Morgunblaðið - 28.04.1985, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, SlTNNUDAGUR 28. APRÍL 1985
Háskólinn þjónar
allri þjóðinni
— SEGIR DR SIGMUNDUR GUÐBJARNASON. NÝKJÖRINN REKTOR
„Vissulega hefi ég hug á að koma
ýmsum málum í framkvæmd,
sum hafa verið í undirbúningi
um skeið, önnur hafa beðið úr-
lausnar. Háskólar taka sjaldan
skjótum breytingum en þeir
verða að aðlagast þörfum og
kröfum nýrra tíma. Hlutverk há-
skóla er að veita gagnrýni og að-
hald á öllum sviðum þjóðfé-
lagsmála en jafnframt og öllu
fremur að bæta og byggja upp þá
fjölbreyttu starfsemi, sem auð-
gar menningar- og atvinnulífið,"
segir dr. Sigmundur Guðbjarna-
son, nýkjörinn rektor Háskóla ís-
lands. Hann er efnafræðingur að
mennt og lauk doktorsprófi í líf-
efnafræði frá Tækniháskólanum
í Munchen. Hann hefur verið for-
stöðumaður efnafræðistofu
Raunvísindastofnunar Háskól-
ans frá 1971 til 1983. Vísinda-
rannsóknir hans hafa einkum
verið: Eðli og orsakir hjartasjúk-
dóma frá sjónarhóli lífefnafræði,
svo og áhrif streitu og mataræðis
á hjartavöðvann.
Ljósmy Friðþjófur Hel«aaon
Dr. Sigmundur Guðbjarnason
hefur um árabil verið í hópi þekkt-
ustu visindamanna i sinni grein og
eftirsóttur fyrirlesari í virtustu
vísindastofnunum á þessu sviði.
En hvað er það sem fær vísinda-
mann til að takast á hendur
stjórnunarstörf á borð við þau
sem embætti háskólarektors er að
mestu leyti fólgið í?
„Það eru tið mannaskipti i
stjórnunarstöðum innan Háskóla
íslands. Á tveggja ára fresti eru
deildarforsetaskipti og háskóla-
rektor er kjörinn til þriggja ára i
senn en rektor situr sjaldan meira
en tvö kjörtimabil. Rektor getur
vissulega haft mikil áhrif á fram-
gang mála en verkefnin eru fjöl-
breytt og mörg erfið viðfangs.
Rektorsstarfið mun vissulega hafa
i för með sér miklar breytingar á
mínum daglegu störfum en ég
mun þó ekki segja skilið við rann-
sóknarstörfin. Eg mun eftir sem
áður stjórna minum rannsóknum.
Ég hef góða samstarfsmenn sem
eru vanir að vinna sjálfstætt
þannig að vonandi næst þarna
æskilegt jafnvægi."
„Hvaða breytingar hefurðu í
huga í háskólanum?**
„Ég hef hug á þvi að kynna
starfsemi háskólans meira en gert
hefur verið. Ég held að almenn-
ingur hafi frekar litla þekkingu á
þvi visindastarfi sem fram fer hér
i háskólanum. Með vísindum á ég
vitaskuld jafnt við hugvisindi og
raunvisindi. Við þurfum að opna
okkar dyr og kynna það sem hér
fer fram þannig að það geti nýtzt
betur í þágu þjóðfélagsins alls. Ég
held að þorri manna geri sér grein
fyrir mikilvægi háskólamenntun-
ar fyrir þjóðfélagið en háskólinn
þarf að vera í nánari tengslum við
þjóðlifið. Hann þarf að bjóða fram
þjónustu sína og efla samstarf við
atvinnulifið. Það er greinilegt að
áhugi á sliku samstarfi er fyrir
hendi og ég lít á það sem mitt
hlutverk m.a. að greiða fyrir því
þannig að sú þekking og færni sem
við höfum á að skipa nýtist eins
vel og kostur er.“
„A undanförnum árum hefur
talsvert verið rætt um að tak-
marka aðgang að háskólanum.
Ertu fylgjandi fjöldatakmörkun-
um?“
„Nei, það er ég ekki, að minnsta
kosti ekki með inntökuprófum. Að
vísu er það svo að fjöldatakmark-
anir eiga sér stað nú þegar en þær
eiga sér orsakir sem háskólinn
sem slíkur ræður ekki við. Þær
fjöldatakmarkanir sem nú tíðkast
eiga rót sína að rekja til þess að í
ýmsum greinum er ekki aðstaða
til að veita verklega þjálfun sem
er mjög mikilvægur liður i nám-
inu.“
„Nú hefur því verið haldið
fram að fjöldi fólks hefji há-
skólanám án þess að eiga þar
erindi eins og fram komi m.a. í
því að það hverfí frá námi fíjót-
lega og að háskólinn gæti e.t.v.
sparað sér mikinn kostnað með
því að láta það þreyta inntöku-
próf í stað þess að láta það hefja
námið til þess eins að hætta því
eftir veturinn.“
„Ég hygg að þetta sé ekki mikið
áhyggjuefni. Á hverju vori (síð-
ustu tvö árin) innritast um það bil
1800 nýstúdentar í háskólann. Af
þessum fjölda skilar um fjórðung-
ur sér aldrei inn í skólann, heldur
fer annað, — ýmist í vinnu eða
annað nám. Ánnar fjórðungur
hættir háskólanámi þegar á fyrsta
ári af ýmsum ástæðum. Tæplega
helmingur heldur áfram háskóla-
námi og þar af lýkur stór hópur
siðan prófi. Kostnaðarauki við
kennslu háskólanema sem hætta á
fyrsta ári er ekki ýkja mikill. Sá
kostnaður sem máli skiptir er að-
allega í sambandi við dýra verk-
lega kennslu og þjálfun sem kem-
ur síðar þegar fólk er komið vel á
veg í námi sínu. Vissulega skiptir
það máli að nýta sem best fé til
menntamála og liður í því er að
það skólastarf sé í tengslum og
samræmi við þjóðlífið. Ég tel
brýnt að auka samstarf háskólans
við framhaldsskóla i landinu og
raunar grunnskólana líka. Með því
móti mætti eflaust leysa mikinn
vanda sem stafar af þvi að undir-
búnings- og framhaldsmenntun
eru ekki i nógu góðu samræmi.
Ég vil leggja á það áherslu að
þótt ýmsu sé ábótavant í mennta-
málum okkar þá er ég sannfærður
um að íslenskt skólafólk fær nú
mun betri og víðtækari menntun
almennt en völ var á þegar ég var
i skóla, svo ég taki nærtæka við-
miðun, og nú eru mun fleiri góðir
námsmenn en nokkru sinni fyrr.
Nú orðið útskrifast um þriðjungur
alls æskufólks sem stúdentar.
„Hvað um gæði íslcnzkra
skóla almennt?“
„Þar sem ég þekki til annars
staðar en hér á landi eru gerðar
mun meiri kröfur til nemenda í
grunnskólum en hér tíðkast. Ég á
fjögur börn sem hafa gengið i
skóla í Sviss, Þýzkalandi og
Bandarfkjunum og ég hafði ágætt
tækifæri til að fylgjast með skóla-
göngu þeirra. Námskröfur voru
meiri í þessum skólum en hér er
og nemendunum var betur sinnt.
Þetta voru ekki einkaskólar —
heldur almennir skólar. þar voru í
gildi ákveðnar reglur og ríkt geng-
ið eftir því að þeim væri fylgt.
Námsefni og kennsluhættir voru
einnig mjög örvandi.“
„Rannsóknir þínar hafa eink-
um beinzt að eðli og orsökum
hjartasjúkdóma og áhrifum
streitu og mataræðis á hjarta-
vöðvann. Hverjar eru helztu
niðurstöður?“
„Orsakir hjartasjúkdóma eru
fjölþættar m.a. erfðaþættir, mat-
aræði og streita. Samband virðist
einnig vera milli skapgerðar og
hjartasjúkdóma, en rannsóknir
okkar hér í Raunvisindastofnun á
síðari árum hafa beinzt að efna-
fræðilegum þáttum streitu og
streituaðlögunar. Niðurstöður
benda til þess að streita valdi
verulegum breytingum á frumu-
himnum í hjartavöðva og að þær
breytingar sem verði við streitu
gangi að mestu til baka þegar
streitu linnir. Við höfum gert
þessar rannsóknir á dýrum og það
er ekki hægt að segja til um að hve
miklu leyti árangurinn á við um
mannfólkið. Það er athyglisvert að
tveggja vikna strangur megrun-
arkúr hefur áþekk áhrif á hjarta-
vöðva og mikið streituálag. Sem
dæmi um það hvernig slíkar rann-
sóknir fara fram má nefna að not-
aðar voru fullvaxnar rottur sem
voru 500—600 gr að þyngd. Þær