Morgunblaðið - 25.02.1986, Side 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 25. PEBRÚAR1986
Neskaupstaður:
Tíu bændur taka
á sig 47% skerðinffar
NoalniurwtaA 9A fahniai* ■* , . _— ^
Neskaupstað 24. febrúar.
SUNNUDAGINN 23. febrúar var
boðað til fundar í bamaskólanum
í Norðfjarðarhreppi. Fundar-
boðendur vom bæjarstjóm Nes-
kaupstaðar og hreppsnefnd Norð-
fjarðarhrepps, en tilefnið var hin
nýja búmarksstefna í mjólkurmál-
um. Meðal annarra vom mættir
þama þingmennimir Hjörleifur
Guttormsson og Jón Kristjánsson,
einnig Sveinn Guðmundsson for-
maður Búnaðarsambands Austur-
lands. Fundinn sóttu um 80
manns.
Það sem einkum kom fram á
þessum fundi var að bændur í Norð-
fjarðarsveit hafa ávallt og alltaf
miðað sína framleiðslu við þarfir
Neskaupstaðarbúa og þvi aldrei
verið þar um offramleiðslu á mjólk
að ræða. Neskaupstaður þarf um
6—700 þúsund lítra af mjólk og
þetta magn hafa þeir framleitt og
ekkert verið selt utan íjarðarins.
Frekar hefur vantað en hitt. En núna
skulu þeir framleiða 517 þúsund lítra
og þama vantar því um og yfír 100
þúsund lítra. En þetta magn skulu
þeir fá annars staðar frá og þá trú-
Iega frá Egilsstöðum. En allir vita
sem hér búa að á vetrum er hér
afar erfitt með samgöngur um
Oddsskarð og því oft erfitt að ná
því sem þarf. „Þetta er vandi okkar
sem við getum ekki sætt okkur við,“
sögðu flestir sem tóku til máls á
þessum fundi. Voru menn afar
óhressir yfir þessari nýju reglugerð.
En að lokum var lögð fram svofelld
ályktun sem samþykkt var með öll-
um atkvæðum fundarmanna:
„Almennur fundur um málefni
bænda og takmarkanir í mjólkur-
framleiðslu, haldinn að Kirkjumel í
Norðfirði 23. febrúar 1986, fordæm-
ir harðlega þau vinnubrögð sjóm-
valda að setja reglugerð um mjólkur-
framleiðslu fyrir verðlagsárið
1985—’86, þegar framleiðsluárið er
hálfnað. Fundurinn átelur að lítið
sem ekkert samráð var haft við
bændur fyrir lagasetningu um
grundvallarhagsmuni þeirra á síð-
asta ári og sama var upp á teningn-
um við undirbúning reglugerðar um
fullvirðismark. Stjómleysi hefur
einkennt meðferð landbúnaðarmála
mörg undanfarin ár og búmarkið
sem sett var á 1980 hefur ekki verið
hagnýtt nægilega til stjómunar
framleiðslu eða fjárfestingar í land-
búnaði. Innanlandsmarkaður fyrir
landbúnaðarafurðir hefur dregist
verulega saman vegna minnkandi
kaupgetu almennings á sama tíma
og dregið hefur verið stórlega úr
niðurgreiðslum. Samtímis því að
samdráttur hefur orðið á innanlands-
markaði hefur réttur bænda til út-
flutningsbóta verið skertur til muna.
Þannig er þrengt að nænaum úr
mörgum áttum á skömmum tíma
og til viðbótar hefur verið boðaður
stórfelldur samdráttur í framleiðslu
dilkakjöts á næstu árum. Fundurinn
varar við afleiðingum þessarar
stefnu sem bitnar harðast á þeim
sem ráðist hafa f uppbyggingu á
jörðum sínum í góðri trú undanfarin
ár og með samþykki stjómvalda.
Sérstaklega fordæmir fundurinn
þær aðferðir sem beitt var við setn-
ingu fullvirðismarks þar sem ekkert
tillit er tekið til aðstæðna á einstök-
um svæðum en beitt köldum reikn-
ingsaðferðum við niðurskurð fram-
leiðslunnar. Lýsandi dæmi um slíkt
óréttlæti er Norðfjarðarsveit með
Neskaupstað, stærsta kaupstað á
Austurlandi sem markaðssvæði. Hér
hefur framleiðsla mjólkurafurða um
árabil verið sniðin að þörfum byggð-
arlagsins sem býr við erfiðar og
stopular samgöngur að vetrarlagi.
Bændur í Norðfirði hafa verið að
auka framleiðslu sína til að uppfylla
þarfir þessa markaðar, en sú skerð-
ing sem nú blasir við gengur þvert
gegn skynsamlegri þróun heima
fyrir. Það er fráleit stefna að láta
byggðir sem framleiða fyrir stað-
bundinn markað gjalda offram-
leiðslu í öðrum landshlutum. Mjólk-
umeysla í Norðfirði hefur verið meiri
en framleiðsla á svæðinu og hefði
þurft að aukast um 100 þúsund lítra
til að fullnægja þörfum þessa mark-
aðar, þ.e. í 650 þúsund lítra. í stað
þess stefnir í 517 þúsund lítra fram-
leiðslu á svæðinu. Tíu bændur í
Norðfjarðarsveit taka á sig 47%
skerðingarinnar á Austurlandi, þ.e.
svæði 21, og nemur skerðingin að
meðaltali 13% á bú. Fundurinn beinir
því sérstaklega til stjómvalda að
mál þeirra bænda sem hafa framleitt
án skerðingar vegna markaðsað-
stæðna svo sem hér í Norðfirði,
svæði Djúpavogs, Vestflörðum, og
víðar verði athugað sérstaklega.
Fundurinn skorar á landbúnaðarráð-
herra og forystumenn í bændasam-
tökum að láta strax endurskoða
nýsetta reglugerð, þannig að tillit
sé tekið til augljósra mistaka við
setningu hennar og svigrúm verði
aukið til leiðréttinga gagnvart ein-
stökum bændum og byggðarlögum.
Jafnframt krefst fundurinn þess að
stjómvöld greini hið fyrsta frá því
hvemig fullvirðisrétt þau ætla bænd-
um í mjólkur- og sauðfjárframleiðslu
á næsta verðlagsári og horft verði
til lengri tíma. Landbúnaðarstefn-
una verður að byggja á heilbrigðum,
þjóðhagslegum markmiðum með það
fyrir augum að halda landinu í byggð
og skapa þeim viðunandi kjör og
afkomuöryggi sem vinna að land-
búnaði og úrvinnslu á afurðum hans.
— Asgeir
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Stúdentar og framsögumenn á málþinginu um „Háskólann og samfélagið", sem haldið var í Odda sl.
laugardag. Frá hægri: Helgi Valdimarsson, prófessor, Halldór Guðjónsson, kennslustjóri, Guðný Guð-
björnsdóttir, lektor, og Eyjólfur Kjalar Emilsson, stundakennari.
Málþing um „Háskólann og samfélagið“:
Aðeins um 2.000—3.000 af
um 4500 nemendum virkir
— sagði Halldór Guðjónsson, kennslustjóri Háskólans
AÐEINS um 2—3.000 af um 4.500 nemendum við Háskóla íslands
eru virkir í náminu, þ.e. líklegir til að ljúka fullnaðarprófi frá skól-
anura. Þetta kom fram i erindi, sem Halldór Guðjónsson, kennslu-
stjóri Háskólans, flutti á málþingi um „Háskólann og samfélagið“
sl. laugardag. Hann sagði, að þessi fjölmenni nemendahópur, sem
kæmi í Háskólann án þess að hafa þar erindi sem erfiði, skapaði
skólanum vanda, sem finna yrði lausn á.
hagnýtt nám, starfsnám, og nytja-
sjónarmið ætíð verið notuð til að
réttlæta nýjar námsgreinar.
Auk Halldórs fluttu erindi á
málþinginu Guðný Guðbjömsdóttir,
Iektor í uppeldisfræði, Eyjólfur
Kjalar Emilsson, stundakennari í
heimspeki, og Helgi Valdimarsson,
prófessor í læknisfræði. Einnig voru
pallborðsumræður og ásamt frum-
mælendum tóku þátt í þeim Sig-
mundur Guðbjamarson, háskóla-
rektor, Sveinbjöm Bjömsson, for-
maður vísindanefndar skólans, og
Þórólfur Þórlindsson, forseti félags-
vísindadeildar.
Guðný Guðbjömsdóttir fjallaði
um „háskólamenntun og frelsis-
baráttu kvenna". Hún taldi að
kvennarannsóknir hefðu á undan-
fömum árum skilað miklum árangri
og varpaði fram þeirri tillögu, að
kvennafræði yrðu gerð að sérstakri
námsgrein við Háskólann. Hún
sagði, að kennsla og rannsóknir á
því sviði myndu gera frelsisbaráttu
kvenna meira gagn, en ýmislegt
sem nú væri borið á borð í skóian-
um.
Guðný vakti ennfremur athygli á
því, að hlutfall kvenstúdenta við
Háskóla íslands, sem er nú 49,9%,
væri hærra en þekktist í nágranna-
löndunum. Aftur á móti væri hlut-
fall kvenkennara hið lægsta, sem
þekktist við háskóla í okkar heims-
hluta. Af 261 föstum kennumm
Háskólans væm konur 24 eða 9%.
Eyjólfur Kjalar Emilsson gagn-
rýndi háskólamenn fyrir að tefla
eingöngu fram nytjasjónarmiðum
til vamar námi og rannsóknum við
Háskólann. Hann kvað það að vísu
rétt, að oft gæti verið erfitt fyrir
samtímamenn að meta hvaða þættir
í háskólastarfí væm hagnýtir.
Tíminn einn leiddi stundum í ljós
hvort hagnýta mætti ýmsar rann-
sóknir í háskólum. Það sem máli
skipti hins vegar væri, að fræði-
greinar væm hirslur skilnings og
sannleika og leit að skilning og
sannleika. „Ef við tölum ekki um
gildi fræða okkar sjálfra þeirra
vegna gerir það enginn" sagði
Eyjólfur Kjalar. Hann kvaðst að
sjálfsögðu ekki vera á móti því að
hagnýta menntun, en nytjasjónar-
mið væm hins vegar alltof algeng.
Hvatti hann menntamenn til að
tala minna um, að bókvitið yrði í
askana látið, en meira um það að
sönn menntun væri skemmtileg og
auðgaði lífið. Og umfram allt ættu
þeir að sýna í verki, að þetta væri
satt.
Halldór Guðjónsson sagði, að
Háskólinn hefði verið stofnaður til
að mennta menn svo unnt væri að
halda uppi sjálfstæðu ríki hér á
landi. Líta mætti svo á, að síðar
hafi heimspekideild skólans verið
sett á fót til að fínna réttlætingu
fyrir sjálfstæði þjóðarinnar. Eftir
að sjálfstæði fékkst hafi Háskólinn
einbeitt sér að því að byggja upp
Slitnaði upp úr samningnm BSRB og ríkisins í fyrrinótt:
Töjur BSRB tílboð um
nýja verðbólgusamninga
— segir Indriði H. Þorláksson, formaður samninganefndar ríkisins
FUNDI samninganefnda BSRB og ríkisins var slitið um miðja fyrri-
nótt, eftir að samninganefnd ríkisins hafði yfirfarið tilboð BSRB
frá því um miðnættið og lýst það óaðgengilegt. Tilboð BSRB hljóðaði
upp á 6% launahækkun frá 1. febrúar sl., aftur 4% hækkun 1. júní,
2% 1. september og 2% 1. desember, auk a.m.k. 3% hækkunar sér-
kjarasamninga. Kristján Thorlacíus, formaður BSRB, metur tilboðið
sem 11,59% hækkun á ársgrundvelli, en Indriði H. Þorláksson formað-
ur samninganefndar ríkisins, segir það þýða um 18,13% hækkun til
áramóta.
Tilboð BSRB var svar við tilboði
samninganefndar ríkisins frá því á
sunnudag, sem hljóðaði upp á 3,5%
launahækkun við gildistöku, 2%
hækkun 1. júní, 2% 1. september
og 1,5% 1. desember. Kristján metur
þetta tilboð sem 5,3% hækkun á einu
ári, en Indriði sem 9,3% hækkun á
tímabilinu.
Ástæðan fyrir ólíku mati samn-
inganefndanna á tilboðunum er ekki
skortur á stærðfræðikunnáttu, held-
ur er verið að reikna út ólíka hluti.
BSRB reiknar út meðalhækkun á
tímabilinu 1. febrúar 1986 til 1.
febrúar 1987, en samninganefnd
ríkisins lítur á heildarhækkunina í
árslok. Báðir aðilar telja sig vinna á
grundvelli þeirrar stefnu ríkisstjóm-
arinnar að almennar verðhækkanir
á árinu verði ekki meiri en 9%.
í tilboði BSRB eru kauptrygging-
arákvæði, sem gera ráð fyrir að
hækki framfærsluvísitala upp yfir
tiltekin mörk þann 1. maí, 1. ágúst
og 1. nóvember, skuli laun hækka í
sama hlutfalli, allt að 3% 1. júní,
2% 1. september og 2% 1. desember.
Dugi þessar hækkanir ekki til að
mæta hækkun framfærsluvísitölu
falla samningar úr gildi án fyrirvara.
Indriði H. Þorláksson sagði að ef
kauptryggingarhækkunin væri tekin
með í dæmið þýddi tilboð BSRB
25—26% hækkun í árslok. „Tilboðið
er því augljóslega úr takt við það
sem menn hafa verið að tala um,
og myndi kollsteypa þeirri stefnu
að halda verðbólgunni í 9% á árinu
ef gengið yrði að því. Þetta eru
fyrstu tölurnar sem við fáum frá
samninganefnd BSRB og þær eru
tilboð nýja verðbólgusamninga. Eftir
að hafa skoðað tilboðið töldum við
því ekki ástæðu til að halda viðræð-
um áfram að svo stöddu,“ sagði
Indriði. Hanti bætti því við að vegna
uppsagnarákvæðisins þýddi tilboð
BSRB í reynd að samningar yrðu
lausir 1. júní og hefðu þá þegar
skilað félagsmönnum BSRB um 18%
launahækkun.
\
Kristján Thorlacíus sagði að tilboð
ríkisins frá því á sunnudag fæli í sér
verulega kjaraskerðingu. „Okkar
krafa er að ná fram með aðalkjara-
samningi sama kaupmætti og var á
meðaltali á síðasta ári, og nokkurri
kaupmáttaraukningu í sérkjara-
samningum," sagði hann. „Tilboð
okkar hljóðar upp á 8,84% hækkun
á einu ári samkvæmt aðalkjara-
samningi, en 2,75% hækkun í sér-
kjarasamningum. Þessar tölur eru
fullkomlega í takt við það að verðlag
hækki aðeins um 9% á árinu. Það
er því í hæsta máta óeðlilegt að ríkið
skuli slíta viðræðum vegna þessa
tilboðs," sagði Kristján Thorlacíus.
Halldór sagði, að þessi stefna
hefði nú gengið sér til húðar. í
Háskólanum væru um 4.500 nem-
endur og líklegt að sá fjöldi yrði
svipaður á næstu árum. Hins vegar
væru ekki nema 2.000—3.000 þess-
ara nemenda virkir í náminu, þ.e.
líklegir til að ljúka fullnaðarprófi
frá skólanum. Þeir nemendur, sem
ekki hefðu erindi sem erfiði í Há-
skólann, sköpuðu skólanum vanda,
sem fínna yrði lausn á. Það væri
ekki hægt að halda áfram, að spilla
tíma þeirra og orku. Halldór kvað
lausnina ekki felast í því að fjölga
námsgreinum við skólann, en þær
eru nú um 50, enda takmörk fyrir
þeirri námsfjölbreytni sem lítið
þjóðfélag gæti boðið upp á. Kjarni
vandans væri sá, að Háskóli íslands
væri byggður upp á grundvelli
hinnar þýsku háskólahugmyndar
um starfsmenntun, en ekki hinnar
engilsaxnesku um almenna mennt-
un.
Helgi Valdimarsson kvað það
eindregna skoðun sína, að þekking-
arsköpun væri stórlega vanmetin
af íslendingum, en hún skipti hins
vegar miklu máli fyrir sjálfstæði
og framtíð þjóðarinnar. Hin gamla
alþýðuspeki, að „neyðin kennir
naktri konu að spinna" ætti ekki
við lengur. Það þýddi ekki lengur
að bíða eftir því sem verða vildi,
heldur þyrfti þjóðin að hafa nútíma-
tækni á hraðbergi og jafnframt þá
þekkingu, sem hún byggir á. Hann
lagði áherslu á, að í eðli sínu væri
enginn munur á hagnýtum rann-
sóknum og grunnrannsóknum og
varaði við afleiðingum þess að
vanrækja seinni þáttinn.
Helgi vakti athygli á því, að á
sama tíma og framlög Seðlabank-
ans til Vísindasjóðs hefðu aukist
verulega að raungildi á allra síðustu
árum, hefði dregið jafnt og þétt úr
framlögum ríkisins í sjóðinn, sem
væri gagnrýnisvert. Hann sagði, að
tölur frá _ síðustu árum bentu til
þess að íslendingar væru í hópi
þeirra þjóða á Vesturlöndum er
verðu hvað lægstu hlutfalli _af þjóð-
artekjum til rannsókna. Á þessu
yrði að verða breyting.
Málþingið um „Háskólann og
samfélagið" var haldið að frum-
kvæði stúdenta og er það hugsað
sem kveikja að frekara ráðstefnu-
haldi um málefni skólans á hausti
komanda.
Suðurnes:
Miles með
fjöltefli
ENSKI stórmeistarinn Tony Miles
teflir fjöltefli í Fjölbrautaskóla
Suðurnesja i kvöld klukkan 20. Allir
skákáhugamenn eru velkomnir.
(Fréttatilkynning.)