Morgunblaðið - 12.12.1986, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FOSTUDAGUR 12. DESEMBER 1986
Siómannsævi
„VIÐ ERUM
ÖLL HRÆDD“
Békmenntir
Erlendur Jónsson
Jón Steingrímsson: UM HÖF TIL
HAFNA. 203 bls. Vaka/Helga-
fell. Reykjavík, 1986.
Jón Steingrimsson skrifar léttan
stíl og lipran. Hispurslaus er hann
og hreinskilinn og nefnir hlutina
sínum réttu nöfnum.
Sjómannsævin er um margt ólík
annarra manna ævi. Sjómaðurinn
siglir um heimsins höf. Og sam-
kvæmt dægurtextum á hann
kærustu í hverri höfn. Kannski er
það nú ekki alltaf svo ævintýra-
legt. En ef farmaðurinn er opinn
fyrir því sem hann sér og reynir
hefur hann sannarlega mörg tæki-
færi fram yfir landkrabbann til að
skoða lífið í þess fjölbreytilegustu
myndum — og kannski líka njóta
þess! Og sú hefur einmitt orðið
raunin um Jón Steingrímsson. Þetta
er ævintýrasaga.
Fyrsti kaflinn ber yfirskriftina
Spíri í blíðu og stríðu. Spennandi
leynilögreglusaga! Að minnsta kosti
fyrir þá sem þátt tóku í áhættunni.
Allar stóru ráðagerðimar voru í
þann veginn að takast. Dæmið var
í þann veginn að ganga upp. Allt
var komið áfallalaust á land, meira
að segja í trygga geymslu. Þá varð
Jón Steingrímsson
nauðaómerkilegt atvik til að koma
upp um smyglarana. Bflstjóra, sem
keyrði ögn af góðgætinu, fipaðist
þegar hann sá lögreglubfl. Og
glopraði svo út úr sér leyndarmálinu
— óspurður! ». . . þar með endaði
vist mín hjá Eimskip.«
Og nú hófust farmannsárin fyrir
alvöru. Það lá fyrir sögumanni að
sigla um öll heimsins höf og koma
við í höfnum þar sem fyrir voru —
ef ekki hvítir — þá gulir eða svart-
ir. Sögumaður varð að taka því sem
að höndum bar, umgangast þá sem
forsjónin lét verða á vegi hans,
hvort sem þeir voru sælir eða vesl-
ir, skemmtilegir eða leiðinlegir.
Mannlífsmyndimar, sem Jón
dregur upp, eru breytilegar eins og
öldur hafsins en yfirhöfuð skýrar.
Hann hefur verið æðrulaus í blíðu
og stríðu. Og þar kemur að síðasta
sjóferðin er á enda. Sögumanni eru
færð blóm. Lengi eru þau að fölna.
En blikna þó að lokum. Þannig fer
og um endurminning hveija.
Hvalir og hvaðeina heitir einn
kaflinn í bókinni. »Sjómenn sjá allt-
af eitthvað nýtt,« segir þar, »en
enginn dagur er öðrum líkur og
sprellandi flskar, ferlíki og fuglar
auka á fjölbreytnina.«
Sá sem nemur raddir náttúrunn-
ar skilur mannlífíð betur. Jón segir
skilmerkilega frá skepnum þeim,
stórum og smáum, sem við augum
blasa þegar horft er út yfír borð-
stokkinn í heitu höfunum. Um
hvalinn segir Jón sérstaklega: »Það
er sagt að hann sé drepinn of
grimmt og honum sé.því óðum að
fækka. Mikill fjöldi má þá hafa
verið af honum áður en þeir hófu
þetta linnulausa dráp, því enn sést
hann um allan sjó og oft í hópum.«
Fyrra bindi þessara endurminn-
inga, sem kom út í fyrra, var vel
læsilegt; og fjörlegt með köflum.
En þetta síðara er að mínum dómi
skemmtilegra. Sögumaður hefur
frá svo mörgu að segja, hefur lifað
svo viðburðaríka ævi, séð og heyrt
svo margt og kynnst svo mörgu,
að minningasjóðurinn sýnist nær
óþrjótandi.
Og Jón Steingrímsson kann að
segja frá.
Bókmenntir
Jenna Jensdóttir
Rúnar Ármann Arthúrsson.
Algjörir byrjendur.
Svart á hvítu.
Reykjavík 1986.
Sagan hefst á sprengingu í
Norðurmýrinni í Reykjavík. Strák-
arnir Grímur og Páll, skólabræður
og vinir, hafa komist yfir dínamít-
túpur og sprengja þær við
Gunnarsbrautina. Rúður brotna,
lögreglan kemur og allt verður
vitlaust. Þeir leggja á flótta og
komast undan. Grímsi hlýtur sár
á hné á flóttanum. Þeir skrökva
til um að hann hafi dottið á mótor-
hjóli.
Grímsi ber söguna uppi. Ymist
er hann í fyrstu persónu, eða höf-
undur teflir honum fram eins og
öðrum persónum sögunnar.
Grímsi á heima hjá foreldrum
sínum. Systkinin eru þrjú. Faðirinn
er ofbeldishneigður óreglumaður.
Vinur hans, Palli, á fráskilda móð-
ur og fjögur systkini.
Þeir eru fyrirferðarmiklir og
athafnasamir unglingar, forvitnir
um efni og efnasambönd, en ekki
haldnir skemmdarfýsn. Þeir eru
Rúnar Ármann Arthúrsson
duglegir í námi og hanga ekki á
Hlemmi. Þeir lesa mikið og eru
ekki hrifnir af myndböndum. Palli
kann Islendingasögurnar utan að
og mælir spaklega.
Heimilislíf Grímsa er ömurlegt.
Stundum fær hann að gista hjá
Palla. Þar er allt betra, þótt
mamma hans sé á kafí í „kvenna-
menningu" og er því sjaldan
heima. Ömmur Gríms og annar
afi koma nokkuð við sögu. Stund-
um á hann skjól hjá þeim, sérstak-
lega ömmu á Vesturgötu, sem
átti föður Grímsa í lausaleik. Fróð-
leikskona og öll í fortíðinni. Hún
gefur Grímsa Mannamun eftir Jón
Mýrdal. Grímsi les bókina og
finnst hún minna sig á spennu-
myndir í sjónvarpi.
Þótt Grímsi hangi ekki á
Hlemmi kynnist hann ýmsum þátt-
um mannlífsins, þegar hann er í
slagtogi við sér eldri unglinga, eins
og Tomma sem á tryllitæki og
býður Grímsa á ball með sér í
Mosfellssveit. Umkomuleysi og
áhyggjur hertaka Grímsa, þegar
hann veit að foreldrar hans ætla
að skilja. Putti bróðir hans sem
eru tíu ára getur verið með móður
þeirra. En hann? Flest er betra
en að vera heimilislaus.
Grímsi hefur verið í sveit, þar
er allt öðruvísi en í Reykjavík, en
ekkert betra.
Höfundur er varfærinn og skiln-
ingsríkur er hann lýsir því, þegar
Grímsi var skotinn í skólasystur
sinni er þau voru í þrettán ára
bekk. „Hvemig getur maður hald-
ið áfram að vera skotinn í stelpu
sem er ekki lengur til? Ég hélt
ekki að krakkar á okkar aldri
gætu dáið svona upp úr þurru."
Sá kafli sögunnar er mjög vel
gerður. Ljóðið sem höfundur lætur
Grímsa yrkja og senda telpunni á
spítalann nær vel bamslegu sak-
leysi ungrar ástar.
Vel er lýst hugsunum Grímsa,
þegar hann selur fombókasala
„Mannamun" til þess að geta boð-
ið Lukku, jafnöldru sinni (15 ára),
á hljómleika í Höllinni.
Þetta er efnismikil saga. Hún
er að því leyti ólík unglingabókum,
sem nú ber mest á, að hér er lífið
sjálft í sviðsljósinu, með flestum
sínum tilbrigðum. Líf fólks á öllum
aldri fléttast inn í frásögnina og
gerist eins og það er. Stundum
næsta raddafengið af hálfu þeirra
fullorðnu og verður þá eins og
holskefla á líf óharðnaðra ungl-
inga.
Höfundur er óagaður í
stílbrögðum sínum. Stuttar setn-
ingar, sem gjaman byija á sögn,
setja blæ sinn á stflinn og gera
hann skýrslukenndan. Það skapar
lausung í frásögn, af því að það
er tílviljun háð en ekki formfestu
hvenær slíkar setningar birtast.
Að mínu mati er þetta ágæt
saga sem sýnir naktar staðreyndir
úr lífi þess fólks er hún íjallar um.
Frágangur á bókinni er góður.
ALUR VTOVEVCAR
DREUNIR ÚT
Metsölublad á hverjum degi!