Morgunblaðið - 21.11.1986, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. NÓVEMBER 1986
Sjónarmið Verslunarráðsins:
Vextir og afborg-
unarviðskipti
eftír Sigmar Þormar
í tímariti Alþýðusambands ís-
lands, Vinnunni, var nýlega býsnast
yfír því sem kallað var „okurvextir
í afborgunarviðskiptum". Þar var
því haldið fram að afborgunarkjör
í nokkrum raftækjaverslunum af
vörum sem greiddar eru á nokkrum
mánuðum, samsvöruðu allt að 85%
ársvöxtum. Þegar tillit er tekið til
þess að fýrirtæki seldu bönkum
skuldabréfín á gengi sem samsvar-
aði mun lægri vöxtum hlytu fyrir-
tækin að græða óhóflega á þessum
viðskiptum.
Hér er ætlunin að taka þetta
mál fyrir á ábyrgari hátt en kemur
fram í fyrmefndu tímariti. Vaxta-
og lánamál hafa tekið víðtækum
breytingum hér á íslandi að undan-
fömu og færst til meira fíjálsræðis.
Við breytingar af þessu tagi er etv.
skiljanlegt að upp komi misskilning-
ur. Það gerir hins vegar illt verra
að setja vaxta- og lánamál upp á
villandi hátt og sverta með því ein-
staklinga eða fyrirtæki með ásök-
unum um svindl og okur. Við
skulum athuga þetta mál nánar.
Okur?
Til að byija með má athuga hvort
óeðlilegt sé að töluverður munur
sé á staðgreiðslu- og afborgana-
verði tiltekinnar vöru. Ef vara er
keypt með afborgunum þarf selj-
andinn að mæta aukakostnaði sem
setja má fram í þremur liðum, en
til þess að jafna þennan mun og til
að hvetja til staðgreiðslu hafa fyrir-
tæki veitt allt að 12% afslátt þegar
vara er borguð út í hönd:
1) Almennur fjármögnunar-
kostnaður. Fram að 1. nóvember
sl. reiknuðu fyrirtæki almennt
15,5% vexti af skuldabréfum í af-
borgunarviðskiptum, en það voru
sömu vextir og bankamir notuðu
þegar þeir lánuðu einstaklingum.
Þegar fyrirtæki seldi hins vegar
viðkomandi skuldabréf í banka eða
sparisjóði var bréfíð ekki keypt á
nafnverði, heldur með afföllum.
Afföll af sex mánaða bréfí voru t.d.
5% en þau þurftu fyrirtæki að taka
á sig.
2) Skrifstofukostnaður. Láns-
viðskiptum fylgir meiri pappírs-
vinna en staðgreiðsluviðskiptum.
Fyrirtæki sem ákveða að auka stað-
greiðsluviðskipti í stað lánsvið-
skipta gætu t.d. komist hjá því að
ráða nýjan starfsmann á skrifstofu
sína til að sinna þessum málum.
3) Áhætta. í sumum tilfellum
standa kaupendur ekki í skilum og
erfítt getur reynst að ganga að
vörunni, eða þá að hún hefur
skemmst. Tjón vegna þessa lendir
á seljandanum. í tilfellum af þessu
tagi getur kostnaður vegna inn-
heimtu orðið mun meiri en sú
fjárhæð sem er í vanskilum.
Hvað viðskiptavininn varðar er
ljóst að hann hefur ýmsa valkosti.
Hann getur safnað fyrir vörunni
og staðgreitt hana. Með því er öllum
vaxtagreiðslum sleppt. Hann getur
einnig tekið bankalán ef vaxtakjör
bankans eru hagstæðari. Eða í
þriðja lagi keypt vöruna með af-
borgunum og á þeim vaxtakjörum
sem verslunin býður uppá. Það virð-
ist augljóst, að síðasti valkosturinn
verður ávallt fyrirhafnarmestur fyr-
ir seljandann, en getur verið fyrir-
hafnarminnstur fyrir kaupandann.
Hinsvegar geta verslanir boðið uppá
mismunandi hagstæð vaxta- og af-
borgunarkjör alveg eins og þær
geta boðið uppá mishátt verð.
Kaupandinn getur vegið og metið
hvar og hvemig hann kaupir vörur.
Með vaxtafrjálsræðinu sem varð
1. nóvember má ætla að afborgun-
arkjör verði einfaldari og aðgengi-
legri. Fyrstu viðbrögð sumra banka
voru að hætta kaupum með afföll-
um eða lækka afföll verulega, en
hækka jafnframt skuldabréfavexti.
Fyrir bragðið jafnast vaxtakjörin
en jafnframt má vænta þess að
staðgreiðsiuafslættir lækki til sam-
ræmis, þegar sala á skuldabréfum
með ábyrgð fyrirtækja reiknast á
sömu vaxtakjörum og skuldabréfa-
lán til einstaklinga.
En hvað er þá óeðlilegt við þetta
allt saman? Tímaritið Vinnan talar
um að verið sé að nýta sér ókunnug-
leika neytenda og athugunarleysi.
Það er rangt. Engin verslun kýs
fremur að lána vöruna en fá hana
staðgreidda. Verslanir em fyrst og
fremst að selja vömr. Til þess að
losna við að lána söluandvirðið
bjóða þær iðulega staðgreiðsluaf-
slátt, sem sérstaka hvatningu til
kaupanda. Þegar seljendur hafa
þannig lagt sig sérstaklega fram
við að lækka vömverðið við stað-
greiðslu er í meira lagi ósanngjamt
að nota þá viðleitni gegn verslunum
þeim til ófrægingar.
Hugsunarháttur síðasta áratugar
sem flest í þeirri hugmynd að ávallt
sé hagstætt að fá lánað sem mest
á ekki lengur við. Þær breytingar
sem átt hafa sér stað í vaxta- og
lánamálum hér á landi fela í sér
stórvægilega framför, en menn
verða einnig að gera sér grein fyrir
hvað í þeim felst.
Vaxtamál á Islandi
Eitt af þeim málefnum sem
Verslunarráð íslands hefur lengi
beitt sér fyrir er meira frjálsræði í
Sigmar Þormar
„Með vaxtafrjálsræðinu
sem varð 1. nóvember
má ætla að afborgnnar-
kjör verði einfaldari og
aðgengilegri. Fyrstu
viðbrögð sumra banka
voru að hætta kaupum
með afföllum eða
lækka afföll verulega,
en hækka jafnframt
skuldabréfavexti.“
vaxta- og lánamálum. Þetta þýðir
einfaldlega að lánshæfni manna á
að ráðast af því hvort þeir eru borg-
unarmenn lána eða ekki. Óþarft er
að orðlengja um það hve hagstætt
það er hinum almenna neytenda að
geta gengið að lánum vísum en
vera ekki háðir kunningja og fyrir-
greiðslutengslum líkt og tíðkaðist
hér áður fyrr. Þar sem lán eru hins-
vegar verðtryggð núorðið og bera
þar að auki misháa vexti þarf að
leggja dæmið vel niður fyrir sér
áður en tekið er lán (hvort sem um
er að ræða bankalán, húsnæðislán
eða vegna viðskipta við verslun).
Þær umbætur í vaxta- og lána-
málum sem náðst hafa fram á
síðustu árum leggja því þær „byrð-
ar“ á herðar íslenskra neytenda að
þeir kynni sér vel þau kjör sem í
boði eru áður en keypt er með af-
borgunum. Erlendir neytendur
fylgjst vel með slíku. Nýlega ákváðu
bandarískir bílaframleiðendur að
örva sölu til að rýma fyrir nýrri
bílaárgerð. En hvemig fóra þeir að
því: Var það með því að lækka sölu-
verð bifreiðanna? Nei, heldur með
því að lækka afborgunarvexti.
Bílaframleiðendur þar í landi vissu
að kaupendur fylgjast það vel með
vöxtum af vörakaupalánum að þeir
ákváðu að fara þessa leið til að
örva söluna.
Eftir þær umbætur sem átt hafa
sér'stað hér á landi í vaxta- og
lánamálum komast kaupendur eða
lántakendur alls ekki hjá því að
leggja öll lánamál vel niður fyrir
sér. Æskilegt er einnig að seljendur
upplýsi viðskiptavini sína vel um
vaxtabyrði lána af vöram sem seld-
ar era í verslunum, Verslunarráð
íslands hefur ávallt lagt áherslu á
þennan þátt við aðildarfélaga sína
og mun frekari hvatning varðandi
þetta efni birtast í næsta frétta-
bréfí ráðsins.
Málflutningur
vinnunnar
Af þessu má vera ljóst að sá
málflutningur sem kemur fram í
tímaritinu Vinnunni er í hæsta
máta óeðlilegur. í stað þess að beina
þeim tilmælum til lesenda sinna að
þeir kynni sér vel þau kjör sem í
boði era og versli þar sem skilmálar
era hagstæðastir, er birt staðlaus
æsifrétt um okur og svindl.
Sá sveigjanleiki og frelsi sem
komið hefur verið á í vaxtamálum
er til hagsbóta fyrir alla aðila.
Hvetja þarf hinsvegar kaupendur
til að kynna sér vel að hveiju verið
er að ganga áður en þeir skrifa
undir og að seljendur skýri vel og
legp fram Ijósa greiðsluskiimála
afborgana.
Þar sem málefni varðandi vaxta-
og greiðslumál geta stundum verið
flókin þarf að leggja þessi mál fram
á skýran og greinargóðan hátt, en
forðast þarf villandi og óheiðarleg-
an málflutning. Með slíkum mál-
flutningi þjónar Vinnan ekki
hagsmunum félaga verkalýðshreyf-
ingarinnar.
Höfundur er blaðafulltrúi Versl-
unarr&ðs íslands.
Okurvextir í afborg-
unarviðskiptum
• ávöxtun 118%; veztir sem hver viðskiptavinur greiðir 85%
..EF ÞÚ átt 5.000 kr. þá
elgum vlö sjónvarp.”
Eltthvaö á þessa lelð
hljómar auglýslng frá
elnnl af raftækjaverslun-
um borgarlnnar. Sem-
sagt þaö er hægt aö fá
sjónvarpstækl gegn
5.000 króna útborgun
og afganglnn á skulda-
bréfl.
Vlnnan kannaól afborgunar-
vlðsklpU nokkurra vrrslana og
komst að þvi að vlð að kaupa
•jðnvarpsuekj með alborgun-
um gátu vexttmlr aí cftlrstððv-
unum numtð 85%. Og þar sem
lAnlð grclðlst upp á 6 mánuð-
um mcð jðfnum afborgunum.
jafngtldlr það að 611 upphjcðln
hafl verlð Unuð I 3 mAnuðl og
þannlg verður ávðxtunln um
118% fyrtr þá sem lána.
En hverjlr eru það sem lána?
I flestum tllfellum er það við-
sklpubankl viðkomandl veral-
unar sem kauplr skuldabrCfld
samdaegura. þannlg aö veral-
unln lánar kaupandanum ekk-
ert sjálf. En samt er það veral-
unln sem htrðlr um helmlng
grððans.
t>esslr okurvextlr llggja fyrat
og fremst I mlsmunandi verö-
lagnlngu taekja. eflir þvl hvem-
Ig tsckið er greltt. tunnig er al-
gengt að txl. sjönvarpstaekl
sem kosta um 43.000 hackkl
um 5—6.000 krönur vlð það
eltt að vlðskiptavlnurlnn nýtir
sör ..sertllboð" veralunarlnnar
hvað varðar grelðslukjðr. Siðan
bætast skuldabreiavextlr og
kostnaður ofan á.
Ef kaupandlnn leggur (t fyrtr
og staðgrelðlr sjönvarplð kost-
ar það hann rúmum 10.000 kr.
mlnna en ef hann borgar tarklð
með aíborgunum.
SJá síðu
8
Úrklippa úr Vinnunni.
Byggung- hinhliðin
eftir Konráð
Eyjólfsson
Þegar rökin þrýtur, tekur níðið
við. Þetta er enganveginn ný kenn-
ing, en af og til koma upp bólur
sem minna rækilega á sannleiks-
gildi hennar.
Nú er svo komið með nýjum hátt-
um í blaðamennsku að ryk sest
varla á þessa kenningu.
Eitt fyrirtækjanna, sem orðið
hefur fyrir slíkri holskeflu undan-
farið, er Byggung í Reykjavík.
Aldan sú átti upptök sín í upp-
gjöri á 5. áfanga Byggung-verkefn-
anna við Reka- og Seilugranda.
Það sem skeði í grófum dráttum
var að hækkanir (bakreikn.) urðu
talsvert meiri en kaupendumir áttu
von á. Það var jafnvel svo að ein-
hveijir bjuggust við endurgreiðslu.
Skyldi því engan undra að áfallið
var mikið þegar í stað inneignarinn-
ar rejmdust að meðaltali 300 þús.
vangoldin af 2ja herbergja íbúðum
og 450 þús. af 3ja herbergja íbúð-
um.
En bíðum nú við.
Örðugleikar húsbyggjenda und-
anfarin ár hafa verið slíkir að
stofnuð vora baráttusamtök (Sig-
túnshópurinn) til að knýja á um
lausn þeirra.
Húsnæðismálastofnun var gert
að setja upp neyðaraðstoð, og fékk
til þess hundrað milljónir, sem
dugðu samt hvergi nærri. Hvað
eftir annað hafa verið birtar fréttir,
fréttaskýringar og umijallanir, sem
sýnt hafa svart á hvítu að söluverð
fasteigna væri jafnvel 30% undir
byggingarkostnaði þeirra. Ef Bygg-
ung hefði verið þess umkomið að
halda fbúðum þessum á áætlun, þá
hefði það að líkindum verið eina
fyrirtækið í greininni sem svo hefði
afrekað.
Hafandi þessar staðreyndir fyrir
augunum allan byggingartímann
má það teljast mikil bjartsýni af
fólkinu að halda að eitthvað annað
ætti við það en aðra húsbyggjendur
þessara ára. Samkvæmt reikning-
unum sem nú liggja frammi er
endanlegt verð 2ja herbergja íbúða
fullfrágenginna fyrir utan á gólf,
1.947 þúsund. 3jaherb., Kkafullfrá-
genginna 2.597 þús. og inni í þessu
verði þvottavélar og frágangur á
sameign.
Til samanburðar fletti ég í gegn-
um fasteignaauglýsingar og viti
menn, þetta er ekki einu sinni slæmt
hvað þá afleitt. Ég hef sem kaup-
andi hjá Byggung (öðra sinni) svo
sannarlega ekki á móti því að alls-
heijar endurskoðun á starfsemi
Byggung fari fram.
Vona að hún verði sem ítarlegust.
En á hinn bóginn tel ég níð það,
dylgjur og svívirðingar, sem beint
hefur verið gegn stjómarmönnum
þess og fyrirtækinu, slíka ósvinnu
að ég fínn mig knúinn til að taka
upp fyrir þá hanskann.
Frá upphafí þessa máls hafa
bæði framkvæmdastjóri og stjóm-
armenn staðið sig eins og hetjur.
í stað þess að svara skítkastinu
á sama hátt, hafa þeir boðið sam-
starf sitt og liðkað fyrir hverri
þeirri endurskoðun er fólkið óskaði.
Og það er trú mín að það hefðu
þeir einnig gert og enn frekar ef
málsaðilar hefðu aðeins óskað þess
við þá beint, í stað þess að gera
málið að æsifregn og skaða þar
með sjálfa sig og okkur sambyggj-
endur þeirra alveg ótrúlega mikið.
Sjálfa sig með því að enn er tölu-
vert óunnið í þeirra áfanga og allar
framkvæmdir stopp. Þar eð fávís-
legar yfírlýsingar þeirra um órök-
studda fjárglæfra höfðu þau áhrif
að lokað var á Byggung öllum eðli-
legum viðskiptasamningum. Okkur
sambyggjendum sem enn eram að
bíða eftir íbúðum okkar gerðu þeir
enn verri grikk, því að með því að
stoppa fyrirtækið lengist enn sá tími
sem við þurfum að leigja út I bæ.
Og okkur öllum er kannski mest-
ur skaðinn af þessum órökstudda
málflutningi sá að I Seltjamames-
áfanga er óselt verslunarhúsnæði
fyrir um 30 milljónir kr. f Selás-
áfanga era óseldar fbúðir fyrir um
18 milljónir króna, um hvorugt
hefur síðan verið spurt.
Við þessar 48 milljónir bætast
Konráð Eyjólfsson
síðan þær 32 milljónir sem 5.
áfangi er að láta endurskoða og
fréttalýsa. Hafandi ofangreind
vandamál fyrir augum getur
varla nokkur álasað undirrituð-
um fyrir kaldhæðnislegt glott
yfir þeirri ótrúlega almennu
skoðun á fundinum fræga: „Úr
þvi að Byggung hefur klúðrað
áætlunum sínum, geta þeir bara
sjálfir borgað það sem á vantar.“
Spurningin er: Hver er Bygg-
ung?
Erum það ekki við sem byggj-
um?
Höfundur er sölumaður.
Kötturinn
sem fer sínar
eigin leiðir
NÚ ER KOMIN út ný íslensk
hljómplata á vegum Hins Leik-
hússins sem heitir Kötturinn sem
fer sinar eigin leiðir. Höfundur
laga og Ijóða er Ólafur Haukur
Simonarson, en um helmingur
laganna er sóttur í samnefndan
söngleik hans fyrir börn og full-
orðna, sem nú er sýndur í
Bæjarbíói f Hafnarfirði, en hinn
helmingurinn er úr stóru söngva-
safni Olafs.
Kötturinn, eins og platan er köll-
uð, hefur að geyma sautján lög.
Annaðist Gunnar Þórðarson útsetn-
ingar og stjómaði upptöku, en
flytjendur söngvanna era þau Edda
Heiðrún Bachman, Eiríkur Hauks-
son, Gunnar Guðmundsson, Jóhann
Sigurðsson, Lísa Pálsdóttir og Ólaf-
ur Haukur.
Efni plötunnar er fjölbreytt og
skírskotar til flestra aldurshópa.
Kötturinn sem fer sínar eigin
leiðir er fáanlegur á plötu og
kassettu og fæst í hljómplötuversl-
unum um land allt.
(Fréttatilkynning).
Metsölublað á hverjum degi!