Morgunblaðið - 25.02.1986, Side 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 25. FEBRÚAR1986
27. flokksþing sovéska kommúnistaflokksins;
„Börnin44 hans Krúsjeffs og 20.
flokksþingsins taka við völdum
EftirStephen F. Cohen
Flokksþing sovéska kommún-
istaflokksins hefst i dag, 25.
febrúar, og hvort sem það er
tilviljun eða ekki ber það upp á
sama dag og 20. flokksþingið
fyrir 30 árum þegar Nikita
Krúsjeff flutti hina frægu leyni-
ræðu um Stalín. Þingið núna og
þingið fyrir 30 árum hafa sér-
staka þýðingu fyrir þá nýju hirð
embættismanna, sem Mikhail
Gorbachev hefur valið sér. Það
fyrrnefnda mun staðfesta valda-
stöðu þeirra innan sovéska kerf-
isins en það sfðarnefnda hafði
djúpstæð áhrif á þá sem unga
menn. „Við erum bðrn 20.
flokksþingsins," sagði kunnur
sovéskur blaðamaður nú nýlega.
Flokksþingin eins og aðrar sov-
éskar stofnanir hafa breyst mikið
í gegnum tíðina. Frá 1917 til 1927
voru þau haldin árlega og voru
yfirleitt vettvangur mikilla átaka
en þegar Stalín var búinn að festa
sig í sessi breyttust þau í hallelúja-
samkomur fyrir hina opinberu
steftiu. Eftir því sem harðstjómin
óx fækkaði flokksþingunum og
voru t.d. aðeins tvö frá 1939 og
þartil Stalín léstárið 1953.
Síðan 1956 hafa flokksþing
kommúnistaflokksins verið haldin
á fímm ára fresti og enn eru þau
að mestu til málamynda og sam-
þykkja það, sem að þeim er rétt.
Leyniræða Krúsjeffs gerir hins
vegar 20. flokksþingið einstætt í
sinni röð.
Krúsjeff talaði í fjórar klukku-
stundir samfleytt frammi fyrir
1500 agndofa þingfuiltrúum og
gerði með ræðu sinni út af við
Stalínsdýrkunina, sem í 20 ár hafði
jaðrað við að vera trúarbrögð í
Mikhail Gorbachev
Sovétríkjunum. Hann lýsti pynting-
um og aftökum, sagði Stalín hafa
stundað „stórkostleg fjöldamorð"
áratugum saman og kenndi honum
um miklar ófarir sovéska hersins í
upphafí stríðsins. Leyniræðan var
aldrei gefin út en hún var lesin upp
á þúsundum funda um öll Sovétrík-
in og varð brátt á allra vitorði.
Leyniræðan hafði gífurleg áhrif.
Nú var það ekki lengur guðlast og
trúvilla að líta svo á, að e.t.v.
mætti breyta einhverju í Sovétríkj-
unum og fylgiríkjum þeirra og
gagnrýnin hugsun fékk byr undir
báða vængi. „Þíðan" svokallaða í
menningarmálum seint á sjötta og
snemma á sjöunda áratugnum var
afleiðing ræðunnar og svo er einnig
um andófsmannahreyfínguna, sem
síðar kom.
Yfír rússneskan almenning kom
ræðan eins og köld vatnsgusa.
Jósef Stalín — „Faðir fólksins"
reyndist vera fjöldamorðingi
Margt gamalt fólk, sem sjálft hafði
gengið erinda Stalíns eða trúði á
hann sem guð, gat aldrei fyrirgefið
Krúsjeff en aðrir fögnuðu afhjúp-
uninni. Einna mest áhrif hafði þó
ræðan á kynslóð Gorbachevs, sem
var á þrítugsaldri þegar 20. flokks-
þingið var haldið.
Þegar þessu fólki var sagt það
umbúðalaust, að maðurinn, sem
því hafði verið kennt að tilbiðja sem
„Föður fólksins", hefði verið mis-
kunnarlaus flöldamorðingi þá brást
það við með ólíkum hætti. Skáldið
Feliks Chuyev mælti fyrir munn
margra þegar hann sagði: „Ég
þreytist seint á þessu kalli: Höfum
Stalín enn á stalli," en þeir voru
fleiri, sem upplifðu ræðuna sem
„andlegan hreinsunareld".
Þessir menn hófu feril sinn í
flokknum og ríkisstofnunum sem
andstalínískir umbótamenn og
Nikita Krúsjeff
vildu hlýða kalli Krúsjeffs um
breytingar. Menn af þessari kyn-
slóð eru t.d. Yevgeny Yevtushenko
og Andreij Voznesensky en þeir
voru meðal helstu rithöfunda „þíð-
unnar".
Nú er þessi kynslóð að taka við
í Sovétríkjunum. Á dögum Brezh-
nevs voru yfirleitt um 90% mið-
stjómarmanna endurskipuð á
flokksþingum en á því, sem nú
stendur fyrir dyrum, kann að verða
breyting á helmingi þeirra. Flest
nýju sætanna munu koma í hlut
manna og kvenna, sem tóku út sinn
pólitíska þroska á sjötta áratugn-
um.
Margt hefur að sjálfsögðu breyst
á 30 árum. Á löngum valdaferli
Leonid Brezhnevs var farið að
amast við andstalínisma og umbót-
um og á 20. flokksþingið mátti
helst ekki minnast. Ungu mennim-
ir, sem fagnandi tóku boðskap
Krúsjeffs, fylltust örvæntingu og
vonbrigðum eða gengu kerfinu og
spillingunni á hönd og sumir þeir
hæfustu eru látnir, í útlegð eða
niðurbrotnir menn.
Þánnig fór þó ekki um alla. Enn
em sum „bama 20. flokksþingsins"
á kreiki í kerfínu, jafnvel í flokks-
kerfinu sjálfu, og Gorbachev hefur
endurvakið vonimar. Það er fyrst
og fremst þetta fólk, sem stendur
að baki umbótatillögunum og
andstalínismanum, sem aftur hefur
skotið upp kollinum í fjölmiðlum.
Nýlega voru gefín út verk Yevtush-
enkos, sem rúmlega fímmtugur er
enn hið pólitíska lárviðarskáld
þessarar kynslóðar, og þar endur-
ómar boðskapur „þíðunnar" eins
og herhvöt nýrra tíma.
Ólíklegt er, að Gorbachev, sem
hóf sinn embættisferil árið 1956,
hafi ekki orðið fyrir „eitrunaráhrif-
um“ frá 20. flokksþinginu eins og
nýstalínistar nefna það. Sem sov-
éskur leiðtogi er hann að sumu
leyti mjög sérstakur en það er líka
margt í fari hans, sem minnir á
Krúsjeff. Það á við um áhuga hans
á efnahagslegri valddreifingu,
árásir hans á skriffínnskuna, vilja
hans til að ná til almennings og
áhuga hans á að nýtt og ungt fólk
taki við af öldungunum.
í Moskvu býst enginn við jafn
miklum stórtíðindum af 27. flokks-
þinginu og urðu á því 20. Jafnvel
þeir, sem tæpitungulausast tala um
nauðsyn breytinga, hafa látið sér
örlög Krúsjeffs að kenningu verða.
Lexían er sú, að umbótasinriaður
leiðtogi verði að kunna fótum sín-
um forráð. Vonir þeirra eru þær,
að Gorbachev muni smám saman
ýta undir breytingar og nota fyrsta
flokksþingið sitt sem leiðtogi til að
herða gagnrýnina á Brezhnev-
tímann. Ef það rætist mun margur
miðaldra maðurinn endurheimta
eitthvað úr æsku sinni — þessi „ár,
sem staðnaðir kerfískarlar hafa
blóðmjólkað" eins og Yevtushenko
sagði nýlega í kvæði, sem birtist í
Prövdu. —ss
(Höfundur greinarinnar er Step-
hen F. Cohen, prófessor i stjóm-
málafræði við Princeton-háskóla
og sérfræðingur i sovéskum
málefnum. — Þýð.)
Peningamarkaðurinn
GENGIS-
SKRANING
Nr. 37. — 24. febrúar 1986
Kr. Kr. Toll-
Eio.KI. 09.15 Kaup Sala gengi
Dollari 41,600 41,720 42,420
SLpuod 60,792 60,968 59,494
Kan.dollari 29,983 30,070 29,845
Dönsk kr. 4,9218 4,9360 4,8191
Norsk kr. 5,8113 5,8280 5,6837
Ssnskkr. 5,7006 5,7170 5,6368
Fi. raark 8,0480 8,0712 7,9149
Fr.franki 5,9104 5,9274 5,7718
Belg. franki 0,8866 0,8892 03662
St.franki 21,6802 21,7428 20,9244
Holl. gyllini 16,0643 16,1106 15,7053
V-þ.mark 18,1501 18,2024 17,7415
ÍUÍra 0,02666 0,02674 0,02604
Austurr.sch. 2,5849 2,5923 23233
PorLescudo 0,2783 0,2791 03728
Sp.peseti 0,2882 0,2890 03818
J*Men 0,22776 0,22842 031704
Irsktpund 54,908 55,066 52,697
SDR(SérsL 47,3424 47,4786 46,9476
INNLÁN S VEXTIR:
Sparisjóðsbækur................... 22,00%
Sparisjóðsreikningar
með 3ja mánaða uppsögn
Alþýðubankinn............... 25,00%
Búnaðarbankinn.............. 25,00%
Iðnaðarbankinn............. 23,00%
Landsbankinn................ 23,00%
Samvinnubankinn............. 25,00%
Sparisjóðir................. 25,00%
Útvegsbankinn.............. 23,00%
Verzlunarbankinn............ 25,00%
með 6 mánaða uppsögn
Alþýðubankinn............... 30,00%
Búnaðarbankinn.............. 28,00%
Iðnaðarbankinn.............. 26,50%
Samvinnubankinn............. 30,00%
Sparisjóðir................ 28,00%
Útvegsbankinn.............. 29,00%
Verzlunarbankinn............ 31,00%
með 12 mánaða uppsögn
Alþýðubankinn............... 32,00%
Landsbankinn.............. 31,00%
Útvegsbankinn.............. 33,00%
Innlánsskírteini
Alþýðubankinn............... 28,00%
^ Sparisjóðir................ 28,00%
Verðtryggðir reikningar
miðað við lánskjaravísitölu
með 3ja mánaða uppsögn
Alþýðubankinn................ 1,50%
Búnaðarbankinn............... 1,00%
Iðnaðarbankinn...... ........ 1,00%
Landsbankinn................. 1,00%
Samvinnubankinn...... ....... 1,00%
Sparisjóðir.................. 1,00%
Útvegsbankinn................ 1,00%
Verzlunarbankinn..... ..... 2,00%
með 6 mánaða uppsögn
Alþýðubankinn................ 3,50%
Búnaðarbankinn............... 3,50%
Iðnaðarbankinn............... 3,00%
Landsbankinn................. 3,50%
Samvinnubankinn.............. 3,50%
Sparisjóðir.................. 3,00%
Útvegsbankinn................ 3,00%
Verzlunarbankinn..... ....... 3,50%
með 18 mánaða uppsögn:
Útvegsbankinn............... 7,00%
Samvinnubankinn.............. 7,50%
með 24 mánaða uppsögn:
Samvinnubankinn.............. 8,00%
Ávísana- og hlaupareikningar:
Alþýðubankinn
- ávisanareikningar.......... 17,00%
- hlaupareikningar........... 10,00%
Búnaðarbankinn...... ........ 8,00%
Iðnaðarbankinn...... ........ 8,00%
Landsbankinn................ 10,00%
Samvinnubankinn............. 10,00%
Sparisjóðir................. 10,00%
Útvegsbankinn................ 8,00%
Verzlunarbankinn............. 10,00%
Stjörnureikningar: I, II, III
Alþýðubankinn................ 9,00%
Safnlán - hieimilislán - IB-tán - pkístán
með 3ja til 5 mánaða bindingu
Iðnaðarbankinn.............. 23,00%
Landsbankinn................ 23,00%
Sparisjóðir................. 25,00%
Samvinnubankinn............. 23,00%
Útvegsbankinn............... 23,00%
Verzlunarbankinn............ 25,00%
6 mánaða bindingu eða lengur
Iðnaðarbankinn.............. 26,00%
Landsbankinn................ 23,00%
Sparisjóðir................. 28,00%
Útvegsbankinn............... 29,00%
Innlendir gjaldeyrisreikningar:
Bandaríkjadollar
Alþýöubankinn................ 8,00%
Búnaðarbankinn............... 7,50%
lönaðarbankinn............... 7,00%
Landsbankinn ................ 7,50%
Samvinnubankinn............. 7,50%
Sparisjóðir................. 8,00%
Útvegsbankinn............... 7,50%
Verzlunarbankinn.... ..... 7,50%
Steriingspund
Alþýðubankinn.............. 11,50%
Búnaðarbankinn............. 11,00%
Iðnaðarbankinn............. 11,00%
Landsbankinn............... 11,50%
Samvinnubankinn............ 11,50%
Sparisjóðir................ 11,50%
Útvegsbankinn.............. 11,00%
Verzlunarbankinn........... 11,50%
Vestur-þýskmörk
Alþýðubankinn............... 4,50%
Búnaðarbankinn.............. 4,25%
Iðnaðarbankinn..... ........ 4,00%
Landsbankinn...... ....... 4,50%
Samvinnubankinn..... ....... 4,50%
Sparisjóðir................. 4,50%
Útvegsbankinn............... 4,50%
Verzlunarbankinn.... ..... 5,00%
Danskarkrónur
Alþýðubankinn............... 9,50%
Búnaðarbankinn...... ..... 8,00%
Iðnaðarbankinn..... ........ 8,00%
Landsbankinn ............... 9,00%
Samvinnubankinn..... ....... 9,00%
Sparisjóðir................. 9,00%
Útvegsbankinn............... 9,00%
Verzlunarbankinn........... 10,00%
ÚTLÁNSVEXTIR:
Almennir víxlar, forvextir:
Landsbankinn............... 30,00%
Útvegsbankinn.............. 30,00%
Búnaðarbankinn............. 30,00%
Iðnaðarbankinn............. 30,00%
Verzlunarbankinn........... 30,00%
Samvinnubankinn............ 30,00%
Alþýðubankinn.............. 30,00%
Sparisjóðir................ 30,00%
Viðskiptavíxlar
Landsbankinn............... 32,50%
Búnaðarbankinn............. 34,00%
Sparisjóðir................ 34,00%
Yfirdráttarián af hlaupareikningum:
Landsbankinn............... 31,50%
Útvegsbankinn.............. 31,50%
Búnaðarbankinn..............31,50%
Iðnaðarbankinn............. 31,50%
Verzlunarbankinn........... 31,50%
Samvinnubankinn.............31,50%
Alþýðubankinn.............. 31,50%
Sparisjóðir................ 31,50%
Endurseljanleg lán
fyririnnlendanmarkað............. 28,50%
láníSDRvegnaútfl.framl............. 10,00%
Bandaríkjadollar.............. 9,75%
Sterlingspund................ 14,25%
Vestur-þýsk mörk.............. 6,25%
Skuldabréf, almenn:
Landsbankinn................. 32,00%
Útvegsbankinn................ 32,00%
Búnaðarbankinn............... 32,00%
Iðnaðarbankinn............... 32,00%
Verzlunarbankinn.............. 32,0%
Samvinnubankinn.............. 32,00%
Alþýðubankinn................ 32,00%
Sparisjóðir.................. 32,00%
Viðskiptaskuldabréf:
Landsbankinn................. 33,50%
Búnaðarbankinn............... 35,00%
Sparisjóðirnir............... 35,00%
Verðtryggð lán miðað við
lánskjaravísitölu
Íalltað2ár............................. 4%
Ienguren2ár........................... 5%
Vanskilavextir........................ 45%
Óverðtryggð skuldabréf
útgefin fyrir 11.08. '84 .......... 32,00%
Líféyrissj óðslán:
Lífeyrissjóður starfsmanna ríkis-
ins:
Lánsupphæð er nú 500 þúsund krón-
ur og er lánið vísitölubundið með
lánskjaravísitölu, en ársvextir eru
5%. Lánstími er allt að 25 ár, en
getur verið skemmri, óski lántakandi
þess, og eins ef eign sú, sem veð
er í er lítilfjörleg, þá getur sjóðurinn
styttlánstímann.
Greiðandi sjóðsfélagar geta sótt
um lán úr lífeyrissjóðnum ef þeir
hafa greitt iðgjöld til sjóðsins í tvö ár
og tvö mánuði, miðað við fullt starf.
Biðtími eftir láni er fjórir mánuðir
frá því umsókn berst sjóðnum.
Lífeyrissjóður verzlunarmanna:
Lánsupphæð er nú, eftir 3ja ára aðild
að lífeyrissjóðnum, 216.000 krónur,
en fyrir hvern ársfjórðung umfram 3
ár bætast við lánið 18.000 krónur,
unz sjóðsfélagi hefur náð 5 ára aðild
að sjóðnum. A tímabilinu frá 5 til 10
ára sjóðsaðild bætast við höfuðstól
leyfilegar lánsupphæðar 9.000 krón-
ur á hverjum ársfjóröungi, en eftir
10 ára sjóðsaðild er lánsupphæðin
orðin 540.000 krónur. Eftir 10 ára
aðild bætast við 4.500 krónur fyrir
hvern ársfjórðung sem líður. Því er
í raun ekkert hámarkslán í sjóðnum.
Höfuðstóll lánsins er tryggður
með lánskjaravísitölu, en lánsupp-
hæðin ber nú 5% ársvexti. Láns-
tíminn er 10 til 32 ár að vali lántak-
anda.
Þá lánar sjóðurinn með skilyrðum
sérstök lán til þeirra, sem eru eignast
sína fyrstu fasteign og hafa greitt til
sjóðsins samfellt í 5 ár, kr. 590.000
til 37 ára.
Lánskjaravísitala fyrir febrúar
1986 er 1396 stig en var fyrir janúar
1986 1364 stig. Hækkun milli mánað-
anna er 2,35%. Miðaö er við vísi-
töluna 100 í júni 1979.
Byggingavísitala fyrir janúar til
mars 1986 er 250 stig og er þá miðaö
við 100 í janúar 1983.
Handhafaskuldabréf í fasteigna-
viðskiptum. Algengustu ársvextir eru
nú 18-20%.
Sérboð
Nafnvextirm.v.
Höfuðstóls-
Verðtrygg. færslurvaxta
óverðtr. verðtr.
kjör kjör tímabil vaxtaééri
Óbundiðfé
Landsbanki, Kjörbók: 1) .................. ?-36,0 1,0 3mán.
Útvegsbanki, Abót: ....................... 22-36,1 1,0 1 mán.
Búnaðarb., Sparib: 1) ...................... ?-36,0 1,0 3mán.
Verzlunarb., Kaskóreikn: .................. 22-31,0 3,5 3mán.
Samvinnub., Hávaxtareikn: ................. 22-39,0 1-3,5 3mán.
Aljjýðub., Sérvaxtabók: ..,.............. 27-33,0
Sparisjóðir.Trompreikn: ...................... 32,0 3,0 1 mán.
lönaðarbankinn: 2) ........................... 26,5 3,5 1 mán.
Bundiðfé:
Búnaðarb., 18mán.reikn: ...................... 39,0 3,5 6mán.
1) Vaxtaleiðrétting (úttektargjald) er 1,7% hjá Landsbanka og Búnaðarbanka.
2) Tvær úttektir heimilaöar á hverju sex mánaða timabili án, þes að vextir lækki.