Morgunblaðið - 14.08.1985, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 14. ÁGÚST 1985
37
Fræðsluþættir Fóstrufélagsins:
Uppeldi til friðar
— eftir Margréti
Pálu Ólafsdóttur
Á síðustu árum hefur uppeldi til
friðar eða svonefnt friðaruppeldi
verið til umræðu, enda er það
sameiginlegt baráttumál alla að
börn okkar erfi friðsamlegri og
mannúðlegri heim en þann sem
við höfum byggt. Sjónarmið upp-
alenda er því gjarnan að jafn-
framt því sem barist er fyrir af-
vopnun þjóðanna og friði, verði
einnig að vinna markvisst að
þjálfun barna í félagslegum sam-
skiptum og að innræta þeim
takmarkalausa virðingu fyrir lífi
og vinsamlegum samskiptum.
En vitaskuld er alltaf verið að
ala börn upp til friðar — og hefur
verið gert gegnum tíðina. Friðar-
uppeldi samanstendur nefnilega
af ótalmörgum þáttum í uppeldi
og uppvexti. Hins vegar er alltaf
hægt að bæta um betur og hér á
eftir verður fjallað nokkuð um
atriði sem foreldrar og aðrir upp-
alendur þurfa að leggja áherslu á.
Samúð — meðaumkvun
— samlíðan
Strax á unga aldri sýna börn
mannúðleg og jákvæð viðbrögð,
sem eru þeim eðlileg og er það
stundum nefnt hæfni til mann-
gæsku. Dæmin eru fjöldamörg.
Hvítvoðungar hjala og gleðjast í
fangi fullorðinna vina og ótrúlega
fljótt sést áhugi fyrir öðrum börn-
um. Hið sama giídir um ferfætta
leikfélaga og í fáum orðum sagt
beinist gleði og ánægja þeirra að
öllu sem er mjúkt og hlýtt. Sam-
líðan ungra barna með öðrum
börnum er einnig greinileg og
meðaumkvun þeirra með þeim
sem grætur er fölskvalaus.
Þessa samlíðan ber að styrkja,
því hún er grunnurinn að því að
barnið geti seinna fundið til með
öðrum og skilji þá gullnu reglu að
koma fram við aðra á sama hátt og
n
það viil sjálft
láta koma
fram við sig.
Þess vegna
verðum við,
þessi full-
orðnu, að taka
fullan þátt í
raunum og
sorgum barn-
anna, þótt
okkur þyki tilefnið ekki alltaf
stórvægilegt. Að kyssa á „bágtið"
er góð og gild uppeldisaðferð, þar
sem barnið finnur að við deilum
kjörum með því og að öllum kem-
ur það við ef einhverjum líður ilia.
En börnin vaxa úr grasi og þá
koma upp velþekkt átök við bæði
börn og fullorðna svo og klögu-
málin sem þannig eru nefnd. Þar
reynir á hæfni uppalandans til að
leysa ekki málin fyrir barnið, heldur
að styðja það til að finna lausn.
Klögumálunum eigum við að
sinna, svo barnið finni samkennd
frá okkur, hiusta og spyrja svo
barnið fái tækifæri til að tala um
reynslu sína og jafnvel uppgötva í
lokin að tveir geta haft sama bíl-
inn til skiptis. Hið sama gildir um
átök og þar verðum við að taka þá
afstöðu að barsmíðar og ofbeldi
eru engin lausn á deilum. Orð
verða að koma i stað ofbeldis og
þess vegna biöndum við okkur í
deilur barna, stöðvum barsmíðar
og ræðum mál til að finna lausn.
Á sama hátt viðurkennum við ekki
röksemdir eins og „en hann byrj-
aði“. Það er aldrei „gott" að meiða
sig — og eins skulum við muna að
barnið sem beitti hnefanum, hefur
það ekki betra en sá sem laminn
var. í flestum ef ekki öllum tilvik-
um þarf þolandinn að fá svolítinn
skammt af hlýju og ástúð líka.
Afvopnum barnaher-
bergi og dagvistarheimili
Stríðsleikföng fást í ótrúlegum
stærðum og gerðum í flestum leik-
fangaverslunum og víðar. Leik-
Nýjar bækur
um kristin-
dóm og siðgæði
— eftir Torfa
Ólafsson
Fount-bókaútgáfan hefur nýskeð
sent frá sér þessar tvær pappírs-
kiljur um ofangreind mál:
First and Second Things eftir
C.S. Lewis. Þessi höfundur er
mörgum hér að góðu kunnur því
að þrjár af bókum hans um krist-
indóm og siðgæði hafa þegar birst
á íslensku: Guð og menn, Rétt og
rangt og Með kveðju frá kölska.
Þá hefur komið hér út eftir hann
barnabókin Ljónið, nornin og
skápurinn.
Þessi bók er safn ritgerða frá
árunum 1941—1961 og hefur séra
Walter Hooper séð um útgáfu
þeirra eins og annarra bóka eftir
Lewis sem birst hafa að honum
látnum (hann dó 1963). Margar
þessara ritgerða eru frábærar,
höfundurinn bendir á staðreyndir
sem við höfum alltaf haft fyrir
augunum en ekki tekið eftir eða
getað búið orðum. I greininni um
starf og bæn bendir hann á að
sumir telji bæn „fyrir einhverju"
til einskis beðna því Guð geri það
sem honum sýnist og láti menn
ekki teija sér hughvarf. Lewis lit-
ur aftur á móti þannig á að þótt
Guð stjórni öllu og skipuleggi allt
föngin sem siík eru kannski ekki
svo hættuleg, en þegar barni er
gefið stríðsieikfang og fullorðnir
leyfa börnum að leika sér með þau
er farið að viðurkenna ofbeldið sem
leik. Jafnframt erum við að mis-
bjóða börnum með að afhenda
þeim nákvæmar eftirlíkingar af
erlendum drápstækjum. Og hvers-
vegna í ósköpunum sýnum við
börnum slíkt smekkleysi????
Sjónvörp og myndbönd
Hversu oft eru börn ein við
sjónvarpið? Og hversu oft eru
börn ein, þó svo að einhver full-
orðinn sitji líka við skjáinn?
Sjónvarpsefni er sjaidnast ætl-
að börnum, en hins vegar er ekki
alitaf hægt að skipa barninu út úr
stofunni, þegar fullorðnir eru að
horfa á sjónvarp eða myndband.
Þess vegna verða þeir fullorðnu að
sitja hjá barninu og útskýra og
ræða það sem fram fer. Oft er líka
nauðsynlegt að fullorðna fólkið
hafi þá sjálfstjórn að geta slökkt á
tækinu og fundið barninu eitthvað
betra viðfangsefni.
Börnin eiga oft erfitt með að tjá
sig um það sem þau hafa horft á
og þá sérstaklega ef um „slæmar"
myndir er að ræða. Þá er hlutverk
hins fullorðna að spyrja og opna
umræðuna svo færi gefist á út-
skýringum sem hjálpa barninu.
Oft er gott að útskýra að þetta sé
leikið og allt „í plati", en stundum
er það ekki nóg. Hvað með frétt-
irnar með sínum skelfingum, sem
koma beint inn í stofur flestra
heimila. Fréttir eru ekki við hæfi
barna fremur en heimurinn í
heild, en hjá honum verður ekki
komist. Ræðið efni fréttanna við
börnin og reynið að fá þau til að
líta á bjartari hliðarnar jafn-
framt. Það geisa ekki stríð allstað-
ar og víða í hinum hungraða heimi
fer fram mikið og gott hjálpar-
starf.
Þátttaka — öryggi
— friöur
Það er ekki hjá því komist að
heimurinn okkar er ekki betri en
hann er. Það vita börn og öryggis-
leysi og ótti við framtíðina íþyngir
þeim. Börn dagsins í dag verða að
eignast von um að við getum haft
áhrif til hins betra og að breyt-
ingar séu mögulegar. Þess vegna
verða þau að taka þátt í baráttu
og vera virk. Stundum er því talað
um „virkt friðarstarf" sem þýðir
einfaldlega að þátttaka er for-
senda fyrir öryggi og von barn-
anna. Getur fjölskyldan safnað í
sparibauk til hjálparstarfs í
hungruðum heimi? Tekur fjöl-
skyldan þátt í friðaraðgerðum? Er
nógu mikið rætt um friðarstarfið
víðs vegar í heiminum? Það er
ekki verra fréttaefni heldur en
endalaus stríðsrekstur. Ef okkur á
að takast að glæða börnunum
bjartsýni, verðum við að setja
dæmið þannig upp að friður og
mannsæmandi líf sé hið eðliiega
ástand — stríð, hungur og ótti eru
frávikin, sem hægt er að breyta.
Höíundur er forstöðumaður í
Steinahlíð.
marimekko
i stórum dráttum, láti hann
mönnum eftir að hafa áhrif á
heiminn, ýmist með bæn eða
starfi. Ef menn telji að ekki sé til
neins að biðja, mætti eins segja að
ekki sé til neins að gera neitt, Guð
muni hvort sem er ráða framrás
atburðanna og ekki láta menn
taka fram fyrir hendumar á sér.
Aðrar greinar í bókinni eru t.d.
um hnignun trúarinnar, kvik-
skurð, nútímaþýðingar af Biblí-
unni og refsingar, svo nokkuð sé
nefnt og er hvarvetna jafnvel far-
ið með efnið, hvort sem lesandinn
er höfundi sammáia eða ekki.
The Words of Martin Luther King
eru stuttir kaflar úr ritum og ræð-
um séra Kings og hefur ekkja
hans, Coretta Scott King, valið þá
og búið undir prentun. Kaflarnir
fjalla m.a. um samfélag manna,
kynþáttastefnu, mannréttindi,
réttlæti og frelsi, trú, ofbeldisleysi
og frið. Þessir stuttu kaflar hins
ágæta baráttumanns fyrir rétt-
læti og friði, sem féll fyrir morð-
ingjahendi 1968, eru mjög vel til
þess fallnir að lesa þá einn í einu,
að kvöldi eða morgni, og hugleiða
innihald þeirra.
Höfundur er formaður Félags ka-
þólskra leikmanna.
NY SENDING AF BOMULLARKJOLUM
m
KRISTJPn
SIGGGIRSSOn HF.
LAUGAVEG113, REYKJAVÍK, SÍMI 25870