Morgunblaðið - 21.12.1986, Side 33

32
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. DESEMBER 1986
Útgefandl Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskriftargjald 500 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakiö.
Tímaþröng við
afgreiðslu fjárlaga
ingmenn hafa unnið við
það nótt og dag síðustu
sólarhringa að afgreiða fjárlög
fyrir næsta ár. Gert er ráð fyr-
ir 2,8 milljarða króna halla á
rekstri ríkissjóðs á næsta ári.
Þrátt fyrir mikinn og góðan
hagvöxt hefur ekki tekist að
ná endum saman í ríkisfjármál-
unum. Óvissa er töluverð um
framvindu efnahagsmálanna.
Enn hefur ekki verið samið um
kaup og kjör við alla launþega
og óvíst, hvort tekst að ná
markmiðinu um samþjöppun
launastigans. Ytri aðstæður eru
einnig síbreytilegar. í gær var
til dæmis skýrt frá því, að
OPEC-ríkin hefðu náð sam-
komulagi um að hækka olíuverð
í 18 dollara, sem er 3 dollurum
hærra verð en reiknað hefur
verið með í spám Þjóðhags-
stofnunar um efnahagshorfur
hér á næsta ári. „Þrátt fyrir
að efnahagsspámenn hafi trú á
að vel viðri er óhjákvæmilegt
að benda á, að allmargir hættu-
punktar sjást,“ sagði Davíð
Oddsson, borgarstjóri, þegar
hann lagði fram fjárhagsáætlun
Reykjavíkurborgar fyrir næsta
ár.
Samskipti ríkissjóðs og borg-
arsjóðs hafa verið mikið til
umræðu á lokastigum ijárlaga-
afgreiðslunnar vegna þeirra
álitaefna, sem hafa risið við þá
ákvörðun að setja Borgarspítal-
ann á föst fjárlög. Borgarstjóri
setti fram þá ósk af þessu til-
efni, að ríkið tæki alfarið að sér
rekstur spítalans, ef hann yrði
tekinn af svonefndu daggjalda-
kerfi, og ríkið eignaðist hlut
borgarinnar í spítalanum.
Helstu rök hans eru þau, að
saman fari framkvæmd og fjár-
hagsleg ábyrgð þannig að sá
aðili, sem greiðir allan rekstrar-
kostnað, beri einnig ábyrgð á
stjóm spítalans og komi fram
sem samningsaðili við starfs-
fólk hans.
Hér er um vandasamt mál
að ræða og eðlilegt að sitt sýn-
ist hverjum um, hvemig staðið
skuli að þessari breytingu. í
umræðum um það hefur athygl-
in einkum beinst að því, hvort
ætlunin sé að Borgarspítalinn
verði hluti af ríkisspítalakerfinu
eða undir eigin stjóm. Morgun-
blaðið hefur áður lýst þeirri
skoðun, að tryggja beri sjálfs-
stjóm Borgarspítalans, þótt
ríkið taki alfarið að sér rekstur
hans.
I bréfi, sem forsætisráð-
herra, fjármálaráðherra og
heilbrigðisráðherra rituðu borg-
arstjóranum fyrir þriðju
umræðu fjárlaga segir: „í tíma-
þröng undanfarinna daga hefur
ekki verið unnt að ganga frá
samkomulagi um þetta mál eða
afla nauðsynlegra heimilda Al-
þingis. Á hinn bóginn liggur
fyrir vilji ríkisstjómarinnar til
að verða við þeirri málaleitan,
að ríkið yfirtaki umræddan
eignarhluta ... Með bréfí þessu
viljum við ítreka, að það er full-
ur vilji og ásetningur ríkis-
stjórnarinnar að reyna til
þrautar þegar eftir áramót að
ganga frá samningi um þetta
mál við Reykjavíkurborg."
Borgarstjóri hefur fagnað því,
að með þessum hætti hafi verið
fallist á gmndvallarsjónarmið
borgarinnar í málinu. „I raun-
inni er málið afráðið með
þessum hætti," sagði Davíð
Oddsson í Morgunblaðsviðtali.
Annað viðkvæmt mál hefur
komið til umræðu við afgreiðslu
fjárlaga, það er fjárveiting til
nýbygginga á vegum Alþingis
í miðborg Reykjavíkur. Skiptar
skoðanir eru um útlit þessara
bygginga. Enginn dregur í efa,
að Alþingi þurfí að bæta húsa-
kost sinn. Að hinu verða
þingmenn þó einnig að hyggja,
að góð samstaða geti skapast
um hin nýju hús. I tímaþröng
síðustu daga á þingi hefur tæp-
lega gefíst tóm til að leiða
málið til viðunandi lykta.
Áður hefur oft verið vakið
máls á því, hvort þingmenn
þurfí að haga vinnubrögðum
sínum með þeim hætti, að rétt
fyrir þinghlé séu mál rekin á
þann veg, sem raun ber vitni.
Á þessum lokadögum þing-
haldsins fer fram allsheijarupp-
gjör um einstök átakamál. Það
er síður en svo auðvelt að sætta
ólík sjónarmið. Þingmenn bera
mörg mál fyrir bijósti og að
lokum verður að nást málamiðl-
un til að dæmið gangi upp.
Þorsteinn Pálsson, fjármála-
ráðherra, segir, að ætlunin sé,
að fjármagna hallann á ríkis-
sjóði með lántökum innanlands.
Vísar ráðherrann til þess, að
aukið fijálsræði í vaxtamálum
hafí leitt til aukins sparnaðar
með batnandi efnahag. Mark-
mið ráðherrans er að minnka
skuldir í útlöndum.
Óvissa við afgreiðslu fjárlaga
hefur oft verið mikil. Fjáhags-
dæmin verða gerð upp að
lokum. Hitt skiptir meiru, að
ekki séu teknar ákvarðanir í
tímaþröng, sem fóma meiri
hagsmunum fyrir minni.
Fréttirnar frá Sovétríkjun-
um um að Andrei Sak-
harov og kona hans
Yelena Bonner þurfi ekki
lengur að dveljast í ein-
angrun í Gorkí hafa vakið
mikla athygli. Morgun-
blaðið hefur flutt fregnir af mannréttinda-
baráttu þeirra hjóna um árabil og í febrúar
sl. voru birt hér í blaðinu bréf sem Sak-
harov ritaði árið 1984 og smyglað var til
Vesturlanda, en þar er að finna lýsingu á
harðræði því sem sovéska öryggislögregl-
an, KGB, hefur beitt hann. A þessum
tímamótum er við hæfi að rifja þessa átak-
anlegu sögu upp. Hér fer á eftir eitt
bréfanna, það sem hann ritaði forseta
sovésku vísindaakademíunnar í október
1984, en þar lýsir hann meðferðinni sem
hann sætti vorið og sumarið það ár.
„Sjöunda maí, þegar ég var að fylgja
konu minni til skrifstofu saksóknara, þar
sem hún átti enn einu sinni að svara spurn-
ingum, var ég handtekinn af KGB-mönn-
um, sem voru dulbúnir í hvítum
læknasloppum. Þeir neyddu mig með valdi
til að fara með sér til héraðssjúkrahússins
í Gorkí. Þar héldu þeir mér með valdi og
píndu í fjóra mánuði. Alltaf þegar ég
reyndi að flýja meinuðu KGB-menn mér
útgöngu. Þeir voru á vakt allan sólar-
hringinn til að gæta mín.
Frá 11. maí til 27. maí mátti ég þola
þá kvalafullu niðurlægingu að láta neyða
ofan í mig mat. Læknarnir hræsnuðu með
það, að þeir væru að „bjarga lífi mínu“, en
í raun unnu þeir störf sín að fyrirmælum
KGB. Ætlunin var að halda þannig á
málum, að ekki þyrfti að verða við óskum
mínum um að eiginkona mín fengi farar-
leyfi.
Þeir notuðu ólíkar aðferðir við að neyða
ofan í mig fæðu. Þeir vildu láta mér líða
sem verst til að þvinga mig til að hætta
hungurverkfallinu. Frá 11. til 15. maí var
reynt að láta mig fá næringu í æð. Hjúkr-
unarliðar keyrðu mig niður í rúmið, bundu
mig á höndum og fótum, og lögðust síðan
ofan á axlirnar á mér, á meðan nál var
rekin í æð. 11. maí, fyrsta daginn, sem
þetta var réynt, settist hjúkrunarkona ofan
á fótleggina á mér, en einhveijum vökva
var sprautað í mig úr lítilli sprautu. Það
leið yfír mig og ég gerði óviljandi undir.
Þegar ég rankaði aftur við mér, fóru
þeir frá rúminu. Líkamar hjúkrunarliðanna
sýndust afskræmdir eins og á illa trufluð-
um sjónvarpsskjá. Seinna komst ég að
því, að brengluð sjónboð af þessu tagi eru
einkenni heilablæðinga eða hjartaáfalls.
Ég á í fórum drög af bréfum, sem ég rit-
aði konu minni á spítalanum. (Hún fékk
varla nokkur bréf í hendur, fyrir utan
þau, sem höfðu ekki neinar upplýsingar
að geyma. Hið sama á við um orðsending-
ar og bækur, sem hún sendi mér.) í fyrsta
bréfínu, sem ég skrifaði (20. maí) eftir að
þeir tóku til við að neyða ofan í mig mat,
og í öðru uppkasti, sem ég skrifaði um
sama leyti, er rithöndin skjálfandi og ein-
kennilega afmynduð. Ég endurtek stafi
stundum tvisvar eða þrisvar sinnum í
mörgum orðum (einkum sérhljóða, eins og
í hööönd). Þetta er annað dæmigert ein-
kenni fyrir heilablóðfall eða hjartaáfall,
og unnt er að nota þessi gögn við sjúk-
dómsgreiningu, ef hún yrði einhvern tíma
reynd. Ég endurtek ekki stafi með þessum
hætti í síðari uppköstum, en á stöfunum
sést, að höndin skelfur. Bréf mitt frá 10.
maí (á níunda degi hungurverkfallsins en
áður en þeir bytjuðu að neyða í mig nær-
ingu) er alveg eðlilegt. Ég man ógjörla
eftir því sem gerðist, þegar þeir beittu
mig nauðunginni á matmálstímum, hins
vegar er ailt það, sem gerðist 2. til 10.
maí, skýrt í huga mínum. í bréfí mínu
dagsettu 20. maí segir: „Ég get varla
gengið. Ég er að reyna að læra það.“
Áfallið, sem ég mátti þola 11. maí, átti
sér ekki venjulegar orsakir. Það mátti
rekja það beint til þeirra læknisaðgerða,
sem ég mátti þola samkvæmt skipunum
KGB.
Frá 16. til 24. maí beittu þeir nýrri
aðferð til að neyða í mig fæðu. Slöngu
var stungið inn í nefíð á mér. Þeir hættu
að gera þetta 25. maí, að sögn vegna
þess að sér hefðu myndast í nefgöngum
og vélinda. Ég held, að þeir hafi hætt, af
því að þessari aðferð má venjast, þótt hún
sé sársaukafull. í þrælkunarbúðunum er
hún notuð samfellt mánuðum, jafnvel árum
saman.
Frá 25. til 27. maí beittu þeir kvala-
fyllstu, smánarlegustu og villimannlegustu
aðferðinni. Enn einu sinni var höfuðið á
mér keyrt niður í koddalaust rúmið, og
ég var bundinn um hendur og fætur. Stíf
klemma var sett á nefið á mér, svo að ég
gat aðeins andað í gegnum munninn. I
hvert sinn sem ég opnaði hann til að anda,
var skeið fullri af þykkri kjötsúpu stungið
ofan í kok á mér. Stundum glenntu þeir
í sundur á mér skoltinn með stöng. Þeir
héldu munninum síðan lokuðum, þar til
ég kyngdi, svo að ég gæti ekki spýtt
matnum út úr mér. Þegar mér tókst það,
kvaldist ég bara lengur. Mér fannst oftar
en einu sinni, að ég væri að kafna. Sú
tilfinning magnaðist vegna þess hvernig
ég lá með höfuðið í rúminu. Ég stóð á
öndinni. Ég fann hvernig æðamar þrútn-
uðu í enni mér. Það var eins og þær væru
að sprínga.
27. maí bað ég um að nefklemman yrði
fjarlægð. Ég lofaði að kyngja matnum
ótilneyddur. Því miður jafngilti þetta því,
að hungurverkfalli mínu væri lokið, þótt
ég áttaði mig ekki á því á þeirri stundu.
Ég ætlaði að hefja það aftur seinna — í
júlí eða ágúst — en skaut því alltaf á
frest. Það var sálfræðilega erfitt að dæma
sjálfan sig til að þola á ný köfnunar-
pyntingar um óákveðinn tíma. Það er
auðveldara að halda baráttunni áfram en
hefja hana að nýju.
Þetta sumar sóaði ég miklu af kröftum
mínum í þreytandi og gagnslausar „við-
ræður“ við aðra sjúklinga í þessari hálf-
gerðu einkastofu, þar sem ég fékk aldrei
að vera einn. Þetta var einnig liður í þaul-
hugsaðri áætlun KGB. Sjúklingar skiptust
á að nota hitt rúmið í herberginu. En allir
reyndu þeir að sýna mér fram á, hvers
kyns bjálfi ég væri, fáviti í pólitík, þótt
þeir hældu mér fyrir vísindastörf. Ég þjáð-
ist af hræðilegu svefnleysi, vegna þess hve
mér hitnaði í hamsi við þessar samræður.
Þá rann upp fyrir mér, hve sorglega væri
komið fyrir okkur. Ég sakaði sjálfan mig
um mistök og veiklyndi. Ég hafði áhyggj-
ur af konu minni, sem var alvarlega veik,
sem var ein og rúmföst eða því sem næst.
í júní og júlí, eftir að ég fékk áfallið, þjáð-
ist ég af sárum höfuðverk.
Ég hafði ekki þrótt til að hefía hungur-
verkfallið, meðal annars af því að ég
óttaðist, að mér tækist ekki að halda út
til sigurs og myndi aðeins tefja fyrir því,
að ég fer.gi að sjá konu mína aftur. Mig
hefði aldrei grunað, að við fengjum ekki
að hittast í fjóra mánuði.
í júní tók ég eftir því, að hendurnar á
mér skulfu mikið. Taugalæknir sagði mér,
að ég væri kominn með Parkinson-veiki.
Læknarnir reyndu að telja mér trú um,
að færi ég aftur í hungurverkfall myndi
það ýta undir Parkinson-veikina og hafa
hræðilegar afleiðingar. Einn læknanna gaf
mér bók, sem lýsti því frá læknisfræðileg-
um sjónarhóli, hver eru lokastig veikinnar.
Þetta var enn eitt bragðið til að beita mig
sálrænum þrýstingi. Yfirlæknirinn, 0. A.
Obukov, huggaði mig með þessum orðum:
„Við leyfum þér ekki að deyja. Ég næ
aftur í konurnar, sem neyddu ofan í þig
mat með nefklemmunni: Við kunnum líka
fleiri ráð. Hvað sem því líður þá breytist
þú í vonlausan aumingja.“ Annar læknir
bætti við, svona til skýringar: „Þú munt
ekki einu sinni geta klætt þig í buxum-
ar.“ Obukhov gaf til kynna, að þetta myndi
hreinsa KGB af öllum grun. Énginn gæti
búið til Parkinson-veiki í nokkrum manni.
Það, sem kom fyrir mig í sjúkrahúsinu
í Gorkí sumarið 1984, minnir mjög á lýs-
ingar Orwells í frægri bók hans gegn
staðlausu dýrðarríkinu — jafnvel heiti bók-
arínnar 1984 á við mína reynslu. I skáld-
sögunni og í mínu tilviki reyndu
pyntingamennirnir að fá fómarlambið til
að svíkja konu, sem hann elskar. 1 mínu
tilviki gegudi Parkinson-veikin hlutverki
rottubúrsins í sögu Orwells."
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. DESEMBER 1986
33
Ný vinnubrögð
Sovétmanna
Nýlega birtist hér í blaðinu grein eftir
Micahel Novak. Hann var á síðasta vetri
formaður bandarísku sendinefndarinnar á
ráðstefnu í Bern um mannréttindaþátt
Helsinki-samþykktarinnar frá 1975. No-
vak hefur látið vemlega til sín taka í
bandarískum umræðum um ýmsa gmnd-
vallarþætti stjórnmála og um trúmál og
stjórnmál. Eins og sjá má á grein No-
vaks, sem birtist í Morgunblaðinu 13.
desember, er hann þeirrar skoðunar, að
ný vinnubrögð Sovétmanna í mannrétt-
indamálum einkennist af ófyrirleitni. Þá á
hann ekki einvörðungu við ófyrirleitni í
garð þeirra, sem ofsóttir eru innan Sov-
étríkjanna heldur einnig hinna, sem
gagnrýna Sovétstjórnina utan landamæra
hennar.
Á blaðamannafundum Sovétstjórnarinn-
ar hér í Reykjavík vegna leiðtogafundarins
héldu talsmenn hennar því ekki fram eins
og áður, að menn væm að hlutast til um
sovésk innanríkismál, þegar þeir spurðu
um einstaka andófsmenn eða mannrétt-
indamál í Sovétríkjunum. Fulltrúum
andófsmanna var hleypt inn á blaða-
mannafundina. Sovésku talsmennirnir
beittu hins vegar þrætubókarlist saman-
burðarfræðanna fyrir sig, þegar þeir
ræddu um mannréttindamál. Þeir bentu á
stöðu indíána í Bandaríkjunum, minntu á
fíölda atvinnulausra á Vesturlöndum
o.s.frv.
„í Bern varð stefnubreyting," segir Mic-
hael Novak „og Sovétmenn réðust til
gagnárásar. Ef þeir vom sakaðir um brot
á [Helsinki-] sáttmálanum svömðu þeir
með ásökunum, yfirleitt með því að vísa
til atvinnuleysis, húsnæðisleysis eða þess
að réttur hafi verið brotinn á minnihluta-
hópum í landi þeirra sem bám fram
ásakanir í upphafi.
Hin nýju rök Sovétmanna em allajafna
barnaleg og einkennast af tilraunum til
að afvegaleiða menn með hártogunum.
Sovétmenn hafa nú látið ásakanir um „af-
skipti“ [af innanríkismálum sínum] niður
falla og þess í stað komið því til leiðar að
gagnkvæmar ásakanir eru orðnar við-
teknar."
Sovétmenn eiga eftir að telja það vem-
lega skrautfjöður í hatti sínum, að hafa
sleppt Andrei Sakharov og Yelenu Bonner
úr útlegðinni í Gorkí. Novak segir:
„Reynslan hefur sýnt að Sovétmenn safna
úrklippum úr blöðum um ásakanir Banda-
ríkjamanna um brot í Bandaríkjunum.
Þegar krafist er réttlætis fyrir hönd An-
dreis Sakharov, þá félaga Helsinki-hóps-
ins, sem eftir em, og þeirra milljóna
kristinna manna, gyðinga og múhameðs-
trúarmanna, sem þyrstir í frelsi, nota
Sovétmenn þessi gögn sem mótspil og
hlakkar í þeim.“
Full ástæða er til að vara við þessum
nýju vinnubrögðum Sovétmanna í áróð-
ursstríðinu, sem aðeins er háð á Vestur-
löndum eins og kunnugt er. Það þóttu
tímamót á fimmtudaginn, þegar sagt var
óljóst frá því í sovéskum fíölmiðlum, að
til mikilla óeirða hefði komið í borginni
Alma Ata í sovéska lýðveldinu Kazakh-
stan. Var það í fyrsta sinn sem Tass
fréttastofan skýrir frá andófi og óeirðum
í Sovétríkjunum. Var gefið til kynna, að
aðgerðirnar ættu rætur að rekja til þess,
að gömlum skjólstæðingi Leonids Brez-
hnev var vikið úr formannsembætti í deild
Kommúnistaflokksins í lýðveldinu.
Fréttirnar um mannaskiptin í Kazakh-
stan og breytta hagi Andreis Sakharov eru
almennt túlkaðar á þann veg á Vesturlönd-
um, að Mikhail Gorbachev sé annars vegar
að festa sig í sessi og hins vegar enn að
sanna, að hann sé „fijálslyndari" en fyrir-
rennaramir.
Valdabarátta í Kreml?
Nýlega var Michael Voslensky, einn
hæst setti maður, sem flúið hefur Sovétrík-
in, hér á landi. Því miður gat hann ekki
flutt hér fyrirlestur eins og hann ætlaði
sér en honum gafst á hinn bóginn tóm til
að ræða við nokkra íslendinga. Voslensky,
RE YKJAVÍK U RBRÉF
Laugardagur 20. desember
Morgunblaðið/Ól. K. M.
aldrei væri unnt að breyta góðri bók í sjón-
varpsverk án þess að skaða hana. Og
ráðherrann sagði:
„Það ætti ekki að láta kennurum og
skólum einum eftir að hvetja börn til bók-
lesturs. Foreldrar geta haft mikil áhrif
þegar börnin eru ung, jafnvel meiri en
skólarnir. Fjölmargt rennir stoðum undir
þá skoðun, að það hafi áhrif á málkunn-
áttu barna, hæfni þeirra til að skilja aðra
og segja sjálf frá, ef foreldrar þeirra lesa
sögur fyrir þau og hvetja þau til að lesa
og segja frá hugrenningum sínum og
reynslu.
Ekki er lengur í tísku að kenna börnum
að læra utan að. Með því þjálfa menn þó
ekki aðeins minni sitt heldur fyllast metn-
aði vegna þess, að þeir ná árangri. Það
þarf alls ekki að vera leiðinlegt að læra
utan að. Börn, sem læra að njóta ljóðlistar
með því að hlusta á ljóð lesin og læra að
lesa þau upphátt sjálf, munu læra þau
utan að, af því að ekki er unnt að flytja
ljóð vel, ef menn einblína á hin rituðu orð.
Ég er viss um, að margir uppeldisfræðing-
ar segja, að ég sé gamaldags. En að vera
gamaldags er ekki hið sama og hafa rangt
fyrir sér.“
í þann mund sem lokadagar bókavertíð-
arinnar eru að hefjast er gott að rifja þessi
ummæli hins breska ráðherra upp. Þau
eiga ekki síður erindi hingað en til áheyr-
enda hans í Bretlandi. Hvarvetna þar sem
menn unna tungu sinni, sögu og uppruna
hljóta þeir að leggja rækt við hið ritaða
mál og bækur. Þær eru annað og meira
en handhægar jólagjafir.
sem hefur ritað viðurkennt rit um æðstu
valdastétt Sovétríkjanna, nómenklátúra-
kerfið, er sannfærður um, að Gorbachev
hafi ekki enn undirtökin í í stjórnmálaráði
(politbúro) Kommúnistaflokks Sovétríkj-
anna. Telur hann, að þar eigi sér stað
valdabarátta milli Gorbachevs og Yegor
Ligachevs, sem er staðgengill Gorbachevs,
eða annar ritari, eins og það heitir. Telur
Voslensky, að Ligachev, sem er formaður
utanríkismálanefndar Kommúnistaflokks-
ins, hafi gripið fram fyrir hendumar á
Gorbachev á Reykjavíkurfundinum. Meiri-
hluti félaga í stjórnmálaráðinu hafi ekki
viljað, að Gorbachev hlyti þá upphefð, sem
samkomulag við Reagan tryggði honum.
Ligachev stjórnar mannahaldi í sovéska
flokknum. Hann gætir þess, að menn fari
ekki út af flokkslínunni, stjórnar fjölmiðl-
um, hugmyndafræði og áróðri auk þess
sem hann annast samskipti við bræðra-
flokkana. Ligachev hefur einmitt verið í
Hanoi síðustu daga og setið þar flokks-
þing. Auk frétta um hreinsanir í æðstu
embættum víetnamska flokksins hefur
verið frá því skýrt, að Ligachev kynni að
ná aftur sambandi við kommúnista í Al-
baníu, sem slitu stjómmálasambandi við
Sovétmenn 1961. I hinum kommúníska
heimi og raunar utan hans einnig telst það
til mikilvægra pólitískra atburða, ef Alban-
ir hefja á ný samstarf við Sovétmenn.
Yrði það rós í hnappagat Ligachevs, ef
það tækist.
Á meðan þessi næstráðandi Gorbachevs
dvelst í Víetnam er skipt um æðsta mann-
inn í flokknum í Kazakhstan og Sakharov
leyft að snúa til Moskvu. Síðan skýra sov-
éskir fjolmiðlar frá því, að mikil reiði ríki
í Kazakhstan. Ef þetta er sett inn í mynst-
ur valdabaráttu í Kreml, væri unnt að
færa rök fyrir því, að Gorbachev væri að
sýna, að hann gæti farið sínu fram innan
lands, á meðan Ligachev er í útlöndum. Á
hinn bóginn gerist það einnig, að fícimiðl-
ar undir æðstu stjórn Ligachevs, skýra frá
megnri óánægju með brottvikningu flokks-
formannsins í Kazakhstan. Þar með er
minnt á, að aðalritari flokksins, sjálfur
Gorbachev sé ekki óskeikull.
Vangaveltur af þessu tagi um hið lok-
aða stjórnkerfi Kremlveija eiga ekki síður
rétt á sér en fullyrðingar um, að Mikhail
Gorbachev sé að gjörbreyta stjórnarhátt-
um í Sovétríkjunum. Þær byggjast á mati
á atburðum en ekki vissu um orsakir
þeirra.
Mikilvægi bóklesturs
Kenneth Baker, kennslumálaráðherra
Breta, flutti nýlega fyrirlestur um gildi
bóka fyrir börn í samanburði við sjónvarps-
gláp. Hann minnti á, að rannsókn í
Bretlandi frá 1983 sýndi, að börn á aldrin-
um fimm til 14 ára verðu að meðaltali 23
stundum á viku fyrir framan sjónvarpið.
Ráðherrann sagði, að sér rynni þetta til
rifja. Lestur góðra bóka væri þroskavæn-
legra en að horfa á sjónvarp. Hvatti hann
til þess, að kennarar legðu áherslu á gildi
bókarinnar í störfum sínum. Bókin ætti í
vök að veijast gagnvart sjónvarpinu en
„Það, sem kom
fyrir mig í sjúkra-
húsinu í Gorkí
sumarið 1984,
minnir mjög á lýs-
ingar Orwells í
frægri bók hans
gegn staðlausu
dýrðarríkinu —
jafnvel heiti bók-
arinnar 1984 ávið
inína reynslu. I
skáldsögunni og í
mínu tilviki
reyndu pyntinga'
mennirnir að fá
fórnarlambið til
að svíkja konu,
sem hann elskar.
í minu tilviki
gegndi Parkin-
son-veikin hlut-
verki rottubúrs-
ins í sögu
Orwells.“ (Andrei
Sakharov).