Morgunblaðið - 27.06.1985, Blaðsíða 42

42
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTTJDAGUR 27. JÚNÍ 1985
Morgunblaðið/Bjarni.
Hollenska listakonan Nini Tang fyrir framan eitt verka sinna.
Hollenskur listamaður
sýnir í Nýlistasafninu
HOLLENSKUR lisUmaður, Nini
Tang, opnar sýningu í Nýlistasafn-
ingu Vatnsstíg 3b föstudaginn 21.
júní.
Nini Tang nam málaralist við SL
Joost Akademie í Breda og fram-
haldsnám í Jan van Eyck Akademie
í Maastricht. Þar kynntist hún ís-
lenskum listamönnum og kom hing-
að af þeim sökum í nóvember 1982
og setti upp sýningu í Nýlista-
safninu, sem hún vann á staðnum.
Nú er hún komin hingað öðru
sinni og setur upp sýningu í Ný-
listasafninu. Sýningin er að hluta
til verk sem hún hefur haft með
sér hingað. Meginhluti sýningar-
innar er þó málverk sem hún mál-
ar á pappír á staðnum. Inntak
þessarar sýningar er „lengsti dag-
ur“ (sköpunin, aðskilnaður ljóss
og myrkurs, mannlegar verur sem
þátttakendur sköpunarinnar).
Málverk Niniar fjalla aðallega um
menn og dýr og samband þeirra,
umhverfi og það rými sem þau eru
sýnd í.
Sýning Niniar verður opnuð
föstudaginn 21. júní kl. 20:00. Hún
verður opin daglega frá kl. 16 til
20 til sunnudagsins 30. júní. Sam-
tímis verður grafíkmappa Nýlista-
safnsins til sýnis í salnum á efri
hæð. Grafíkmappan verður til
sölu til styrktar starfsemi Ný-
listasafnsins. (Úr rrétuUlkrnningu.)
FRÆÐSLUÞÆTTIR HINS ÍSLENSKA NÁTTÚRUFRÆÐIFÉLAGS
Steinasöfnun
— eftirSvein
Jakobsson
Áhugi manna á steinasöfnun
hefur aukist mjög hér á landi
undanfarin ár. Hér er um
ánægjulega tómstundaiðju að
ræða þar sem saman fer útivera,
náttúruskoðun og tegundasöfn-
un, en auk þess er fallega frá-
gengið steinasafn heimilisprýði.
Margir einstaklingar eiga nú
orðið mikil steinasöfn, einkum á
höfuðborgarsvæðinu og á Aust-
fjörðum. Reyndar hefur ýmsum
þótt steinafræðin svolítið óað-
gengileg í fyrstu og veldur hér
mestu um að skort hefur ís-
lenska greiningarbók, en nokkur
von er til þess að úr því rætist
bráðlega. I bókaverslunum í
Reykjavík hafa fengist ýmsar
erlendar bækur um steinafræði
en þær hafa oft ekki hentað nógu
vel vegna sérstöðu íslenska
steinaríkisins. Áður en lengra er
haldið í þessu spjalli er rétt að
gera grein fyrir hvað átt er við
ar talað er um steina.
jarðfræðinni er gerður grein-
armunur á steintegundum og
bergtegundum. Orðið steinteg-
und (steind) er haft um það
fasta efni og efnasamband, sem
finnst sjálfstætt í náttúrunni og
hefur stöðuga eðliseiginleika.
Dæmi um steintegundir eru
brennisteinn, ópall og segul-
járnsteinn. Bergtegund er sett
saman úr mörgum steintegund-
um, oft 4—6 mismundandi frum-
steinum. Dæmi um bergtegundir
eru blágrýti, gabbró og líparít.
Nálægt 150 tegundir steina
hafa nú fundist hér á landi.
Flestir þessara steina eru holu-
fyllingar, þ.e. þeir hafa myndast
í holum og sprungum þegar heitt
jarðvatn seytlaði um bergið og
ummyndaði það. Hér er um að
ræða lághitaummyndun sem
hefur orðið við 50°—300°C, en á
löngum tíma. (Jtbreiðsla holu-
fyllinganna er svæðisbundin og
eru þær einkum í gömlu bergi á
Austur-, Norður- og Vesturlandi.
Steinasöfnun hefur hjá flest-
um beinst að holufyllingum, ein-
kum kvarssteinum, zeólítum
(„geislasteinum") og kalsíti.
Kvars er mjög algeng holufyll-
ing, af grófkristölluðum afbrigð-
um er bergkristallinn útbreidd-
astur, en hið sjaldgæfa, fjólu-
bláa ametyst er eftirsóttast. Af
dulkristölluðum afbrigðum ber
helst að nefna jaspis og kalsedón
(glerhall), en agat er sjaldséð-
ara. Kvars er harðast íslenskra
steintegunda (harka 7) og hentar
vel til slípunar i skrautgripi,
einkum jaspis og agat. Zeólítar
eru mjög útbreiddir og er kunn-
ugt um 20 tegundir hér á landi.
Algengastir zeólíta eru stílbít,
kabasít og mesólit. Meðal steina-
fræðinga er ísland frægt fyrir
zeólíta og fegurstu eintökin á
náttúrugripasöfnum í Evrópu og
Norður-Ameriku eru yfirleitt
héðan. Kalsit (kalkspat) er einn-
ig algengt. Þegar það myndar
tæra kristalla kallast það silf-
urberg, en sykurberg þegar það
líkist kandissykri. Aragónit er
náskylt kalsíti og er töluvert út-
breitt.
Þegar steinum er safnað skal í
mörgu farið líkt að og við söfnun
plantna. Hafa skal meðferðis
gott kort af viðkomandi svæði og
skrá nákvæmlega fundarstað og
hæð yfir sjó. Þegar heim er kom-
ið skal hreinsa sýnishornið og
merkja það. Því miður er ekki
óalgengt að menn safni í belg og
biðu án þess að verja sýnin og
merkja. Þannig á ekki að fara
að, steinasýnin rispast auðveld-
lega við þá meðferð og nákvæm
staðsetning vill furðu fljótt
gleymast sé hún ekki skrásett
strax. Náttúrugripir eru yfirleitt
mun minna virði séu fundarstað-
irnir ekki þekktir. Rétt er að
hafa þá reglu að leita leyfis
landeiganda áður en söfnun á
LJósm. Grétsr Eiríkason
BergkrísUll frá Snæfellsnesi,
lengd 6 sm.
sér stað (sé hægt að hafa upp á
honum). Einnig þarf að gæta
þess, að ýmis svæði á landinu
hafa verið friðlýst, svo sem þjóð-
garðar, náttúruvætti og friðlönd,
og er allt jarðrask bannað þar.
Margar algengustu steinteg-
undir Islands má greina með
einföldum tækjum: stækkun-
argleri (lOx) og vasahníf. Með
stækkunarglerinu er athugað
form (einkum kristallagerð),
gljái, kleyfni og litur. Með vasa-
hnifnum (harka 5'Æ) er harkan
prófuð. Hér skal að lokum bent á
þrjár tímaritsgreinar sem hafa
má til hliðsjónar við greiningu
algengustu holufyllinga: „ls-
lenski zeólítar (geislasteinar)“,
Árbók Ferðafél. íslands 1977,
bls. 153—162; „Kvars og ópall",
Áfangar 2. árg., 1. tbl., bls.
67—71; og „Holufyllingar", Úti-
vist 5. árg., bls. 33—57.
Nýlega var stofnað félag
áhugamanna um steinafræði hér
í Reykjavík. Þar hittast menn
mánaðarlega til að fræðast og
skiptast á upplýsingum. Þetta
félag stendur nú fyrir sýningu á
íslenskum steinum í anddyri
Norræna hússins og lýkur henni
um næstu mánaðamót.
Höíuadurínn er jarðfræöingur og
starfnr bjá Náttúrufræðisiofnun ís-
lands.
Fréttabréf úr Breiðuvíkurhreppi:
Bóndi hefur fiskverkun
Vorið var með eindæmum gott
til lands og sjávar. Þann 23. maí
brá að vísu til norðanáttar og
kólnaði verulega og fennti i fjöll
og hlíðar. Þetta kuldakast verkaði
illa á lambfé og gróður en gróður
var óvenjumikill á þessum tíma og
bjargar það miklu hvað lambfé
varðar.
Sauðburður gekk yfirleitt vel.
Hvanneyrarveiki hefur verið á
nokkrum bæjum í sveitinni og
hafa því orðið talsverð vanhöld af
völdum veikinnar á fullorðnu fé.
Nú er að verða lokið fram-
kvæmdum við skjólgarð við Arn-
arstapahöfn. f framhaldi af þeim
framkvæmdum sem nú hafa farið
fram á höfninni þarf að koma
stálþil innan á grjótgarðinn, svo
þar fáist viðlegupláss fyrir báta.
Viðlegupláss er allt of lítið í höfn-
inni fyrir þá báta sem þar eru nú,
hvað þá ef fleiri væru, en í vor
hafa verið þar milli 20 og 30 bátar,
og hefur þá verið þröng á þingi.
Ekki er enn farið að gera við
skemmdirnar sem urðu á hafnar-
garðinum á Hellnum aðfaranótt 8.
mars í vetur, er hluti af hafnar-
garðinum brotnaði, en vonir
standa til að hafist verði handa í
júní með að gera við skemmdirn-
ar. Mjög áríðandi er að fá garðinn
bættan sem fyrst svo heimamenn
og aðrir geti geymt báta sína hér
við hafnargarðinn, og ekki síst
þegar svo þröngt er í Stapahöfn
sem raun ber vitni. Eftir skemmd-
irnar er ekki hægt að fara með
neitt farartæki fram í garðinn.
Bjarni Einarsson sem keypti
fiskverkunarhúsið á Arnarstapa
byrjaði að taka á móti fiski um
miðjan mars, en það skapaði hon-
um mikla erfiðleika og fyrirhöfn
hvað lengi dróst að fá Eyrina
leigða hjá ríkinu.
Það voru tveir þilfarsbátar sem
byrjuðu að leggja inn fisk hjá
Bjarna. Þetta voru 9 tonna bátar,
Hafsteinn frá Akranesi og Bjarni,
nýkeyptur frá Seyðisfirði. Tryggvi
Högnason frá Arnarstapa og Sig-
urjón Ásgeirsson frá Höfn í
Hornafirði keyptu bátinn og byrj-
uðu þeir að róa bátnum hér frá
Arnarstapa fyrir páska. Þessi
tveir bátar reru með net og fisk-
uðu vel. Þeir lögðu aflann inn hjá
Bjarna Einarssyni. Eftir páska
fóru trillur að róa með handfæri
og komu þá bátar frá Reykjavík,
Akranesi, Borgarnesi og víðar.
Fjöldi manna hefur óskað eftir að
komast með báta sína að Arnar-
stapa og fá þar löndun en fisk-
verkendur hafa ekki getað bætt
við sig fleiri bátum vegna fólks-
fæðar, enda orðið ásett í höfninni.
Bjarni hefur verkað allan fisk-
inn í salt, innlagður fiskur hjá
honum hefur farið upp í 17 tonn á
dag. í byrjun maí fékk Bjarni flök-
unarvél og hefur hann flakað all-
an smærri fiskinn og saltað flökin.
Hann hefur haft í vinnu 14—15
manns flest. Nú er búið að leggja
inn hjá honum hátt á þriðja
hundrað tonn af fiski. Matið er
gott á þeim fiski sem búið er að
meta. Fiskurinn fer á Spán og
Grikkland.
Bjarni ætlar að setja upp frysti
fyrir línubáta og ennfremur til að
frysta fisk.
Þegar ég talaði við Bjarna Ein-
arsson lagði hann áherslu á að
frekari hafnarbætur yrðu fram-
kvæmdar hið fyrsta við Arnar-
stapahöfn og í því sambandi
nefndi hann stálþil og viðlegugarð
norðanfrá og dýpkun hafnarinnar
þar sem stendur bezt inn í höfn-
ina.
Stofnað hefur verið nýtt fyrir-
tæki í Breiðuvíkurhreppi. Það
heitir Jökulfiskur sf. Það er í eigu
Ingjalds Indriðasonar og fjöl-
skyldu hans, á bújörð hans Stóra-
Kambi, og verða viðfangsefnin
fiskverkun, útgerð og önnur skyld
starfsemi.
Þetta er lítið frystihús, og mun
það vera fyrsta frystihúsið á
sunnanverðu Snæfellsnesi. Það
varð þannig til að Ingjaldur bóndi
á Stóra-Kambi breytti véla-
geymslu sem var til staðar í frys-
tihús og bjó það þeim tækjum sem
þarf fyrir framleiðslu á erlendan
markað, og einnig er innrétting
hússins mjög vönduð.
Þetta eru viðbrögð við þeim að-
stæðum sem nú eru í íslenskum
landbúnaði og tilraun til að breyta
um atvinnu í sveitinni og sitja
kyrr frekar en að flytja á höfuð-
borgarsvæðið.
Framkvæmdir við breytingu á
húsnæðinu hófust um mánaða-
mótin mars-aprí! og var þeim lok-
ið mánuði síðar, og hefur allur
fiskur verið unninn í frystingu
síðan, en sá afli sem barst í apríl
var flakaður og verkaður í salt.
Hjá fyrirtækinu hafa unnið 6—7
manns. Það hefur nú tekið á móti
rúmum 30 tonnum af fiski af
trillubátum sem leggja upp á Arn-
arstapa.
Þá leggur Ingjaldur áherslu á
eftirfarandi: Að frekari fram-
kvæmdir verði hafnar hið bráð-
asta til að bæta Arnarstapahöfn á
hagkvæmari hátt. Þá leggur hann
ennfremur áherslu á að Utnesveg-
ur verði stórbættur og vegarkafl-
inn frá Sleggjubeinu að Arnar-
stapa verði færður neðar í Stapa-
hraun eins og til stendur, og að
þessar vegabætur þoli enga bið.
Samgöngur og vegamál
Samgöngur eru með sama hætti
og áður. Það eru engar áætlunar-
ferðir um sveitina. Við verðum að
flytja og sækja þá sem ferðast
með sérleyfisrútu að Búðaafleggj-
aranum við Heiðarkast.
Vegaviðhald hér er í algjöru
lágmarki. Útnesvegur frá Árn-
arstapa til Hellissands hefur ekki
verið heflaður vetrarlangt.
Vegurinn héðan á Hellissandi
hefur verið langa tíð ókeyrandi þó
fólk hafi farið hann og allir litlir
bílar fara mjög illa á svona vegi. Á
hraununum eru berar hraun-
klappirnar upp úr og á köflum
annars staðar gróf möl. Ferðafólk
sem við mig hefur talað finnst
furðulegt að vegagerðin skuli
leyfa sér að hafa veginn svona, og
nú þegar mesti umferðartími árs-
ins fer í hönd.
Kristinn Kristjánsson frá Bárð-
arbúð hefur tekið á leigu búðina á
Arnarstapa, eign Lofts Jónssonar,
Reykjavík, og er Kristinn búinn að
opna þama verslun. Hann er með
sælgæti, gos og ýmsar smávörur.
Þetta er til mikilla þæginda
fyrir sjómennina sem þarna eru
við róðra og einnig ferðafólk.
Hér er ýmislegt að gerast sem
lofar góðu um framtíð byggðar í
sveitinni og þó að ástandið í land-
búnaðarmálum sé ekki bjart i dag,
þá verður maður að vona að vel
verði á þeim málum haldið og að
aftur birti yfir landbúnaðinum.
Sumar er í sveitum.
Óska ég svo öllum til sjávar og
sveita gleðilegs sumars.
Finnbogi G. Lánisson