl sýnt í 80. skipti
í KVÖLD verður leikritið Gísl sýnd í 80. skipti og fer sýningum nú fækkandi. Gisl gerist í Dyflinni, í
hrörlegum húshjalli þar sem búa þjófar, gleðikonur og írskir ættjarðarvinir. Átök á N-írlandi eru bakgrunnur
verksins, áhorfandi skynjar í senn írska ættjarðarást og brjálæði styrjaldar sem geisað hefur á trlandi. Með
helstu hlutverk fara Gísli Halldórsson, Margrét Helga Jóhannsdóttir, Jóhann Sigurðarson, Guðbjörg Thor-
oddsen og Hanna María Karlsdóttir. Jónas Árnason þýddi leikritið, Grétar Reynisson gerði leikmynd, en
leikstjóri er Stefán Baldursson.
Þórir S. (>röndal skrifar frá Flórída
af öðrum og valdið því, að oft
hefir verð á kanadískum fiski
verið smánarlega lágt. Það hefir
verið ein af ástæðunum fyrir því,
hve kanadíski þorskurinn hefir
einlægt verið seldur á lægra
verði en sá íslenski.
Mörg kanadísku fyrirtækin
hafa orðið gjaldþrota en önnur
rambað á barminum. Frammá-
menn iðnaðarins hafa löngum
litið öfundaraugum til íslenzku
sölusamtakanna og dáðst að þvi,
hvernig þeim hefir tekist að
sameina framleiðendur heima
fyrir og staðla gæði fisksins. Síð-
an að byggja upp markaðsstarf-
semina í Bandaríkjunum og
skila hærra verði til framleið-
enda á íslandi en tíðkast í Kana-
da. Hafa þeir bent á, að þorskur-
inn sem syndir í sjónum við Ný-
fundnaland ætti að vera jafn
verðmikill og frændi hans, sem
svamlar við Islandsstrendur.
Þess vegna hafa stjórnvöld
Kanada nú skorist í leikinn og
þvingað stærstu félögin til sam-
einingar og vona þeir, að út úr
þessu tvennu komi þrenn sterk
sölusamtök, sem byggt geti
starfsemi sína upp á svipaðan
hátt og íslendingar hafa gert. Á
eftir að sjá, hvernig þeim tekst
að ráða fram úr þeim málum.
í skipulagðri markaðsstarf-
semi er ein meginreglan að
keppa ekki við sjálfan sig. Það
veldur ringulreið og lægra verði.
Hvernig myndi það t.d. ganga
fyrir sig, ef þýzkur eða japansk-
ur bílaframleiðandi myndi
ákveða að hætta að selja í gegn-
um einn umboðsmann á íslandi
og borga honum umboðslaun af
hverjum bíl? Ef hann myndi
ákveða að selja gegnum marga
smærri innflytjendur eða ef til
vill beint til einstaklinga? Þótt
fsland sé ekki stór bílamarkað-
ur, veit ég ekki til, að neinn bíla-
framleiðandi hafi gert slfka til-
raun þar.
Sölusamtökin eru oft gagn-
rýnd fyrir það að gefa lítinn
gaum að þróun nýrra afurða og
má vera vera að nokkuð sé til í
því. Mikið er ritað og rætt um
japanska gerviskelfiskinn surimi
eða kamaboko. íslensku sölu-
samtökin hafa fylgst með þess-
um málum í nokkur ár og einnig
hefir Rannsóknastofnun sjáv-
arútvegsins gert tilraunir með
þessa vöru. Nú hafa leikmenn
lesið um þetta japanska undur í
Time og Newsweek og hefir það
komið þeim til að spyrja á opin-
berum vettvangi hvers vegna SH
og Sambandið hafi ekki fylgst
betur með og komið gervikrabba
inn á Bandaríkjamarkaðinn í
samkeppni við Japani.
Japanir eru búnir að fram-
leiða surimi i margar aldir og er
hætt við að það sé all erfitt fyrir
ókunnuga að fara að keppa við
þá með góðum árangri án nokk-
urrar reynslu. Vel má vera, að
japanskir hefðu áhuga því að
setja á stofn surimi-vinnslu á ís-
landi, en yfirleitt eru þeir ekki
sólgnir í að fjárfesta of mikið í
löndum, þar sem þeir geta ekki
átt meirihluta í fyrirtækjunum
og ráðið öllum ráðum.
íslendingar hafa á sl. 40 árum
haft forgöngu með margar nýj-
ungar í framleiðslu frysts fisks
fyrir markaði Evrópu og sér-
staklega Ameríku. Þeir verða að
halda áfram að leggja áherzlu á
að þróa nýjar tegundir og endur-
bæta flokkun, skurð og pökkun
eldri tegunda. Nóg pláss er fyrir
unga og gamla athafna- og upp-
finningamenn innan sölusam-
takanna. Þau eru ekki lokaðir
einokunarhringir, heldur samtök
framleiðendanna sjálfra. Það
getur verið mjög vafasamt að
fara að eyða miklum fjárfúlgum
og tíma í að reyna að ná i skottið
á Japönum og þeirra gerviskel-
fiski. Þeir hafa margra ára for-
skot á markaðnum og marga
alda forskot í framleiðslunni.
Ánaegjulegt er að fylgjast með
því að lslandsmenn skuli nú vera
búnir að taka við sér i laxarækt-
inni. Brautryðjendastarf Norð-
manna hefir vakið heimsathygli
og aðdáun margra. Er því skilj-
anlegt, að margar aðrar þjóðir
skuli nú hafa stokkið til og vilji
allar Lilju kveðið hafa, ef svo má
að orði komast.
Þeir, sem með þessum málum
fylgjast, ættu samt að gera sér
grein fyrir þeim möguleika, að
verð á laxi geti Iækkað eitthvað í
heiminum, þegar afurðir hinna
nýju þátttakenda koma á mark-
aðinn. Sjálfir eru Norðmenn að
stórauka sína framleiðslu og er
áætlað, að þeir muni framleiða
70.000—80.000 smálestir árið
1990. í fyrra fluttu þeir út 22.000
tonn af laxi og var það 30%
aukning frá árinu á undan. Llka
verður að hafa i huga, að fram
að þessu hafa frændur okkar
verið einir um hituna, og gætt
þess að stjórna framboðinu til
þess að fá sem allra hæst verð.
Hætt er við, að slíkan aga verði
ekki hægt að hafa, þegar margar
þjóðir fara að demba laxi á
markaðinn.
Það eru takmök fyrir því hve
mikinn lax er hægt að borða.
Sagt var í eina tíð, að þegar
vinnufólk hefði verið ráðið á
mikla laxajörð í Borgarfirði,
hefði orðið að lofa þvi, að það
þyrfti ekki að éta lax nema
þrisvar í viku. En nú er öldin
önnur og allt er breytingum háð.
Ef til vill er þetta óþarfa svart-
sýni. Fólkið hérna í henni Amer-
iku virðist sólgið i laxinn og svo
sannarlega vona ég, að það éti •
meira og meira af honum um
ókomin ár.