Morgunblaðið - 14.08.1985, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR 14. ÁGÚST 1985 29
?
Sindri VE í löndunarhöfninni í Grimsby.
tæki þessi sjá um aö skrá íslenzka
fiskinn inn á markaðinn og gefa
útflytjendum upplýsingar um
væntanlegt framboð. Sjá um upp-
skipun og losun gáma, heinsun á
þeim og fleiri slíka þætti. Fyrir-
tækin ganga síðan frá uppgjöri og
veita ennfremur útgerðum og
áhöfnum fiskiskipa margvíslega
þjónustu. Segja má að fiskurinn sé
staðgreiddur og er það einn heizti
kosturinn umfram sölu og útflutn-
ing á frystum fiski.
Ensk frystihús
borga nær 40 krónur
fyrir kflóið
Fulltrúar þessara fyrirtækja
telja markaðinn mjög sterkan um
þessar mundir og gefa gott verð
fyrir fyrsta flokks fisk. Mikil
nauðsyn sé á vandaðri meðferð
aflans eigi fiskurinn að eiga erindi
á markaðinn. Annars sé hætt við
að lélegur fiskur verði ekki aðeins
dæmdur óhæfur, heldur geti einn-
ig haldið verði á markaðnum að
einhverju leyti niðri. Fiskurinn er
boðinn upp í þremur sölum klukk-
an 7 til 7.30 á morgnana og um
klukkan 9 er hann ailur kominn
áleiðis í vinnslu eða verzlanir. Um
helmingur aflans fer til frekari
vinnslu, hitt er selt ferskt. Frysti-
húsin borga allt upp að 40 krónum
fyrir kílóið af fiski, en oftast er
hærra verð á fiski, sem fer ferskur
til neytenda. Meðalverð á fiski frá
fslandi hefur verið rúmar 40 krón-
ur að undanförnu en frystihúsin
hér á landi kaupa fiskinn á meira
en helmingi lægra verði. Kostnað-
ur við útflutning héðan er á bilinu
15 til 20 krónur hvert kíló.
1.000 tonn á dag og
meðalverö 50 til 60
krónur?
Eric Macklan, einn af fram-
kvæmdastjórum samtaka fisk-
kaupmanna í Grimsby, sagði í
samtali við Morgunblaðið, að hann
teldi markaðinn geta tekið allt að
1.000 lestum hvern virkan dag vik-
unnar árið um kring. Væri fram-
boð stöðugt ætti verð að geta verið
það líka, um 50 til 60 krónur á kíló.
Hann sagði markaðinn hafa tekið
þetta magn af íslandsmiðum með-
an brezk skip stunduðu veiðar þar
og þörf væri fyrir jafnmikið ef
ekki meira nú. Nú væru aðeins
iitlir bátar gerðir út frá þessum
stöðum og framboð af fiski frá
þeim óstöðugt. Mjög mismunandi
mikið hefur verið flutt út af fersk-
um fiski á þessa markaði vikulega
að undanförnu. Mest hefur það
verið um 2.500 lestir en farið niður
í ekki neitt. Síðustu vikur hefur
magnið verið í kringum 1.000 lest-
ir á viku, ekki á dag eins og Mackl-
an telur mögulegt. Ljóst er að
þetta magn geta Islendingar ekki
tryggt. Það samsvarar 250.000
lestum árlega eða miklum hluta
leyfilegs magns þorsks, ýsu og
flatfisks. Kristján Ragnarsson,
framkvæmdastjóri LÍtl, segir að
engu slíku sé til að dreifa i fram-
tíðinni. Hins vegar hefði markað-
urinn sýnt ótrúlegan styrk í
sumar og sá styrkur ýtti á ein-
hvers konar uppboðskerfi á fiski
hér á landi.
Helmingi hærra
hráefnisverð — sama
verð fyrir afurðirnar
Um helmingur fisksins á þess-
um mörkuðum fer í blokkar-
vinnslu, sem er í samkeppni við
framleiðslu héðan meðal annars.
Ensku frystihúsin greiða um
helmingi hærra verð fyrir hráefni
en húsin hér heima en selja á svip-
uðu verði eða rúman dollar á hvert
pund. Birgðir ensku frystihúsanna
hafa verið litlar um þessar mundir
og því hafa þau keypt fiskinn
fremur háu verði. Fjármagns-
kostnaður hjá þeim er lægri en
hér og nýting tækja betri. Því ráða
þau við að kaupa hráefni á þessu
verði, en framleiðslan með því
móti er ekki talin skila hagnaði.
Líklegt er því að þau bjóði lægra
verð þegar heppilegri birgðastöðu
verður náð og því varasamt að
treysta á góð kaup þeirra. Verð á
fiskmörkuðunum markast af
framboði og eftirspurn og margt
hefur áhrif á þá hluti. Framboð
byggist á aflabrögðum við ísland, í
Norðursjónum og Eystrasalti og
fleiri miðum. Framboð af öðrum
miðum en íslandsmiðum hefur
verið óvenju lítið að undanförnu
og verð hækkað vegna þess. Erfitt
er að treysta á stöðugleika á verði
en líklegt er að bezti fiskurinn
seljist alltaf fyrir gott verð.
Ferskfisksalan hefur
bjargað miklum
verðmætum
Eyjólfur Isfeld Eyjólfsson, for-
stjóri SH, segir að eins og ástand-
ið hafi verið undanfarið, bæði að
því er varðar afla og skort á
vinnuafli i frystihúsunum sé ljóst
að útflutningur á ísfiski með fiski-
skipum eða gámum hafi bjargað
miklum verðmætum. Mörg frysti-
hús hafi tekið beinan eða óbeinan
þátt í þessum útflutningi og það
gert þeim kleift að vinna annan
afla í verðmætari pakkningar.
Eftir því sem framboð af nýjum
fiski frá brezkum fiskiskipum og
frá Vestur-Evrópu minnki skapist
markaður fyrir aukið magn á
hærra verði fyrir fisk héðan.
Flutningar með gámum séu á
ýmsan hátt hagkvæmari en sigl-
ingar fiskiskipa, aðalvandinn sé
að stjórna framboðinu til að
tryggja sem hæst verð. Ljóst sé að
þegar dragi úr afla þýði fersk-
fisksalan samkeppni við vinnslu-
stöðvarnar og þær verði að aðlaga
sig breyttum aðstæðum.
Unnið fyrir kostnaði
Eyjólfur sagði, að þetta mikla
framboð héðan hefði komið sér
mjög vel fyrir ensku frystihúsin,
sem hefðu verið orðin alveg blokk-
arlaus og þau hefðu sjálfsagt unn-
ið eins og afköst leyfðu. Sér virtist
að með því móti kæmi dæmið hjá
þeim út á sléttu þó hráefnisverð
til þeirra væri hærra en hér
heima. Þeir ynnu fyrir beinan
kostnað og það væri aðeins hægt
að gera í skamman tíma og næðu
síðan einhverjum hagnaði úr verk-
smiðjuframleiðslunni.
Innlendur
uppboðsmarkaður
Sterkur ferskfiskmarkaður f
Bretlandi opnar ýmsa möguleika
fyrir fiskseljendur hér. Hann ger-
ir útgerðina óháðari vinnslunni,
þar sem hún á þá um fleiri mögu-
leika að velja en leggja upp hér
heima, getur fengið hærra verð
fyrir afla, þrátt fyrir kostnað við
útflutninginn með hverjum hætti
sem hann er og ódýrari olíu og
nauðsynjar til útgerðarinnar.
Þessi staða hlýtur að setja aukinn
þrýsting á innlendan fiskmarkað
með sama sniði og erlendis, þar
sem fiskurinn er seldur hæstbjóð-
anda og verð miðast við gæði
fisksins og þarfir kaupenda.
35 krónur á kfló
skila svipuðu verði heim
og frysti fiskurinn
Of mikill útflutningur á fersk-
um fiski getur á hinn bóginn veikt
samkeppnisstöðu þeirra fyrir-
tækja sem selja unninn fisk úr
landi á tvennan hátt. Annars veg-
ar með því, að þau geti ekki boðið
stórum kaupendum nægilegt
magn og nógu stöðugt og hins veg-
ar með því að ferski fiskurinn héð-
an fari til frekari vinnslu erlendis
og lendi síðan i verðsamkeppni við
unninn fisk héðan. Talið er að um
35 krónur á kíló fyrir útfluttan
ferskan fisk skili jafn miklu fé
beint inn í landið og unninn fisk-
ur, en meiru þegar tekið er mið af
ýmsum breytilegum kostnaði svo
sem vöxtum hér heima. Á hinn
bóginn verður að meta þá atvinnu,
sem fiskvinnslan skilar hér heima.
Sá kostur er ótvíræður en vand-
metinn í krónum og aurum. Því
verður að taka mið af mörgum
þáttum, þegar vega skal og meta
hvernig bezt sé að selja fiskinn úr
landi.
Eftirlit og skipulagning
á sömu hendi
Til þess að tryggja afkomu sjáv-
arútvegsins sem bezt er unnt verð-
ur talsverð skipulagning að koma
til, en ekki frá því opinbera. Fisk-
markaðurinn erlendis skapar
vissa möguleika, sem nýta verður
með varúð. Hann gerir mönnum
kleift að draga úr álagi á vinnsl-
una þegar afli er mikill eða skort-
ur á vinnuafli. Fiskmarkaðurinn
stjórnast af eftirspurn eftir fiski,
komi meira inn á hann en þörf er
á, lækkar verðið á fiskinum eða
hann selst ekki. Á sama hátt fæst
hærra verð þegar eftirspurn er
meiri en framboð. Á þann hátt
verða menn að líta á möguleikana
og fara ekki með of mikinn fisk
inn á hann né heldur lélegan. Á
því hagnast enginn. Ráði þetta
sjónarmið þarf enga opinbera
stjórn á útflutningnum, en rétt
væri að eftirlit og skipulagning öll
væri á hendi fulltrúa útgerðar og
ef til vill fiskvinnslunnar, sem er
eigandi mikils hluta fiskiskipa-
flotans. Þar að auki hefur fisk-
vinnslan sjálf staðið að ferskfisk-
útflutningi. Þegar fiskmarkaður-
inn erlendis er góður er hætta á
því að vinnslan hér heima fái ekki
nægilegt magn til að halda uppi
fullri vinnu, nema skortur sé á
vinnuafli. Því verður að koma upp
slíku kerfi hér að greitt sé fyrir
fiskinn eftir framboði og eftir-
spurn, en þó mætti hugsa sér
eitthvert lágmarksverð, sem
tryggt væri með uppbótum úr
sameiginlegum sjóðum sjávarút-
vegsins. Jafnframt virðist nauð-
synlegt að hækka laun fisk-
vinnslufólks til þess að það fáist
til að vinna og bæta nýtingu tækja
húsanna með vaktavinnu ef því er
að skipta. Hæpið er að rekstur
dýrra frystihúsa gangi með nýt-
ingu alis búnaðar í 40 klukku-
stundir á viku. Dæmið um afkomu
frystitogaranna, þar sem aflinn er
unninn á vöktum allan sólarhring-
inn, sýnir glögglega mismuninn
þar á.
Nútímavinnubrögð
í útflutningi, vinnslu
og sjósókn
íslendingar selja afurðir sínar á
mjög þróaða markaði víðast um
heim og þeir verða að læra mögu-
leikana á nýtingu þeirra og við-
hafa nútímaleg vinnubrögð í út-
flutningum og vinnslu afurðanna
eigi þeir að vera samkeppnisfærir.
Þar ríður mest á þeim mönnum,
sem útflutninginn stunda, veiða
fiskinn og vinna hann. Að senda
óhæfa vöru á markaðinn og kenna
öðrum um gengur ekki upp. Að
veiða meiri fisk en hægt er að
vinna og selja ferskan út, þegar
kvótinn er að verða upp urinn,
gengur heldur ekki upp. Sterkur
ferskfiskmarkaður í Bretlandi
eykur möguleika sjávarútvegsins
á betri afkomu, en gæta verður að
eyðileggja ekki þann möguleika.
Texti og mvndir: HG.
Jón Fornason í Haga er starfsmaður Norðurlax hf. og við hlið hans er Björn
Jónsson, framkvæmdastjóri og bóndi á Laxamýri.
ef það fengi ekki að hlaupa upp
um fjöll og firnindi í náttúrunni.”
Stærsti laxinn, sem komið hefur
á land úr Laxá í sumar var tæp 30
pund og var það Bandaríkjamaður
sem dró hann á rúmum tveimur
tímum. „Útlendingar gera allt
aðrar kröfur til laxveiðinnar held-
ur en íslendingar. Við viljum
mokveiði á meðan útlendingar
gera sig ánægða með einn 20
punda á vikutíma," sagði Björn.
Sjálfur sagðist Björn hafa feng-
ið 21 lax í sumar, 5—16 punda.
„Það er hending að fá mjög stóra
laxa í svo stórri á sem Laxá. Þeir
ná að slíta sig frá á hraununum og
er það þvi engin goðsögn að menn
missi alltaf þá stærstu," sagði
Björn að lokum.
Myndin sýnir
þróun laxveiði í
Laxá í Suður-
Þingeyjarsýslu
allt frá síðustu
aldamótum. Árið
1965 var seiðum
fyrst sleppt í ána
og hefur vciðin
allt að tvöfaldast
nú undanfarin
ár.