Morgunblaðið - 30.12.1986, Qupperneq 13

Og eftir því sem sögumaður
þroskast til líkama og sálar vakna
æ fleiri spumingar í hugskotinu,
og að sjálfsögðu vaknar „hvolpavit-
ið“. Hann fer „að hafa veður af
fjarlægum stöðum, freistandi tæki-
færum ...“
í bókarlok hleypir hann heim-
draganum, kom ekki aftur nema
sem gestur. Og það er móðirin góða,
sem fylgir manninum úr hlaði,
signdi hann eins og forðum í
bemskunni. Svo sté hann á bak
„Smyrli" og reið yfir Fellsána. „Hún
stóð á hinum bakkanum og horfði
á eftir mér. Síðan hélt ég áfram."
En er þetta þá gallalaus bók
mætti spytja. Ég svara því neit-
andi, það læðist að manni svona á
stöku stað, að höfundur hefði getað
gefið sér betri tíma til að nostra
við verkið, pússa og samræma.
Hvergi er þó um nein alvarleg lýti
að ræða. Kannski veldur þessu ein-
hver uggur í sögumanni við fram-
tíðina, hvað hún muni bera í skauti
sér, því í lok formála segir hann:
„En hvort framhald verður á ritun
hennar (bókarinnar) fer eftir starfs-
þreki mínu og öðmm aðstæðum."
Fáeinar missagnir em í bókinni,
t.d. á bls 106, þar sem segir frá,
að þrír ungir Fáskrúðsfirðingar
verða úti á Reindalsheiði. Þama
brestur minni höfundar, þó yfirleitt
reynist það honum trútt. Hið rétta
er, að einn varð úti af fímm er
vom á ferð á heiðinni í janúarbyijun
1922. Svona hluti má leiðrétta, þó
viss lýti séu að, eftir stendur sem
áður hinn ljóðræni tónn, hnökra-
laust og þróttmikið málfar sögunn-
ar, sem undirstrikar sérkenni
hennar, meira að segja þótt örfáir
stafír hafi setið eftir við prófarka-
lestur.
Lokakaflinn, ef til vill eins konar
eftirmáli eða stef, er hrein perla í
sögusafni þjóðarinnar, ein fegursta
kveðja til gömlu aldamótabæjanna,
sem nú munu nær horfnir nema á
myndum. Þennan óð þyrftu allir að
lesa, til að geta komist í eins nána
snertingu við fortíðina og kostur
er. Það er öllum nauðsyn.
Með samningu þessarar bókar
hefur sr. Emil Björnsson svo sann-
arlega kvatt sér hljóðs. Árið 1977
var bók Tryggva Emilssonar, Fá-
tækt fólk, tilnefnd af íslands hálfu
til bókmenntaverðlauna Norður-
landaráðs: Ekki kæmi mér á óvart,
þó þessi, Á misjöfnu þrífast börn-
in best, gæti fetað í þau spor.
orðs. Til að varpa ljósi á þetta,
mætti taka dæmi af fjölskyldu, og
í einhveijum skilningi er fjölskylda
uppistaða mannlífs og mönnum því
eiginlegt að lifa í fjölskyldu. Eitt
einkenni fjölskyldu eru sameiginleg
markmið og hagsmunir, sem fjöl-
skyldumeðlimir beygja sig undir af
fúsum og fijálsum vilja. Og það,
sem heldur fjölskyldu saman, er
ekki blóðbönd, heldur ást mann-
anna hver á öðrum, sem þeir láta
í ljósi í verkum sínum með ýmsum
hætti. Ef þessi hugsun er skpðuð í
þessu ljósi, verður hún mun geð-
felldari, og það verður skiljanlegt,
af hveiju menn halda því fram, að
félag sé jafnmikilvægt og einstakl-
ingurinn.
Nú ætla ég mér ekki þá dul að
reyna að svara því, hvaða skoðun
sé réttust í þessu efni. Hafi það
tekist að varpa ofurlitlu ljósi á aðra
leið að sama viðfangsefni og Locke
fæst við, þá er það nægilegt.
Mér er það stundum til efs, að
hægt sé að tala um framfarir í
mannlífínu; við séum ekkert betur
sett í rauninni heldur en íbúar
grísku borgríkjanna til dæmis. En
þó er rétt að gleyma því aldrei, að
í okkar hluta heimsins hefur tekizt
á þessari öld þrátt fyrir allt að
tryggja nokkuð, sem kalla má með
réttu mannréttindi. Hvort sem
menn fallast á það með Locke, að
þau sé i raunverulegum skilningi
til, eða ekki, þá er það ótvíræð stað-
reynd, að í hinum vestræna heimi
eru þau í aðalatriðum virt í verki.
Það eigum við meðal annars að
þakka Locke. Þegar allt kemur til
alls, er það ekki svo lítið. Allar þær
kenningar og skoðanir, sem reyna
að taka Locke fram, verða að virða
þá staðreynd.
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30. DESEMBER 1986
13
Okkar menn
Békmenntir
Súsanna Svavarsdóttir
GOÐ OG HETJUR í HEIÐNUM
SIÐ
Höf.: Anders Bæksted
Þýð.: Eysteinn Þorvaldsson
Útg.: Örn og Örlygur
Goð og hetjur eru þeir menn sem
við íslendingar kjósum að rekja
ættir okkar til, oftast nær. Bók-
menntir okkar byggja fremur á
sögum af svoleiðis mönnum en ein-
hveijum venjulegum aulum, sem
rekast á eftir baulurössum um mis-
vel heppnaða haga og engi, eða eru
að drepast drottni sínum á gamla
íslandi, undirlögðu af farsóttum,
óáran og vesöld. En þótt við sjáum
kannski ekki í fljótu bragði hvernig
goðin og hetjurnar koma heim og
saman við raunveruleikann er víst,
þetta eru okkar menn.
Það er því undarlegt að ekki
skuli hafa verið til þessa hægt að
finna handhæga bók sem gefur
okkur skýringu á þessum körlum.
Við lesum, frá blautu bamsbeini,
um Siguð Fáfnisbana, Ragnar loð-
brók og aðra sem tengjast ætt
Völsunga. Við fáum líka snemma
frásagnir af goðunum Óðni, Þór,
Frey og Baldri, en af þeim er í raun-
inni afskaplega fátt að frétta, utan
það sem stendur í Eddukvæðum og
er bágt' ungu fólki að skilja þann
fróðleik allan eða sjá hvaða hlut-
verk goðin hafa. Og ef við skiljum
það aldrei til fulls, er ólíklegt að
við getum svarað bömum okkar
þegar þau spyija.
Ekki ætla ég að segja að „Goð
og hetjur“ sé bók mjög aðgengileg
fólki á öllum aldri. Síður en svo,
en hún er afbragðsgott uppsláttar-
rit fýrir heimili og að því er virðist
nauðsynlegt hjálpartæki við
kennslu. Hún hefur að geyma geysi-
mikinn fróðleik um fombókmenntir
okkar og þeim fróðleik er einkar
vel og skipulega niðurraðað.
Það sem þó ætti að verða aug-
ljóst öllum sem lesa bókina er að
nútímahetjur bamanna okkar eins
og allir þessir „Hímenn" og þeirra
kújónar em ekkert nýir. Þeir upp-
fundust nú í norrænunni fyrir
10—15 öldum. Það er því umhugs-
unarefni hvort við eigum ekki
frekar að vinna sögur úr þessum
ódauðlegu bókmenntum handa
börnunum okkar, en að flytja þær
inn endurskrifaðar með þynni.
Goð og hetjur er skemmtilega
myndskreytt bók. í henni em bæði
myndir af gripum frá miðöldum og
myndverk sem hafa verið gerð á
seinni tímum eftir goða- og hetju-
sögunum. Allt í allt er bókin
fræðandi og skemmtileg, þótt hún
sé á köflum þurr fræðimennska, og
ánægjuleg eign.
Þú svalar lestrarþörf dagsins
ásíöum Moggans! '
asifev:

Philips VR 6542 er hið fullkomna
myndbandstæki framleitt af fagmönnum
Philips í V-Evrópu.
VR 6542 er uppfullt af tækninýjungum
sem prýða aðeins úrvalstæki.
Engin útborgun. Kreditkortaþjónusta
pHiims
HAFNARSTRÆTI 3, SÍMI 20455, SÆTÚNI 8, SÍMI 27500.
IIUPS
KUM))
■■■
VfSA
CUnOCARO “ — WOBSm,
í A T* ! . PHiUPS —J .
• J ■ j - j ! f |j 1 ~ . ! * j •• 1 : ** • j é