Morgunblaðið - 25.04.1987, Blaðsíða 36

Morgunblaðið - 25.04.1987, Blaðsíða 36
36 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 25. APRÍL 1987 Er baráttan fyrir vernd- un pöndunnar að tapast? eftirJohn Noble Wilford Þrátt fyrir viðleitni stjómvalda í Kína og alþjóðlegra vísinda- manna til vemdar risapöndunni, fer þeim ört fækkandi. Það eru ekki mörg stór dýr sem jafn erfitt er að bjarga og pönd- um. Þær eru duttlungafullar þegar um fæði er að ræða, óvenju- lega viðkvæmar gagnvart afskipt- um manna og áhugalitlar um tímgun. Alþjóðlegi náttúruvemdarsjóð- urinn (The World Wildlife Fund) lýsti yfír „neyðarástandi pöndunn- ar“ í síðasta mánuði. Sjóðurinn hóf jafnframt herferð með það fyrir augum að bjarga þeim pönd- um sem eftir em með því að beita nýjum aðferðum sem fela í sér að vemda bambusskógana í fjöll- unum þar sem þær lifa og stuðla að Qölgun pöndunnar í einangruð- um samfélögum og kynbótarækt dýra innan þessara samfélaga. Samkvæmt nýjum tölum em pöndumar, sem eftir em í villtri náttúmnni, nær um 700 og allar í Sichuan-héraðinu við austur- mörk tíbesku hásléttunnar í Kína. Meira en 100 þeirra em í hinum ýmsu dýragörðum heims svo og í þeim 12 kynbótamiðstöðvum, sem em í tengslum við friðlönd pöndunnar, þar sem flestar villtar pöndur lifa. Kínversk stjómvöld einangmðu friðlöndin til að vemda náttúruleg heimkynni dý- ranna þegar þeim fór fækkandi. Vísindamenn sögðu að skrán- ingin, sem stjómað var af kínverska skógræktarráðuneytinu og Alþjóða náttúmvemdasjóðn- um, væri vísbending um að pöndunum hefði fækkað um u.þ.b. 200 síðasta áratug. Allmörg Iand- svæði pandanna hafa með öllu horfið og víða annars staðar hefur þeim fækkað í 20 dýr, en það er talið of lítið fyrir stofninn. Sendinefnd vestrænna vísinda- manna undir stjóm Filips Breta- prins, en hann er forseti Alþjóða Náttúmvemdasjóðsins, fór í heimsókn til Sichuan sl. haust og komst að raun um að ásækni manna landsvæði pöndunnar væri alvarlegasta vandamálið. Bannað hefur verið að veiða pöndur, en þúsundir manna eiga heima í friðlöndunum, og stunda þar búskap og veiðar og það rek- ur dýrin æ lengra á einangraðri svæði. Á Wolong-friðlandinu, sem er stærsta vemdarsvæðið með u.þ.b. 100 pöndu, em íbúar yfir 3.000. „Ríkisstjómin stendur sig ekki sem skyldi í að halda uppi stjóm yfír íbúum Wolong-héraðs," sagði George B. Scheller, sem er nátt- úmfræðingur hjá dýrafræðisam- tökum í New York. Ibúamir í Wolong leggja snömr til að veiða hjartardýr," sagði hann, „en stundum drepa þeir pöndur sökum gáleysis. Það er strangt eftirlit með sumum öðmm friðlýstum svæðum," sagði hann. Önnur ástæða, sem veldur áhyggjum sögðu vísindamennim- ir, er skógarhögg í friðlöndum pöndunnar. Pöndur vilja aðeins leita sér ætis í bambusþykknum hárra skóga, með greinum sem veita skugga yfír 70% jarðvegs- ins. En friðlöndunum er stjómað af opinbemm skógræktarmönn- um sem þurfa ekki eingöngu að tryggja öryggi pöndunnar heldur einnig að útvega timbur. Þegar trén em höggvin leita pöndumar sér nýrra heimkynna, jafnvel þótt þær yfírgefi ríkulegt forðabúr af bambus sem er þeirra uppáhalds- fæða. Gervihnattamyndir af lífssvæð- um pöndunnar, sem teknar hafa verið sl. 10 ár, sýna fram á að flótti dýranna stendur í beinum tengslum við skógarhögg, segir í skýrslu vestrænna vísindamanna, sem birtist í tímaritinu Nature eftir heimsókn þeirra til Sichuan. Greining myndanna var fram- kvæmd af Robert de Wulf við Ríkisháskólann í Ghent í Belgíu. Vísindamenn segja að aðeins 20% af bambussléttunum þar sem pöndur hópa sig saman séu viðun- andi lífssvæði. Pöndur lifa fyrst og fremst á bambusspímm, leggj- um og laufum sem fínnast í 6—12 þúsund feta hæð (um 1800—3600 m hæð). Hin sívaxandi einangmn pönd- unnar, sem hefur í för með sér smærri samfélög innan afmark- aðra svæða,' er jafnvel enn alvar- legi en minnkandi lífssvæði. John MacKinnon, sem er yfírmaður þessa verkefnis náttúmvemdar- sjóðsins, og Kenneth Johnson, náttúmfræðingur við Tennessee- háskólann í Knoxville, áætla að um 35 slík einangmð samfélög pöndunnar séu til og að í flestum þeirra séu færri en 20 dýr. Samkvæmt grein, sem birtist í Nature eftir Stephen J. O’Brien og John A. Knight, stofnar þetta fjölgun tegundarinnar í alvarlega hættu sem ogtölfræðilegum rann- sóknum á pöndunni. Dr. O’Brien er erfðafræðingur við National Cancer Institute-rannsóknastof- una í Frederick í Maryland og Dr. Knight er forstöðumaður við Doha-dýragarðana í Quatar. Þegar fjöldi dýra í einangruðum samfélögum er svona lítill em þau sérlega viðkvæm fýrir óvæntum atburðum. Ný kynslóð gæti ann- ars vegar orðið karldýr eða hins vegar kvendýr, eða þá að það karldýr sem helst eykur kyn sitt gæti orðið veiðiþjófíim að bráð. Eigi pöndur ekki kost á að flytja sig úr stað að vild, em þær að auki í enn meiri hættu gagnvart atburðum af völdum náttúrannar eins og þegar bambustegundir sölna með reglulegu millibili. Á и. þ.b. 40 ára fresti bera bambu- strén blóm og deyja. Það tekur þau eitt ár að endumýja sig og 10 ár að geta haldið uppi sam- félagi pöndunnar. Pöndur, sem reika fijálsar um, geta haldið sig við bambus sem hefur upp á lítt eftirsóknarverða Qölbreytni að bjóða. Fækkun þá, sem orðið hefur nú nýlega á sam- félaginu í Wolong, má að ein- hveiju leyti rekja til visnunar bambussins, sögðu vísindamenn- imir. Dr. O’Brien sagði að erfða- fræðileg áhrif einangraðra samfélaga gætu leynt á sér og hugsanlega valdið því að pöndur yrðu móttækilegri fyrir skæðum faraldri og átt í erfiðleikum með að fjölga sér. Samfélag með a.m. к. 50 dýmm er talið vænlegra til að dýrin geti aukið kyn sitt. Samliggjandi bambusbelti með ttjám, sem veita skjól á milli þeirra lífssvæða pöndunnar sem eftir em, er höfuðatriði þeirrar áætlunar sem mælt er með til vemdunar af hálfu vísindamanna náttúmvemdarsjóðsins og kínverska skógræktarráðuneytis- ins. „Eina von pöndunnar í náttúr- unni," sagði William G. Conway, forstjóri dýrafræðisamtakanna í New York, ræðst af hæfni kín- verskra stjómvalda til að sjá pöndunni fyrir stærri samliggj- andi lífssvæðum." í áætlun til varðveislu pöndunn- ar er ennfremur lögð áhersla á auknar rannsókniri á æxlun henn- ar þegar hún býr við ófrelsi. Reynslan af því hefur verið hörmuleg hingað til. Einn þáttur vandamálsins á rót sína að rekja til eðli pöndunnar. Þær em einfarar. Æxlunartími kvendýrsins er aðeins 2—3 dagar ár hvert. Og ekki er alltaf ömggt að hún fái svömn karldýrs. Enda þótt gervifijóvgun dýra- garða hafa borið nokkum árangur eiga vísindamenn í erfíðleikum með að skilgreina hormónaein- kenni egglosunar og em þar af leiðandi ekki ömggir um hvenær hafíst skuli handa við fram- kvæmdina. Dr. Scheller sagði að það hefði tekið vísindamennina í Wolong-friðlöndunum 5 ár að fá fyrstu fæðinguna með gervi- fijóvgun til að heppnast. Eftir getnað og fæðingu er það áfram óvíst hvort pandan kemst af. Við fæðingu er þyngd pöndu- ungans minni en 5 únsur (142 g) og margir þeirra lifa ekki svo lengi að þeir nái þyngd 200 punda fullorðins dýrs. Áf 51 pönduunga, sem fæddist á ámnum 1963—1983 í Beijing-dýragarðin- um, lifðu aðeins 19 þeirra lengur en í 2 mánuði, en það er mun lægra hlutfall en meðal annarra tegunda sem ræktaðar em í dýra- görðum. í þeirri viðleitni að hvetja pönd- ur til að para sig hefur Dr. Conway aðstoðað við að hanna aðstöðu til æxlunnar í Wolong- friðlandinu. Hann nefnir hana „athvarf pöndúnnar" (pandami- nium). Sérhver panda á sitt eigð litla hús með bakgarði sem snýr að tijágörðum er liggja að girtum svæðum. Allar pöndur geta farið eftir þessum göngum á afgirt svæði til að næra sig á bambus og kvendýr á fengitíma getur spókað sig þar um uns hún hittir karldýr er sýnir henni áhuga. Verið er að setja svipaða að- stöðu á laggimar í öðmm friðlönd- um. Gmndvallartilgangurinn ætti að vera sá að rækta fleiri pöndur og koma þeim fyrir í villtri náttúr- unni, sagði Dr. Scheller. Höfundur er blaðamaður við New York Times. Slítum tengslin við Suður-Afríku! eftir Ólaf Grétar Kristjánsson Á fundi norrænu utanríkisráð- herranna í Reykjavík í síðasta mánuði var boðað sameiginlegt nor- rænt viðskiptabann á Suður-Afríku. Fundurinn samþykkti ályktun þar sem farið er hörðum orðum um stjómarfar í Suður-Afríku gagnvart grannlöndum sínum. Það er ekki seinna vænna að hefjast handa um öflugar aðgerðir gegn stjómvöldum í landinu svo afnema megi aðskiln- aðarstefnuna og allt það misrétti sem henni fylgir. Því er það fagnað- arefni að Norðurlöndin skuli ganga í fylkingarbijósti í þessu réttlætis- máli og lýsi yfír að gerðar verði ráðstafanir af landanna hálfu án þess að Öryggisráð SÞ hafí sam- þykkt bindandi refsiaðgerðir. Því ber einnig að fagna að utanrikisráð- herra, Matthías Á. Mathiesen, Iýsti yfír eftir ráðherrafundinn að fmm- varp um íslenskt viðskiptabann yrði lagt fram á Alþingi í haust. Nú er bara spumingin hvort þessar yfírlýstu aðgerðir séu ekki eingöngu orðin tóm og að fram- kvæmdin verði öll í skötulíki. Þannig hefur það viljað verða hjá öðmm þjóðum sem samþykkt hafa refsiaðgerðir gegn Suður-Afríku. Á einhvem undarlegan hátt hafa við- skipti við landið haldið áfram og jafnvel aukist þrátt fyrir fögur orð og góðan ásetning. Má hér minna á að fjárfestingar Bandaríkjamanna og Breta jukust um allan helming á ámnum eftir Soweto-uppreisnina í júní 1976, þegar amk. 600 skóla- böm féllu fyrir kúlum hermanna og lögreglu. Danmörk er hér undantekning. í maí 1986 ákvað danska þingið að stöðva allan innflutning á kolum frá Suður-Afríku. Þetta nam um 10% af heildarkolútflutningi Suður- Afríku. Stuttu síðar var ákveðið að stöðva alla verslun við landið. Svíar og Norðmenn em nokkm tregari til aðgerða og markast það etv. af því að þessar þjóðir eigi meiri hags- muna að gæta í Suður-Afríku en Danir. íslendingar eiga að fylgja fordæmi Dana óg stöðva öll sam- „Á einhvern undarleg- an hátt hafa viðskipti við landið haldið áfram og jafnvel aukist þrátt fyrir fögur orð og góð- an ásetning.“ skipti við kúgunaröflin í Suður- Afríku, hvort heldur er viðskipta- legs eða menningarlegs eðlis. Efnahagsþ vinganir Nú kann einhver að spyija hvort viðskipti íslands við Suður-Afríku séu það mikil að það skipti máli hvort íslendingar slíti samskiptum við þá eða ekki. Það mun vera rétt að viðskiptin milli landanna em ekki það mikil að þau séu sérstak- lega skráð í opinberar skýrslur. En það er ekki þetta sem er aðalatriðið hér, heldur sú yfírlýsta stefna íslenskra yfírvalda að vilja ekki hafa neitt samneyti við fasískar einræðisstjómir á borð við stjómim- ar í Suður-Afríku, Chile og Suður- Kóreu. Neo Mnumzana, formaður sendinefndar Afríska þjóðarráðsins hjá Sameinuðu þjóðunum, hefur athyglisverð viðhorf í þessu sam- bandi. Hann segir: „ .. . margir áiíta bara að ísland sé langt, langt burtu. Fáir vita neitt um hvað ger- ist þar. Þannig að þegar ísland tekur ákveðna afstöðu á alþjóðleg- um vettvangi verður hin alþjóðlega hreyfíng enn alþjóðlegri. Það hefíur mikil félagsleg áhrif á styrk hreyf- ingarinnar því að fólk mun segja: Ef ísland, sem er svona afskekkt, hefur áhyggur af aðskilnaðarstefn- unni, hlýtur þetta mál að hafa mikla þýðingu.“ (Óbirt viðtal frá 1985.) En hvers vegna beijast andstæð- ingar apartheid fyrir því að Suður- Afríka verði beitt efnahagsþvingun- um? Þessu svarar Winnie Mandela, einn af leiðtogum baráttunnar gegn aðskilnaðarstefnunni: „Við sjáum enga aðra leið til friðsamlegrar lausnar en þá aðferð að kyrkja land- ið efnahagslega. Að það verði einangrað. Að erlend fyrirtæki láti okkur um baráttuna og fjármagni ekki úthellingu á blóði okkar eða vopn sem drepa einhvem okkar á hveijum degi. í hvert skipti sem við sökkvum kistu í gröfína eða tökum lík upp af götunni horfumst við í augu við bandamenn blóð- baðsins, Bandaríkin og Bretland.” (Sjá Suður-Afríka. Greinasafn um apartheid, bls. 63. Útg. af Baráttu- samtökum sósíalista, Reykjavík 1987.) Afríska þjóðarráðið, forystusam- tök svarta meirihlutans í Suður- Afríku, hefur einstaka sögu að baki. Þetta em án efa ein elstu frelsis- samtök í heimi sem ekki hafa náð markmiði sínu. Afríska þjóðarráðið var stofnað árið 1912 í þeirri við- leitni að bæta hag blökkumanna. Fyrstu 50 árin var leitað eftir um- bótum með friðsamlegum aðferð- um, bænarskjölum, tillögum til valdhafa um samræður og samn- inga, o.s.frv. Þolinmæði Afríska þjóðarráðsins var stórkostleg. Þrátt fyrir að stjómin í Pretoríu svaraði ætíð öllum mótmælum með ofbeldi og morðum_ var haldið áfram að leita sátta. Árið 1960 myrti minni- hlutastjómin 67 blökkumenn í friðsamlegum mótmælum gegn vegabréfalögunum í Sharpeville. Þá þraut þolinmæði blökkumanna. Afríska þjóðarráðið kom á fót skæmliðahreyfíngu sem starfar enn. Það er mat samtakanna að steypa verði minnihlutastjóminni af stóli og til þess að auðvelda það setja þau fram þá sjálfsögðu kröfu að Suður-Afríka verði knésett með efnahagsþvingunum. Ef Islendingar ákveða að slíta tengslin við Suður-Afríku sýna þeir fyrst og fremst samstöðu með bar- áttu blökkumanna fyrir pólitískum réttindum og almennum mannrétt- indum. Þeir sýna um leið viðbjóð sinn á aðskilnaðarstefnunni og kúg- un hvíta minnihlutans á svarta meirihlutanum. Höfundur erjárniðnaðarmaður.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.