Morgunblaðið - 28.04.1985, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. APRÍL 1985
COLOMBIA
ECUADOR
f/SAN
MARTIN
,LA LIBERTAD
BOLIVIA
MACHU
PICCHU
CHILI
GRAN
PAJATEN
„Týnd borg“
fundin í
Andesfjöllum
Ummerki um óþekkta
hámenningu frá því
fyrir daga inka
HÁTT uppi í Andesfjöllum hafa
landkönnuóir rannsakað og Ijós-
myndað fræga „týnda borg“, sem
verið getur að skáka muni rústum
Inkaborgarinnar frægu, Machu
Picchu, frægustu rústum Suður-
Ameríku.
Fundizt hafa rústir hárra
veggja og húsaraða, grafhýsi og
höggmyndir fyrir ofan á í brött-
um, þoku huldum austurhlfðum
Andesfjalla.
Samkvæmt fréttum New York
Times eru þetta að öllum líkind-
um rústir mikillar miðstöðvar
fornrar, snjallráðrar, dularfullrar
þjóðar og blómaskeið menningar
hennar virðist hafa verið löngu
fyrir tíma Inka, sem munu hafa
komið til hálendisins í Perú á
12-öld.
Fornleifafræðingar frá Banda-
rikjunum og Perú vonast til þess
að geta gert merkilegar uppgötv-
anir um áður óþekkta menningu
og hafa tilkynnt að þeir ætli að
fara aftur á vettvang næsta
sumar til þess að hefjast handa
um nákvæmar rannsóknir, sem
kunna að standa í 15 ár.
Óþekkt fólk
Staðurinn gengur undir nafn-
inu Gran Pajaten og óþekkt fólk
virðist hafa búið þar á árunum
500 til 1500 samkvæmt frumat-
hugunum vísindamanna við Col-
orado-háskóla.
Rústirnar eru í héraðinu San
Martin, f svokölluðum „skýja-
skógi" f 2.608 metra hæð. Þar
rignir nær stöðugt, þar er þykkur
frumskógur og þar er engin
byggð.
Útskorin steinandlit skreyta eina
hinna fornu bygginga í Gran Pajat-
en, hinni frægu „týndu borg“ í
Perú.
BRAZIL
Gengið hafa margar sögur um
Gran Pajaten og þangað hafa ver-
ið farnir misheppnaðir leiðangrar
síðan f byrjun þessarar aldar.
Árið 1963 fundu perúískir forn-
leifafræðingar staðinn, könnuðu
hann i nokkra daga og fóru svo.
Týnda borgin „týndist" aftur.
Pacifíc
Ocean
K ilos
l.andkonnuöir

lnHíóniir á einangniðu býli skammt frá frægum inkarústum í Choqquequiran.
Lítið sem ekkert er vitað um
þetta fólk og skyldleika þess við
Inka og aðra þjóðir, sem vitað er
um frá þvi fyrir daga landnáms
Spánverja á norðurströnd Perú.
Menn vita ekki heldur hvernig því
tókst að halda uppi að þvi er virð-
ist blómlegri menningu f fjand-
samlegu umhverfi.
Jane Wheeler, fornleifafræð-
ingur við Colorado-háskóla, segir
í viðtali við NY Times: „Ummerki
um þétta byggð vekja forvitni
okkar, því að ekki virðist vera bú-
ið á slíkum frumskógasvæðum
annars staðar í heiminum."
Tom Lennon, annar fornleifa-
fræðingur við Colorado-háskóla,
sem kannaði staðinn í fyrrasum-
ar, sagði að í Gran Pajaten væri
að finna ummerki um „hámenn-
ingu“.
Hann sagði að fólkið þarna i
Gran Pajaten hefði komið sér upp
sérkennandi stíl f húsagerðarlist
og ef til vill stundað fullkominn
landbúnað. Staðurinn er senni-
lega aðeins einn af mörgum á
þessum slóðum og verið getur að
hann sé ekki sá mikilvægasti að
sögn Lennons.
Vísindamennirnir tveir frá Col-
orado-háskóla eiga að stjórna
nýrri land .önnunaráætlun, sem
unnið verðar að f samvinnu við
Menningarjtofnun Perú og tvo
háskóla í Perú.
irnar í viðtali við NY Times að
Gran Pajaten væri „merkilegur
fundur, sem líklega mundi leiða
til forvitnilegra og mikilvægra
uppgötvana".
Að sögn Luis Lumberas, sér-
fræðings í forsögulegum tíma
Suður-Ameriku við Andes-forn-
leifastofnunina í Lima, var hið
forna fólk, sem bjó í afskekktum
austurhliðum Andesfjalla, „síð-
asta menningarsamfélagið fyrir
daga landnáms Spánverja í Perú,
sem ekki hefur verið lýst“.
Fræðimenn telja menningar-
samfélög þau, sem döfnuðu í Perú
áður en landnám Spánverja hófst,
merkilegustu menningarsamfé-
lögin í Suður-Ameríku.
Þegar menning Inka stóð sem
hæst réðu Inkar yfir svæði, sem
náði frá Kólombíu f norðri til
Chile og Argentínu f suðri. En
hún stóð í innan við 300 ár, því að
hún leið undir lok við komu
Spánverja snemma á 16. öld.
En í fyrrasumar fóru fjórir Col-
orado-menn, sem höfðu heillazt af
þjóðsögunni og fundinum 1963, til
Gran Pajaten.
Þeir fóru fótgangandi og á
múldýrum og ferðin, sem var
mjög erfið, tók nokkra daga. Þeir
dvöldu á staðnum í rúma viku og
rannsökuðu og ljósmynduðu rúst-
irnar. I fylgd með Lennon voru
Alan Stormo, skurðlæknir; John
Lovett, kaupsýslumaður, og Stan
Brentom, annar skurðlæknir, allir
frá Boulder.
Lennon sagði að mörg mann-
virkin í Gran Pajaten væru f
merkilega góðu ásigkomulagi.
Eins metra há tréútskurðarverk,
sem hafa varðveitzt vel, hanga
utan á grafhýsum, eða grafturn-
um, f fjallshlíðinni. Stórir dúkar
og óskemmdir leirmunir fundust.
Milli grafhýsanna var gangstfg-
ur f snarbrattri fjallshliðinni.
Grjóthrúgur eða vörður — ef til
vill dysjar — voru á víð og dreif.
Fyrir neðan grafhýsin voru að
minnsta kosti 16 kringlóttar,
margra hæða byggingar og tvö
rétthyrnd mannvirki, hjarta Gran
Pajaten.
Nokkrar skreytinganna voru
útskorin steinandlit, sem sýna
fjaðraðan höfuðbúnað, mynztur
með formum sem minna á rúm-
„Týnda borgin“ er á afskekktu
svæði í austurhlíðum Andesfjalla.
fræðimyndir og teikningar af
fuglum og dýrum.
Landkönnuðirnir fundu einnig
ummerki um akra, sem hafa
myndað hjalla eða stalla f brattri
fjallshlfðinni og bera að þeirra
sögn vott um hvort tveggja í senn,
að beitt hefur verið mjög full-
komnum aðferðum í landbúnaði
og að þarna hefur lengi verið búið.
Gran Pajaten er á svæði
óspilltra frumskóga og djúpra
dala, sem ákveðið hefur verið að
gera að þjóðgarði er mun fá nafn-
ið Rio Abiseo. Árnar á þessu
svæði eru þverár Amazonfljóts.
(New York Times.)
„Þjoðsaga
Gran Pajaten hefur verið þjóð-
saga, sem hefur heillað fornleifa-
fræðinga árum saman, einkum
síðan Machu Picchu fannst 1911.
Hiram Bingham, fornleifafræð-
ingurinn sem stjórnaði leiðangr-
inum er fann Machu Picchu, vakti
áhuga almennings á „týndum
borgum". Hann notaði þetta heiti
um rústir fornra borga f fjöllum
Perú, sem höfðu verið öllum týnd-
ar nema nokkrum íbúum nálægra
svæða.
Merkilegur fundur
Craig Morris, safnvörður við
amerisku náttúrufræðistofnunina
í New York, sagði um fyrirætlan-
Hiram Bingham, sem fann rustirn
ar í Machu Picchu 1911.

, -f ■
Inkaborgin Machu Picchu, sem Spánverjar fundu aldrei.

Aðalbofid í Machu Piccbu.