Morgunblaðið - 08.08.1985, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. ÁGÚST 1985

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoóarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, simi 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 400 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 35 kr. eintakiö.
Drykkjusiðir
íslendinga
Afengi hefur verið föru-
nautur mannkyns frá
ómunatíð. Saga þess hér er
jafnlöng byggð í landinu.
„Hóflega drukkið vín gleður
mannsins hjarta," segir í
gömlum spekiorðum. Ofneyzlu
áfengis fylgja hinsvegar
margvísleg vandamál, sem
brotið hafa niður einstaklinga
og fjölskyldur. Þar um eru
fjölmörg dæmi, forn og ný.
Vandamál, sem áfengi
fylgja, og drykkjusiðir eru
mjög mismunandi eftir þjóð-
um. Samkvæmt alþjóðlegri
Gallup-könnun, sem birt var í
Morgunblaðinu síðastliðinn
föstudag, veldur neyzla áfeng-
is oftar vandræðum í fjöl-
skyldum á íslandi en með öðr-
um þjóðum.
Þeirri spurningu, hvort
áfengisneyzla hafi valdið
vandræðum í fjölskyldunni
svöruðu 32% þátttakenda á ís-
landi játandi. Þau lönd, sem
næst komust okkur í þessu
efni, vóru Filippseyjar og
Brasilía, en þar svöruðu 24%
aðspurðra játandi. Könnunin
náði til 23 landa og var fram-
kvæmd svo að segja samtímis
í þessum löndum, þ.e. í júní-
og júlímánuðum síðastliðnum.
Nýliðin er mesta ferða- og
útileguhátíð ársins. Sam-
kvæmt fréttum, sem fjölmiðl-
ar flytja, vóru slys færri en oft
áður. Hinsvegar gekk drykkju-
skapur víða úr hófi og stuðlaði
að hátterni, sem satt bezt að
segja vitnar ekki um þroskaða
þjóðmenningu.
Ýmsir hafa velt þeirri
spurningu fyrir sér, hvers
vegna íslendingar drekki verr
en aðrir, þrátt fyrir þá stað-
reynd, að margar þjóðir neyti
meira magns áfengis á hvern
einstakling. Líkur, mistrú-
verðugar, eru leiddar að ýms-
um orsökum, en engin viðhlít-
andi skýring hefur fengizt.
Meðal annars er talað um
skammdegið og vitnað til
drykkjusiða í N-Noregi og
Finnlandi. Tæpt á langri
vinnuviku, sem gjarnan endi í
stuttri en hrað- og gjörnýttri
skemmtanahelgi. Þá telja
sumir að íslenzk drykkjuhefð
beinist í of ríkum mæli og
fremur að sterkum drykkjum
en léttum, þ.e. vínum og öli,
samhliða of mikilli neyzlu á of
skömmum tíma.
Spurningu Gallup: „Drekkur
þú stundum meira en þér
finnst þú ættir að gera?“ svör-
uðu 56% íslenzkra karla og
28% íslenzkra kvenna, sem
áfengis neyta, játandi. Aðeins
ein þjóð, Irar, hafa jafn hátt
hlutfall játenda við þessari
spurningu. Þessi svör benda til
þess að íslendingar drekki of
mikið á of skömmum tíma,
þegar þeir drekka, þótt heild-
arneyzla áfengis sé hér sízt
meiri en víða annars staðar.
Engin ástæða er til að
breiða yfir þá staðreynd að
fjölmargir einstaklingar verða
ofneyzlu áfengis að bráð.
Vandamál þeirra eru ekki ein-
staklingsbundin, heldur bitna
jafnframt á ástvinum og að-
standendum. Sameiginlegur
sjóður okkar, ríkissjóður, sem
vissulega fær drjúgar tekjur
af ríkiseinkasölu á áfengi, tap-
ar máske bróðurparti þeirra
tekna aftur í viðbótarkostnaði
við heilbrigðiskerfi og lög-
gæzlu, sem beint má rekja til
áfengisneyzlu.
Líkur benda jafnframt til að
meirihluti þjóðarinnar vilji
hafa völina og kvölina, þegar
áfengi á í hlut. Sú er og við-
blasandi niðurstaða víðast í
veröldinni. Áfengið verður
sennilega förunautur mann-
kynsins hér eftir sem hingað
til. Það sýnist því ekki leiðin
út úr vandanum, a.m.k. ekki í
fyrirsjáanlegri framtíð, að
halda fram algjöru áfengis-
banni. Þar sem það hefur verið
reynt hefur niðurstaðan orðið
tvíræð, að ekki sé meira sagt.
Hinsvegar er ekki hægt að
láta sem vandamálið sé ekki
til, enda er það ekki gert. Fjöl-
margir vinna að fyrirbyggj-
andi varnarstarfi og hjálpar-
starfi við þá, sem orðið hafa
drykkjusýki að bráð. Hefur
t.d. starfsemi SÁÁ vakið at-
hygli langt út fyrir landsteina
og orðið fyrirmynd öðrum
þjóðum. Hefur t.d starfsemi
SÁÁ vakið athygli langt út
fyrir landsteina og orðið fyrir-
mynd öðrum þjóðum. En
máske varðar mestu að breyta
almennu viðhorfi okkar og
drykkjuvenjum.
Orðið vínmenning á ekki
upp á pallborðið hjá þeim, sem
harðast ganga fram gegn
áfengisneyzlu. Engu að síður
er sá kostur, sem það felur í
sér, verulega betri en núver-
andi ástand. Við getum vissu-
lega með víðtækri fræðslu og
samátaki allra góðra manna
breytt umgengnisvenjum okk-
ar við áfengi.
Fjölþjóðleg könnun Gallup-
stofnunarinnar á áfengis-
venjum, sem fyrr er vitnað til,
sýnir ótvírætt, að við þurfum
að taka okkur tak í þessu efni.
Standið á hinum ýmsu Godda-
stöðum liðinnar verzlunar-
mannahelgi færir og heim
sanninn um, að vín má til vin-
ar drekka með skaplegri hætti
en lenzka er í landinu.
Sú gleðistund ein er varan-
leg, sem ljúft er að minnast þá
liðin er.
Veiðarfærarannsóknir með neðansjávarmyndavél:
Arangurinn
ómetanlegur
— segir Einar Hreinsson, starfsmaður Netagerðar Vestfjarða
— Ævintýri líkast, segir Jón Björn Vilhjálmsson, skipstjóri
NÝLOKIÐ er hálfsmánaðar veiðar-
færarannsóknum hér við land á veg-
um Hafrannsóknastofnunar og
Hampiðjunnar á rannsóknarskipinu
Árna Friðrikssyni. Rannsóknirnar
hafa tekið til humar- og fiskitrolls og
dragnótar að þessu sinni, en áður
hafa önnur veiðarfæri verið rann-
sökuð. Neðansjávarmyndavél Neta-
gerðar Vestfjarða hefur verið leigð
til rannsóknanna af Hampiðjunni og
hefur notkun hennar gefið góða
raun og orðið til þess, að menn sjá
nú í fyrsta skipti hegðan veiðarfæra
og fisksins við raunverulegar að-
stæður. Talið er fullvíst, að með
notkun myndavélarinnar verði hægt
að stíga stórt skref fram á við í
þróun veiðarfæra og veiða. Einar
Hreinsson, umsjónarmaður mynda-
vélarinnar og starfsmaður Netagerð-
ar Vestfjarða, sagði meðal annars í
samtali við Morgunblaðið, að án vél-
arinnar hefði ekki verið hægt að
komast lengra í þróun veiðarfær-
anna og árangurinn sé í raun ómet-
anlegur.
Rannsóknir þessar hófust 18.
júlí og á því tímabili verið lögð
áherzla á að bjóða sjómönnum og
netagerðarmönnum um borð til að
fylgjast með rannsóknunum og
telja þeir þær marka þáttaskil á
þessu sviði. Morgunblaðsmönnum
var boðið með í eina ferð og var þá
dragnótin rannsökuð á Faxaflóa í
samvinnu við tvo báta, Guðbjörgu
og Baldur, sem stunda kolaveiðar í
dragnótina á þessu svæði. Við
rannsókn á trollum er hafður sá
háttur á, að fyrst er trollinu kast-
að, en síðan er myndavélin látin
síga niður að trollinu og dregin á
undan því. Á þann hátt er auðvelt
að fylgjast með hegðun trollsins í
sjónum og hvaða áhrif ýmsar
breytingar á því hafa. Ennfremur
er auðvelt að fylgjast með hegðun
fisksins í toginu og gefur hún
mönnum vissar hugmyndir um
það hvernig hagkvæmast sé að
haga toginu. Við rannsóknirnar á
dragnótinni var þessu öðruvísi
farið. Þá var myndavélin látin
síga niður að nót annars báts en
rannsóknarskipsins og síðan reynt
að fylgjast með drætti hennar.
Talsverð vandkvæði reyndust á
því, þar sem erfitt var að samhæfa
hreyfingar beggja skipanna, þann-
ig að stöðug mynd næðist af nót-
inni. Engu að síður náðust athygl-
isverðar myndir og töldu skip-
stjórar og netagerðarmaður, sem
um borð voru að þessu sinni, rann-
sóknirnar hafa opnað þeim nýjan
heim.
Leiðangursstjóri við rannsókn-
irnar var Guðni Þorsteinsson
Fiskifræðingur en auk hans voru
um borð Hrafnkell Eiríksson og
Stefán Brynjólfsson, frá stofnun-
inni. Guðni sagði í samtali við
Morgunblaðið, að sérstakt væri
hve margir aðiljar tengdust þess-
um rannsóknum. Hafrannsókna-
stofnun legði til skip og áhöfn og
Hampiðjan legði sitt af mörkum
með leigu á myndavélinni frá
Netagerð Vestfjarða ásamt manni
þaðan. Þá hefði mörgum skip-
stjórum og netagerðarmönnum
verið boðið um borð til að fylgjast
með þessu. Guðni sagði árangur af
rannsóknunum nokkuð góðan.
Góðar myndir hefðu náðst af
humartrollinu og hvernig humar-
inn hagaði sér við fótreipið. í
framhaldi þess hefðu verið gerðar
nokkrar beytingar á trollinu til að
Jón Björn Vilhjálmsson og Ævar Sigurrinsson
Dragnótin komin i skjáinn _
auka veiðihæfni þess. Meðal ann-
ars hefðu keðjur verið settar á
fótreipið og hefði trollið þá náð
mun meira af humrinum en ella.
Þá hefðu komið í ljós nokkrir gall-
ar á kassatrolli eða Færeyingnum
eins og það væri líka kallað, sem
hægt ætti að vera að lagfæra.
Ennfremur hefði hegðun fisksins í
toginu sést vel og meðal annars
komið fram, að flatfiskar og
þorskur leituðu frekar undir troll-
ið en ýsan yfir. Þá hefði komið í
ljós að stór fiskur synti mjög lengi
með trollinu og mætti hugsanlega
ráða nokkuð um heppi legan tog-
tíma af því. Guðni sagði þessar
rannsóknir mjög áhugaverðar
fyrir skipstjóra og netagerðar-
menn, en erfitt væri að meta
hvaða áhrif þær gætu haft strax,
en ljóst væri að auknar rann-
sóknir myndu bæta notkun og
gerð veiðarfæra. Þessum rann-
sóknum hefði verið vel tekið af
skipstjórum og netagerðar-
mönnum og Ijóst væri að þeim
yrði að halda áfram. Hafrann-
sóknastofnun fengi því miður ekki
neðansjávarmyndavél á næsta ári,
en vonir stæðu til að það gæti orð-
ið árið 1987.
Guðni sagði, að vélin væri
ennfremur mjög notadrjúg við
rannsóknir annarra veiðarfæra,
fiskitegunda og botngróðurs, en
erfitt væri að eiga við rannsóknir
á veiðarfærum annars skips en
þess, sem væri með myndavélina,
svo sem dragnótina. Rannsóknir
af þessu tagi hefðu tvenns konar
þýðingu. Sjá mætti hegðun veið-
arfæranna við raunverulegar að-
stæður og hugsanlega vankanta á
þeim, sem ekki yrðu leystir nema
þeir kæmu í Ijós með þessum
hætti. Ennfremur mætti sjá hegð-
un fisksins við veiðarfærin og
hvernig hagkvæmast sé að beita
þeim.
Gunnar Svavarsson, fram-
kvæmdastjóri Hampiðjunnar,
sagði, að þátttaka fyrirtækisins í
rannsóknum þessum væri liður í
fjölþættum athugunum á veiðar-
færum, en þær væru stöðugur
Myndavélin hífð fyrir borð
þáttur í starfsemi Hampiðjunnar.
Rannsóknirnar hæfust með at-
hugun á hráefni í veiðarfæri og
síðan væri þræðinum fylgt, eigin-
lega frá upphafi til lokastigsins,
sem væru neðansjávarrannsókn-
irnar. Það væri nauðsynlegt fyrir
framleiðendur veiðarfæra og sjó-
menn að sjá veiðarfærin við
raunverulegar aðstæður. Á þann
hátt eyddist óvissa og getgátur
sönnuðust eða afsönnuðust eftir
atvikum. Rannsóknir af þessu tagi
væru mjög gagnlegar, en skiluðu
tæplega nokkrum beinum krafta-
verkum. Á þennan hátt væri aflað
vitneskju, sem bættist við þá, sem
fyrir lægi frá öðrum. Þannig væri
vitneskjan stöðugt aukin öllum til
hagsbóta. Gunnar sagðist enn-
fremur vilja koma á framfæri
þakklæti til áhafnar Árna Frið-
rikssonar, sem tryggt hefði, að
góður árangur hefði náðst.
Einar Hreinsson hefur haft um-
sjón með myndavélinni síðan
Netagerð Vestfjarða tók hana í
notkun í apríl 1983, „til að sjá
þarna niður, en því hafa menn
beðið eftir öldum saman," eins og
Einar sagði. Hann sagði að Neta-
gerðin hefði reyndar verið ákveðin