Morgunblaðið - 29.04.1986, Side 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. APRÍL1986
Ráðstefna á Akureyri um stöðu og framtíð húsnæðis- og byggingamála
Olafur Jensson framkæmdastjóri Byggingaþjónustunnar:
Ráðstefnan tókst vel
Akureyri.
„Eg held að þessi
ráðstefna hafi tekist vel
að því leyti að mikil og
góð gögn voru lögð
fram — góðar heimild-
ir,“ sagði Ólafur Jens-
son, framkvæmdastjóri
Byggingaþj ónustunnar,
í samtali við Morgun-
blaðið, eftir að ráð-
stefnu um stöðu og
framtíð húsnæðis- og
byggingarmála lauk á
Akureyri á laugardag-
inn.
Ólafur sagði að Byggingaþjón-
ustan hefði verið með námskeið og
sérsýningar, til dæmis í tengslum
við orkusparnaðarátakið. „Okkur
fannst nú þau tímamót í þjóðfélag-
inu að við ættum að fá svör við
þeim fjölda spuminga í húsnæðis-
og byggingarmálum sem til staðar
eru. Hér verða ekki neinar niður-
stöður ljósar strax eða neinar álykt-
anir gerðar en við ætlum að vinna
að úrvinnslu þeirra gagna sem hér
voru lögð fram — gera þau aðgengi-
leg fyrir alla aðila sem vinna að
þessum málum. Eg vona að við
getum skilað þessu af okkur seinna
í sumar,“ sagði Ólafur.
Hluti þátttakendanna á ráðstefnunni sem fram fór í Sjallanum.
Koma þarf upp
gæðaeftirliti með
viðhaldsaðgerðum
— sagði Björn Marteinsson arkitekt
Frá pallborðsumræðunum á laugardag: frá vinstri: Helgi Bergs, bæjarstjóri á Akureyri, Haraldur
Sumarliðason, forseti Landssambands iðnaðarmanna, Jóhann Einvarðsson, aðstoðarmaður félagsmála-
ráðherra, Ríkharður Steinbergsson, stjórnarmaður í Verkamannabústöðum í Reykjavík og Stefán
Hermannsson, aðstoðarborgarverkfræðingur.
Hvers vegna hafa húsnæðisspár ekki staðist?
Vegna efnahagslegra
skilyrða í þjóðfélaginu
— segir Guðlaugur Stefánsson hagfræðingur
„FRAMTÍÐ byggingariðnaðar
íbúðarhúsnæðis fer talsvert eftir
því hvaða stefna verður mörkuð
varðandj nýtingu eldra hús-
næðis. Eg tel eðlilegt að eldra
húsnæði og nýbyggingum sé gert
jafnhátt undir höfði að því er
varðar fyrirgreiðslur. f þeirri
von að sú stefna verði ofan á þá
verður hér spáð um hvaða fram-
tiðarhlutverk megi ætla bygg-
ingariðnaði á húsnæðismarkað-
inum,“ sagði Björn Marteinsson
arkitekt í erindi á ráðstefnunni.
Og hann spáði um framtíðar-
hlutverkið; telur það verða tvíþætt.
I fyrsta lagi:
„Fyrst um sinn talsverðar ný-
byggingar til að mæta eftirspurn
fjölmennra árganga fæddum árin
1955—65. Nýbyggingarþörfín verð-
ur þó ekkert í líkingu við það sem
mest var á árunum 1973—80.
Síðan dregur úr nýbyggingar-
þörf, og þarf þá einungis að sinna
eðlilegri endumýjun, og viðbót
vegna fólksfjölgunar sem sennilega
verður svipuð og verið hefur síðast-
liðinn áratug.
Til að sinna þessu hlutverki þarf
byggingariðnaðurinn í raun lítilla
breytinga við, en af ástæðum sem
hér verða raktar á eftir er sennilegt
að leitast verði við að byggja ný-
byggingar að vetrarlagi til að dreifa
vinnuálagi. Umhleypingasöm veðr-
átta veldur því að langur bygging-
artími verður þá enn óhagkvæmari
en nú er. Sennilegt er að hlutur
eininga, einingahúsa og forsniðinn-
ar („precut") framleiðsiu aukist á
kostnað meira hefðbundinnar fram-
leiðslu. Kostir fyrrnefndu aðferð-
anna eru tvímælalaust að verulegan
hluta framleiðslunnar má undirbúa
eða jafnvel framkvæma við góðar
aðstæður innandyra. Vinna á bygg-
ingarstað verður minni og alla jafna
auðveldari, og byggingartími stytt-
ist.“ Bjöm sagði ennfremur að
einingahús hentuðu vel til iðnaðar-
húsnæðis „bæði að þvi er varðar
uppbyggingu og eins vegna óska
um stuttan byggingaitíma," og það
myndi ýta enn frekar undir notkun
eininga á öðmm sviðum bygginga-
riðnaðarins.
í öðru lagi:
Hann sagði að aðalverksvið
byffgingariðnaðar að því er lýtur
að íbúðarhúsnæði verði viðhald,
:endurbætur og breytingar á eldra
húsnæði, eins og menn vom al-
mennt sammála um. „Vemlegur
hluti þessara framkvæmda snerta
sjálfan skrokk byggingarinnar, eða
veðurhlíf. í báðum tilvikum er
nauðsynlegt að annaðhvort hlífa
byggingunni fyrir veðri á meðan
aðgerðir standa yfír, eða ráðast í
'framkvæmdimar þegar vel viðrar.
Jafnframt má vænta þess að íbúar
óski eftir að búa í húsinu á meðan
á framkvæmdum stendur. Af þeim
sökum verður stór hluti aðgerða
unnin utanfrá, í stað innanfrá, sem
dæmi má nefna vinnu við endur-
bætur þaka og timburveggja. Þessi
atriði gera að verkum að aðgerðim-
ar verða einfaldari í framkvæmd
og ódýrari ef þær eru gerðar að
sumarlagi."
Bjöm sagði að vegna sérhæfing-
arinnar minnki þátttaka húsbyggj-
enda í þessum framkvæmdum borið
saman við nýbyggingar og ósk um
skamman verktíma vegna ónæðis
og truflana muni einnig ýta undir
aukna hlutdeild iðnaðarmanna í
framkvæmdum. Hann sagði að
viðurkenna þyrfti að viðhald og
endurbætur væru jafn mikilvægt
verkefni og nýbygging, „sem eðli-
legt er að sérhæfðir aðilar fáist við
ekki síður en ef um nýbyggingu
væri að ræða.“
I máli Bjöms kom fram að lítil
kunnátta og reynsla sé fyrir hendi
varðandi viðhald og breytingar en
það geri aðrar kröfur til iðnaðar-
manna og hönnuða en verið hefur.
Vinda þurfi bráðan bug á kunnáttu-
og reynsluleysinu í þessu verkefni,
sem sé mjög sérhæft. „Þetta svið
þarfnast fremur öðrum vandaðra
vinnubragða og verkkunnáttu, og
það er byggingariðnaðinum ekki til
framdráttar að láta hulduher smá-
auglýsinganna þetta svið eftir.
Koma þarf upp gæðaeftirliti með
viðhaldsaðgerðum í samræmi við
annað byggingareftirlit til að
tryggja fagmennsku og góð vinnu-
brögð,“ sagði Bjöm Marteinsson.
STEFÁN Ingólfsson, verkfræð-
ingnr, sagði á ráðstefnunni að
„vegna hins frumstæða veð-
hæfnismats" hér á landi hefðu
komið upp veruleg vandamál,
helst hjá ungu fólki sem væri að
kaupa sína fyrstu eign. Þegar
það kaupir íbúð, sem há ián hvíla
á hafa komið upp erfiðleikar með
veðhæfni. Veðhæfnismörk eru
almennt miðuð við 60% af bruna-
bótamati," sagði hann.
Stefán sagði ennfremur: „Ef 40%
af söluverði eigna hvíla á þeim við
sölu geta kaupendur ekki tekið lán
fyrir meira en 20% af kaupverðinu
ef þau taka veð í eignunum."
„Brunabótamat er það sama um
allt land en söluverð ekki það sama.
Þetta kemur því mjög niður á fólki
ILLA hefur gengið að spá rétti-
lega til um framvindu á hús-
næðismarkaði, sérstaklega um
þörf fyrir eða eftirspum eftir
nýju húsnæði. Guðlaugur Stef-
ánsson, hagfræðingur hjá Lands-
sambandi iðnaðarmanna, fjallaði
í erindi sínu á ráðstefnunni um
þessi mál. Guðlaugur samdi ein-
mitt r síðustu opinbem spá sem
birst hefur á prenti um það efni
— „íbúðaspá til ársins 1990“.
í Reykjavík því þar gefur það kerfí
sem notað er verri veðhæfni en úti
á landi,“ sagði Stefán er hann var
spurður nánar út í þetta.
„Erlendis er veðhæfni íbúða
miðuð við söluverð þeirra eða sér-
stakt veðhæfnismat, menn eru
fengnir til að meta eignir sérstak-
lega út frá markaðsverði. Á vestur-
löndum eru tryggingarmöt notuð
við tryggingarstarfsemi og það sem
henni fylgir. Þau eru ekki notuð til
að mæla veðhæfni húsnæðis. Ég
hef lengi talað um þetta en mönnum
ekki þótt það neitt merkilegt. En
nú er það aðeins að breytast —
því dæmin sem sýna hversu slæmt
þetta kerfi er verða sífellt fleiri,"
sagði Stefán Ingólfsson.
Guðlaugur sagðist, í erindinu,
telja skýringuna á þvi að spáin
hefði ekki staðist öðm fremur
að finna í þeim efnahagslegu
skilyrðum, sem ríkt hafa undan-
farin ár.
Guðlaugur sagði: „Spáin miðað-
ist við það, að aðstæður í þjóðar-
búskapnum yrðu þokkalega góðar.
Var gengið út frá því að hagvöxtur
yrði að minnsta kosti 2-4% á ári.
Raunin varð hins vegar talsvert
önnur, eins og flestir vita. Þannig
var hagvöxtur fremur lítill árið
1981 og þjóðartekjur drógust bein-
línis saman árin 1982 og 1983.
Aðstæður hafa smám saman farið
batnandi síðan, en það er fyrst nú,
árið 1986 að umtalsverð batamerki
má greina í þjóðarbúskapnum. Þá
er þess og að minnast, að þegar
spáin var samin, var engan veginn
séð fyrir að raunvextir á lánamark-
aðnum yrðu jafn háir og verið hef-
ur.“
Fram kom í máli Guðlaugs að
sveiflur í tekjum hafi jafnan veruleg
áhrif á umfang íbúðabygginga og
að sveiflur í fjármunamyndun í
íbúðabyggingum séu hlutfallslega
mun stærri en tekjusveiflurnar
sjálfar. Önnur skýringin á þessu
sem Guðlaugur nefndi er sú að
húsnæðislánakerfíð hafí verið svo
févana undanfarin ár, að hlutfall
langtíma lána af byggingarkostnaði
hefur verið fremur lágt og þar af
leiðandi hafa húsbyggjendur í rík-
um mæli þurft að reiða sig á tekjur
líðandi stundar. „Við slík skilyrði
eru framkvæmdaáform húsbyggj-
enda að sjálfsögðu háðari tekjum
þeirra on ella væri. Af þessari
ástæðu bind ég vonir við, að sú
hækkun á húsnæðislánum, sem nú
nýlega hefur verið ákveðin, muni
til frambúðar draga verulega úr
miklum sveiflum, sem verið hafa í
íbúðabyggingum, að minnsta kosti
ef ráðstöfunarfé húsnæðislánakerf-
isins verður ekki um of bundið
tekjusveiflum í þjóðfélaginu. Sá
aukni stöðugleiki mundi óefað leita
til bættra byggingarhátta og lægri
byggingarkostnaðar."
Markaðurinn ekki
mettaður
Guðlaugur minntist á að sú skoð-
un hefði heyrst að húsnæðismark-
aðurinn hér á landi væri jafnvel
orðinn „mettur“, líkt og vart hefur
orðið annars staðar á Norðurlönd-
unum. Hann sagði ekkert einhlítt
svar til við þessu, en bætti við: „Eg
tel þó alveg ljóst, að ennþá er engan
veginn tímabært að tala um, að
húsnæðisþörfínni hafí verið full-
nægt. Ennþá eru stórir hóp^r ungs
fólks að koma á húsnæðismarkað-
inn, án þess að samsvarandi minnk-
un verði á húsnæðisþörf annarra
hópa. Fólksfjölgun hér á landi er
auk þess ennþá veruleg eða um og
yfir 1%. Stærð nýrra árganga fer
að vísu minnkandi, en aðeins mjög
hægt. Hins vegar er meira álitamál,
að hve miklu leyti skal gera ráð
fyrir að byggt verði umfram fólks-
fjölgun til að bæta húsnæðisástand,
eins og gert hefur verið undanfarna
áratugi, og til þess að fjölskyldu-
gerð og sambýlishættir haldi áfram
að breytast í átt til þess sem er í
nágrannalöndunum. I góðu árferði
og með tilkomu verulegrar hækkun-
ar húsnæðislána á tiltölulega hag-
stæðum kjörum, tel ég, að áfram
verði byggt nokkuð umfram beina
fólksfjölgun. Án allrar ábyrgðar
giska ég á tölurnar 1.800-2.000
íbúðir."
Stefán Ingólfsson:
Veruleg vandamál
vegna frumstæðs
veðhæfnismats