Morgunblaðið - 24.03.1987, Page 59

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. MARZ 1987
59
Tákn blekkingarínnar
eftir Halldór „Hver er sá að hann |
eftirHalldór
Kristjánsson
Fyrir síðustu jól kom út hér á
landi bók sem heitir: Drekktu vín,
lifðu betur, lifðu lengur. Þetta er
þýðing á dönsku riti sem út kom á
síðasta ári. Má því segja að skjótt
hafi verið við brugðið við að koma
þessum boðskap á framfaeri hér á
landi.
Boðskapur þessarar bókar er
kynntur aftan á kápu hennar með
þessum orðum:
„Talsvert stór hópur vínneytenda
og -njótenda veltir stundum vöngum
yfir spurningum eins og: getur vín
verið skaðlegt? Hveijar eru afleið-
ingar langtímaneyslu? Er vín
vanabindandi? Getur lifrin skaddast?
Hvaða áhrif hefur vín á æðakölkun?
Minnkar þrek manns af víndrykkju?
í dagblöðum er skýrt frá hættum
þeim sem fylgja víndrykkju. Því er
ekki að undra þó að ótti sumra
vakni. Þó gleyma þeir því, að verk-
efni dagblaðanna er einmitt að vekja
athygli á hinu óvenjulega. Venjulegt
fólk hefur ekkert að óttast — heldur
þvert á móti.
Erik Olaf-Hansen er blaðamaður
sem ritað hefur um læknisfræðileg
málefni í 40 ár, og þar fyrir utan
um vín í Politiken um árabil. Hann
hefur kynnt sér fagbókmenntir um
vín og heilsu. Vel stutt rökum hljóm-
ar ráð hans því: Njóttu vínsins. Það
gerir þér gagn. Hófsöm neysla víns
er heilsusamleg, lengir lífið og er
vörn gegn ýmsum sjúkdómum. Þess
fyrr sem maður gerir vínið að
lífsförunaut sínum, þess öruggar er
að líf manns verður ánægjulegt, og
ellin þess eðlis að maður verður
hennar ekki var.“
Þannig hljóða þau orð.
„Hver er sá að hann
haf i ekkert að óttast í
sambandi við áfengi og
neyslu þess? Hver getur
verið óhræddur þar
sem ölvaðir ökumenn
eru á ferð? Hverjum er
sama um ofdrykkju
þess sem hann lætur sér
annt um?“
það er sum sé tilgangur þessarar
útgáfu að binda enda á að menn séu
að velta vöngum yfir því hvort áfengi
geti verið skaðlegt. Slíka fjarstæðu
á enginn að hugleiða eftir að hafa
lesið þessa bók. Boðskapur hennar
á að veija menn fyrir öllum grun-
semdum um að vín geti orðið
vanabindandi eða lifur geti skaddast.
Höfundi þykir það næsta alvarlegt
mál að dagblöðin séu að hræða fólk
með því að skýra frá hættum þeim
sem fylgja víndrykkju. Þá er eins
og honum sé þó ljóst að þarna geti
verið um einhveijar hættur að ræða.
En hann huggar sig við það að verk-
efni dagblaðanna er einmitt að vekja
athygli á hinu óvenjulega. Og út frá
því ályktar hann að þessar hættur
hljóti að vera óvenjulegar og því
hafi venjulegt fólk ekkert að óttast
í sambandi við vínið.
Hver hefur ekk-
ert að óttast?
Hver er sá að hann hafi ekkert
að óttast í sambandi við áfengi og
neyslu þess? Hver getur verið
óhræddur þar sem ölvaðir ökumenn
eru á ferð? Hveijum er sama um
Talsvert stór hAp'"|u'„ viTr'spurningum 'eins og:
veltir stundum vong yi P ^ a,lelðingar
Getur vín ^fvanabindandi? Getur l.lr-
TntaddtS Bvaóa áh" ^ æðak°'kUn
Minnkar þrek manns a frá^æUum þeim sem
i dagbloðum er sk>^ ^ undra þó að ÓUi
Su^»«h^-kkW,að6UaS,
- hekr1ntTHanseTer blaðamaður sem ritað hef-
Lrik Olat-Hansen . , {-• ru*fu ári og þar
ur um læknisíræði eg ma árabil. Hann heí-
Wrir utan um vin > Potitiken umar Vel
ur kynnt sér íagbokmenn ir vínsins
stutt rökum vins er heilsu
hað gerir þer gagm Ho • ýmsum sjúk
STÍ5Æ elUn þess eðits að maður
verður hennar ekki var
ofdrykkju þess sem hann lætur sér
annt um?
Það er svo erfitt að hugsa sér
að nokkur maður sé svo heimskur
eða svo mikið illmenni að hann
geti sagt af einlægni og alvöru að
venjulegt fólk hafi ekkert að óttast
þar sem áfengi sé annars vegar.
Slíkt hlýtur að vera sagt gegn betri
vitund.
Keyptur áróður
Innan þeirrar stofnunar Samein-
uðu þjóðanna sem kennd er við
verslun og viðskipti starfar maður
að nafni Frederik Clairmonte. Hann
hefur tekið saman skýrslu þar sem
segir að ekki minna en sex milljarð-
ar dollara séu lagðir í áróður fyrir
neyslu tóbaks og áfengis. Þessi
danski áróðurspési er þannig ættað-
ur og hefur öll einkenni uppruna
síns.
Vel má það vera rétt að höfund-
urinn, Erik Olaf-Hansen, hafi
skrifað um „læknisfræðileg efni í
40 ár“, en þar með er ekkert sagt
um þekkingu hans á þeim efnum.
Bullið verður ekki betra þó að bull-
að sé í 40 ár. Hitt er víst og rétt
að maðurinn hefur lengi skrifað um
vín í Politiken.
Hvað segir
læknisfræðin?
Lesbók Morgunblaðsins sagði frá
útkomu þessarar dönsku bókar síð-
astliðið sumar þegar hún var
nýkomin út. Heiti bókarinnar fer
svo á mis við almenna skynsemi
og þekkingu að þvílík útgáfa má
vissulega vekja athygli og þykja
fréttnæm.
Nokkru seinna birtist svo í Les-
bókinni grein þar sem sagt var frá
dómi læknis nokkurs í Noregi um
þessi vísindi. Hann kallar þetta
áfengisfræðslu á neðsta þrepi, segir
að þar sé á ferð gömul hjátrú og
hindurvitni. Jafnframt fullyrðir
þessi læknir að þeim sem kynnu
að vilja lifa eftir tilsögn þessarar
bókar verði það dýrt.
Að byrja nógn snemma
Það virðist vera almennt álit að
of mikil brögð séu að áfengisneyslu
barna og unglinga. Hér kveður við
annan tón. Hér er sagt berum orð-
um: „Þess fyrr sem maður gerir
vínið að lífsförunauti sínum, þess
öruggara er að líf manns verður
ánægjulegt." Því eru engin takmörk
sett. Þess fyrr, þess betra. Öryggi
ánægjulegs lífs er við það bundið
að gera vínið lífsförunaut sinn sem
allra fyrst á bamsaldri.
Þetta kalla útgefendur „vel stutt
rökum“.
Samkvæmt þessu er engin
ástæða til að mæðast yfir því að
börn drekki áfengi. Meinið er ein-
mitt hitt að þau bytja það alltof
seint.
Fyrir h verj a
er skólinn?
eftir Guðrúnu H.
Sederholm
Ég fékk sendan bækling með
bömunum mínum frá Kennarasam-
bandi íslands, þar sem ýmsum
spurningum var varpað til mín.
Þessar spurningar vöktu mig til
umhugsunar um lagalegan og sið-
ferðislegan rétt barna minna til
aðhlynningar og uppeldis heima og
heiman.
Í 2. gr. grunnskólalaga stendur
meðal annars: „Gmnnskólinn skal
haga störfum sínum í sem fyllstu
samræmi við eðli og þarfir nem-
enda og stuðla að alhliða þroska,
heilbrigði og menntun hvers og
eins“. Þetta em stór markmið, en
fullkomlega sanngjöm, ef hagur
bamsins er borinn fyrir bijósti. Það
er augljóst að við núverandi aðstæð-
ur í gmnnskólunum nást þessi
markmið ekki nema með höppum
og glöppum. Þetta er auðvitað mis-
jafnt, en þó má ömggt telja að
hvergi náist markmiðin það vel að
foreldrar og kennarar séu fyllilega
ánægðir.
Skólinn á að vera fyrir öll börn.
Hann á að taka tillit til hvers og
eins, faltaðra sem ófat.laðra. Lögin
segja að öll böm eigi rétt á ákveð-
inni umönnun, á jafnréttisgmnd-
velli. Hvað er það þá sem hindrar
að markmiðin náist?
Kennarar hafa margsinnis bent
á að fækka þurfi nemendum í bekkj-
um. Þetta hlýtur að vera brýnna
nú en áður, þar sem uppeldi barna
fer að miklu leyti fram í skólum,
ekki síður en á heimilum. Það er
skýlaus réttur bama að þau njóti
umhyggju og uppeldis í æsku. Við
köllum okkur siðmenntuð og teljum
okkur standa framarlega í flestum
málum miðað við þær þjóðir sem
við segjum vanþróaðar. Ég efast
samt um að umönnun ungviðis sé
þar eins mikið happa- og glappa-
mál og hér hjá okkur. Þetta tengist
beint eftirfarandi þáttum: samfelld-
ur skóladagur, færri böm í bekk,
gæsla barna, skólamáltíðir, styttri
vinnudagur foreldra, menntun
kennara, hönnun skóla, stjórnun
skóla, samvinna heimila og_ skóla
og svo mætti lengi telja. Ég læt
þetta nægja sem minnisatriði. Við
getum ekki skellt skuldinni á aðra,
við emm öll ábyrg.
Það er því miður alltof sjaldan
sem foreldrar láta í sér heyra á
opinberum vettvangi. Þeir þegja
þunnu hljóði, þó börn þeirra fái
ekki kennslu í nokkra mánuði á
vetri vegna kennaraskorts. Skóla-
stjómendur keppast við að fela
kennaraskortinn af einhveijum
annarlegum ástæðum, svo almenn-
ingi er alls ekki ljóst hve hættuleg
staðan er í þeim málum. Sem for-
Guðrún H. Sederholm
„Það er hlutverk okkar
fullorðinna, fyrst og
fremst, að standa vörð
um uppeldisskilyrði
barna okkar og ég held
að við gerum það best
með því að taka hlut-
verkið alvarlega.“
eldri finnst mér grafalvarlegt mál
að ráðinn skuli danskur kennari við
gmnnskóla úti á landi. Ég hef ekk-
ert á móti fólki af öðmm tungu-
málasvæðum, en ég hugsa að mér
þætti klént að leita til læknis á ís-
landi, sem talaði frönsku, svo
eitthvað sé nefnt. Hvers eiga böm-
in að gjalda?
Það er hlutverk okkar fullorð-
inna, fyrst og fremst, að standa
vörð um uppeldisskilyrði barna okk-
ar og ég held að við gemm það
best með því að taka hlutverkið
alvarlega. Við verðum að búa heim-
ilum, skólum og öðmm uppeldis-
stofnunum þau skilyrði að þær geti
náð þeim markmiðum sem sett em
í lögum. Við höfum ekki leyfi til
að sætta okkur við geðþóttaákvarð-
anir og heimskuleg vinnubrögð
ráðamanna í þessum efnum, það
er of mikið í húfi.
Það er mikil ábyrgð að eiga barn
og ala það upp svo úr verði mann-
eskja, sem geti lifað og starfað í
þjóðfélaginu, sæmilega sátt við
hlutskipti sitt. Foreldrar, tökum því
í útrétta hönd Kennarasambands
íslands og vinnum öll að einu
marki: Góður skóli fyrir öll böm
er besta fjárfestingin.
Tákn blekkingarinnar
Útgefandi þessarar bókar nefnist
Tákn og mun vera sama fyrirbæri
og tók að sér að gera fræðslumynd
um vímuefni og neyslu þeirra fyrir
Reykjavíkurborg. Furðulegt er það
að þeir sem hafa skap til að gefa
út þennan áróðursbækling fyrir
vímuefnaneyslu skuli taka að sér
fræðslustarf í sambandi við önnur
vímuefni. Engu síður furðulegt er
þó að rennt skyldi vera svo blint í
sjóinn að ráða slíkar persónur til
að vinna slíkt trúnaðarstarf.
Allar líkur virðast nú vera til
þess að réttmætt sé að þakka borg-
arstjóra að hann stöðvaði þá
framkvæmd, þó að sjálfsagt hafi
verið mistök að fela þessum aðilum
verkið nokkurn tíma.
Það tákn, sem hér er að verki,
er tákn blekkingarinnar. Boðskapur
blekkingarinnar á bókarkápunni er
það öfgakenndur og vitlaus að hann
mun litlum skaða valda en samt
má rifja hér upp gömul kjamyrði
úr Helgakveri:
„En sekt þeirra, sem hið illa
fremja, verður ekki þar fyrir minni.“
Höfundur hefur um áratugi verið
í forystusveitgóðtemplara hérá
landi.
Höfundur er húsmóðir og kennari.
LENI rúllurnar eru þéttvafnari, endast lengur og því ódýrari.
Gerðu þinn eigin verðsamanþurð.
y*
Wií
* v
ELDHÚSRÚLLUB&
SALERNISPAPPIR