Morgunblaðið - 26.07.1987, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. JÚLÍ 1987
POTT-
ÞETTAR
PERUR
AGOÐU
VERÐI
i
Allar RING bílaperur
bera merkið (g)
sem þýðir að þær
uppfylla ýtrustu
gæðakröfur E.B.E.
A
RING bílaperurnar
fást á bensínstöðvum
Skeljungs
Pétur Friðriksson
- Aldarminning
Fæddur 18. júní 1887
Dáinn 9. september 1979
Sú breyting, sem orðið hefur á
kjörum og högum íslensku þjóðar-
innar síðustu 80—100 árin, er fíma
mikil. Fastmótaðar aldagamlar
venjur og gróin hefð hafa horfíð á
furðu skömmum tíma.
í félagslegu tilliti hófst almenn
vakning með stofnun bindindissam-
takanna undir lok síðustu aldar og
að marki með tilkomu ungmennafé-
lagshreyfíngarinnar, sem lyfti undir
og örvaði þjóðarvitund íslendinga
og sameinaði þá til átaka um varð-
veislu alls þess, er íslenskt var og
glæddi ást og virðingu fyrir landi
og þjóð. í upphafí 20. aldarinnar
var mikið að gerast í atvinnumálum
þjóðarinnar. Iðnbyltingin heldur
innreið sína með vélvæðingunni.
Gufuknúnir togarar — vélar í róðr-
arbáta — verksmiðjur sem byggðu
starfsemi sína á vélarafli.
Landsmenn lögðu úr léttum sjóði
lóð sitt á vogarskál til að stofna
skipafélag svo létta mætti þrúgandi
ánauð. Það tókst þrátt fyrir fátækt
og fámenni. í vitund íslensku þjóð-
arinnar varð það óskabarn hennar.
Framsókn til menntunar verður
markvissari. Sett voru lög um
fræðsluskyldu barna, fjölda skóla
er komið á fót til að sinna þörfum
gróandi jrjóðlífs, þar á meðal er
Háskóli Islands.
Fast var sótt fram á flestum svið-
um af stórhug, björgin færð í grunn
framtíðarinnar.
Þjóðfélaginu var umbylt, skapað
tæknivætt samfélag úr hinni þús-
und ára bænda- og höfðingjaþjóð.
Aldamótakynslóðin, sem lifði
þetta tímaskeið, öðlaðist sérstaka
reynslu og skipar að ég hygg ein-
stakan sess í sögu íslensku þjóðar-
innar. Hún stóð föstum fótum í
fortíð og nútíð og hugði að framtíð
án þess að ruglast í ríminu.
Hugsjónaglóð aldamótaáranna
dofnaði ekki þótt árin liðu og
tímamir breyttust.
Hér verður minnst manns, sem
lifði þetta breytingaskeið íslenskrar
sögu. Pétur Friðriksson var fæddur
í Drangavík á Ströndum 18. júní
1887. Eru því liðin rétt 100 ár frá
fæðingu hans. Hann lést 9. septem-
ber 1979. Foreldrar hans voru
Friðrik Jóhannesson bóndi þar, Sig-
urðssonar bónda á sama stað,
Alexíussonar bónda, Dröngum,
Grímssonar bónda á sama stað,
Alexíussonar bónda, Reykjanesi, og
kona hans, Guðbjörg Bjömsdóttir,
Bjömssonar hreppstjóra, Bæ í Tré-
kyllisvík, Guðmundssonar bónda,
Stóra-Fjarðarhomi, Kollafírði,
Jónssonar hreppstjóra, Steinadal,
ættaður úr Skagafírði.
Sigríður Jónsdóttir, kona Bjöms
á Stóra-Fjarðarhomi, var systur-
dóttir Einars Jónssonar danne-
brogsmanns á Kollafjarðarnesi, en
sonur hans var Ásgeir, kenndur við
Þingeyrar í Húnavatnssýslu. Fyrri
kona Bjöms hreppstjóra, móðir
Guðbjargar, var Sigríður Magnús-
dóttir, Illugasonar, Gestssonar, í
Tungusveit.
Guðbjörg Jónsdóttir rithöfundur,
Broddanesi, var systurdóttir Bjöms
hreppstjóra. Hún segir lítillega frá
þessum sérkennilega frænda sínum
í Gömlum glæðum: Mátti hann
muna tímana tvenna, var hann vel
bjargálna fyrri hluta ævi sinnar, en
lenti í mikilli fátækt. Hann tók því
hlutskipti sínu með æðruleysi og
kjarki.
Hann þótti sérvitur og mun hafa
verið á undan samtíð sinni í mörgu.
Hann hafnaði t.d. útskúfunarkenn-
ingunni, var þó trúmaður. Hann
taldi hollt að neyta meiri jurtafæðu
en þá gerðist, át hrossakjöt í trássi
við kristilega siðu og þótti mörgum
það athæfi ganga guðlasti næst.
Alexíusarættin var á sínum tíma
alþekkt um norðanverðar Strandir.
Móðurættin átti rætur vítt um inn-
anverða Strandasýslu. Friðrik og
Guðbjörg munu hafa átt 11 böm.
Sex af þeim komust til fullorðins-
ára. Pétur var næstyngstur þeirra.
Ekki naut hann lengi móður sinnar
því hún lést af bamsförum þegar
hann var tveggja ára að aldri. Var
það mikill missir eiginmanni og
ungum bömum.
Guðbjörg var talin merkis- og
greindar kona, sem bar andstreymi
fátæktar og bamamissis með hug-
prýði og stillingu. Drangavík var
taíin kostagrönn jörð jafnvel á
þeirrar tíðar mælikvarða og bama-
hópurinn var stór og fátækt mikil.
Þá bjuggu á Dröngum, sem er
næsti bær við Drangavík, hjónin
Guðmundur Péturssonar og Jakobí-
na Eiríksdóttir. Þangað var Pétur
tekinn í fóstur við lát móður sinnar.
Drangahjónin gerðu til hans eins
og sinna eigin bama. Þar ólst hann
upp í hópi glaðra fóstursystkina og
naut góðs uppeldis. Er hann fór
þaðan var hann fulltíða maður.
Drangar voru um margt menn-
ingarheimili. Húsbændumir nutu
virðingar. Var þar jafnan margt
fólk og efni góð eftir því sem þá
gerðist. Haldinn var heimiliskennari
fyrir bömin. Virti Pétur fósturfor-
eldra sína mikils og var þeim
þakklátur. Dáði hann mjög fóstra
sinn fyrir fordómaleysi hans og rétt-
sýni og hversu athugull hann va_r
um ýmis fyrirbæri í náttúrunni. Á
þeim tíma höfðu böm og jafnvel
fullorðnir beyg af tilvist huldra
vera, sem margir töldu sig verða
vara við. Guðmundur fóstri Péturs
áleit að skýringar mætti fínna á
flestum fyrirbærum náttúrunnar ef
eftir væri leitað með skynsemi. Eft-
ir lát fóstra síns, árið 1910, stóð
hann fyrir búi fóstru sinnar um
hríð uns synir hennar tóku við bús-
forráðum.
Næstu árin eftir að Pétur flutti
frá Dröngum var hann búsettur hjá
bændahöfðingjanum Guðmundi
Péturssyni í Ofeigsfirði.
Á þessum ámm reri hann á há-
karlaskipinu Ofeigi. Hörð mun
vistin hafa verið á opnu skipi úti á
regin hafi og oft var þungur róður-
inn, einkum ef taka þurfti baming-
inn utan af miðum á hlöðnu skipi
og seglum varð ekki við komið.
Vafalaust hafa hákarlalegumar
verið ungum mönnum góður skóli
í sjómennsku undir stjóm ömggs
og æfðs stjómanda. Þátt fyrir vos-
búð og erfiði minntist Pétur þessara
ferða með ánægju. Fannst honum
mikið til um þá glaðværð, jafnvel
gáska, sem ríkti jafnan í þessum
sjóferðum, ekki síst hjá hinum eldri.
Það var eins og þeir losnuðu undan
fargi fátæktar og mótlætis, þegar
þeir settust á þóftur Ófeigs og
stefndu til hafs — til hins ókunna
— albúnir til átaka við rismikla sjói
og dimmu skammdegisins, stað-
ráðnir í að koma að landi færandi
hendi.
Árið 1915 verða þáttaskil í lífi
Péturs. Þá festir hann kaup á
Hraundal við ísafjarðardjúp í því
skyni að setjast þar að. Þess er að
geta að á þessum ámm vom vem-
leg kynni milli byggðanna sitt hvom
megin Drangajökuls.
Að vestan var sótt á Strandir til
viðarkaupa. Var fengurinn dreginn
á hestum yfír jökulinn þveran, eink-
um frá Dröngum. Þetta vom langar
og erfíðar ferðir mönnum og hest-
um. En frá Ströndum var farið til
verstöðvanna við ísaQarðardjup eða
í verslunarerindum. Margir vom því
þaulkunnugir jökulferðum og óx
ekki í augum að fara yfír jökulinn.
Svo var einnig um Pétur.
Þegar vestur kemur ræður hann
til sín ráðskonu og fer að búa.
Hraundalur er daljörð, túnið var
lítið og ákaflega þýft, engjavegur
langur. Heyskapur var því erfíður.
Staðhættir allir með öðrum hætti
en hann var vanur á Ströndum.
Veðrabrigði vom oft snögg og veð-
ur hörð. Missti hann bústofn sinn
að mestu í fárviðri einn veturinn
og erfíð veikindi sóttu að.
Hraundalur var talinn allgóð
sauðjörð, vetrarbeit kjamgóð, en
vandhæfí á um fjárgæslu á vetmm
vegna harðviðra og því óhæg ein-
yrkja.
Næstu bæir við Hraundal em
Laugaland og Skjaldfönn. Þar
bjuggu þá á báðum býlunum ung
hjón. Tókust góð kynni milli grann-
anna, sem entust ævilangt. Pétur
undi ekki fjarri sjó til lengdar.
Hugurinn stefndi norður á Strand-
ir, á æskuslóðir, í von um betri
afkomu. Þrátt fyrir litla auðsæld í
Hraundal sótti hann þangað lífs-
hamingju sína. Árið 1917 gekk
hann að eiga ráðskonu sína, Sigríði
Elínu Jónsdóttur frá Bolungavík á
Ströndum, glæsilega og greinda
konu. Þau vom skyld. Afi Sigríðar
í móðurætt, Þorleifur Einarsson
hreppstjóri í Bolungavík, var al-
bróðir Guðfinnu, ömmu Péturs í
föðurætt. Sigríður reyndist honum
traustur lífsfömnautur í 62 ára far-
sælu hjónabandi. Stóð hún við hlið
manns síns og studdi hann og
hvatti til athafna, einkum er
þrengst var í búi.
Árið 1922 fluttu þau búferlum
norður yfir Drangajökul að Skjalda-
bjamarvík á Ströndum, sem er
nyrsti bær í Strandasýslu. Búferla-
flutningar þessir urðu all sögulegir
og alkunnir þar um slóðir. Ejár-
hagur þeirra var það þröngur að
þau höfðu ekki ráð á að greiða
flutning með skipi. Kostir vom því
tveir, að vera kyrr eða leggja í þá
tvísýnu að fara jökul með bú og
börn.
I Skjaldabjamarvík bjuggu þau
í 13 ár. Fyrstu árin í tvíbýli, síðan
á allri jörðinni. Átti Pétur Skjalda-
bjamarvíkina að hálfu. Þangað
komu til þeirra hjón í húsmennsku,
Svanfríður Daníelsdóttir og Þor-
bergur Samúelsson, gæða mann-
eskjur, sem unnu af trúmennsku
og tóku ástfóstri við bömin. Þau
vom hjá þeim í nokkur ár. Skjalda-
bjamarvík er all landstór og fremur
góð sauðjörð, snjólétt á vetmm og
fjömbeit nokkur, trjáreki mikill og
selveiði lítils háttar.
Þau komu upp góðu búi miðað
við það sem þá gerðist. Hagur
þeirra blómgaðist. Byggði Pétur
upp flest peningshúsin, gerði upp
bæjarhús og byggði við þau.
Skjaldabjarnarvík er ein af-
skekktasta jörð landsins, hömmm
girt, langt til næstu bæja og yfír
fjöll að fara. Liðu stundum mánuð-
ir að vetrarlagi að ekki bar gest
að garði. Leiðir skiptust um Geir-
hólm. Þar vom sýslumörk. Allar
nauðsynjar varð að draga að á
sumrin, sjóveg. Aðalverslunarstað-
urinn var Norðurfjörður, einnig var
farið í verslunarerindum til Ísaíjarð-
ar. Tók hvort tveggja leiðin álíka
langan tíma. Eftir að vetur lagóist
að varð að bera aðföng á bakinu.
Fjallvegir tepptust þegar á haust-
dögum svo hestum varð ekki við
komið. Oft bám menn á bakinu
þungar byrðar dögum saman, þegar
sækja þurfti björg í kaupstað að
vetrarlagi. Ef vel gekk tók slík ferð
6—7 daga. Aðalverslunarferðimar
vom vor og haust. Farið var til
Norðurfjarðar. Var sammælst á
tveim, þrem nyrstu bæjunum, ef
við mátti koma. Þetta vom erfíðar
ferðir, enda leiðin löng meðfram
skeijóttri strönd. Hætt var við töf
t Ástkær eiginmaöur minn. t Móðir okkar, tengdamóðir, amma og langamma.
ÁRNI GÍSLASON, ÁSTA JÓNSDÓTTIR,
Ásbúðartröð 9, Hafnarfirði, verður jarðsungin frá Dómkirkjunni miðvikudaginn 29. júlí kl. 13.30.
lést á heimili sínu 23. júlí. Anna S. Lúðvfksdóttir, Ólafur Tiyggvason, Ingibjörg Lúðvfksdóttir, Gunnar Olafs, Þorvaldur Lúðvfksson, Ásdfs Ólafsdóttir, barnabörn og barnabarnabörn.
Ester Kláusdóttir.

t Eiginmaður minn, sonur, tengdasonur, faðir, tengdafaðir og afi, t
SKÚLIINGVARSSON, Móðir okkar og tengdamóöir,
húsvörður AÐALHEIÐUR KONRÁÐSDÓTTIR
Nýbýlavegi 50, frá Sauðárkróki,
sem lést í Borgarspítalanum þann 22. júlí sl. veröur jarðsunginn frá Kópavogskirkju þriðjudaginn 28. júlí, kl. 13.30. Þeim sem vilja verðurjarðsunginfrá Fossvogskirkju þriðjudaginn 28. júlíkl. 15.00. Þeim sem vildu minnast hinnar látnu er bent á Samband
minnast hans er bent á Krabbameinsfélagiö eða minningarspjöld Bakkagerðiskirkju, sem fást í Bókav. Vedu. islenskra kristniboösfélaga.
F.h. vandamanna, Gunnar og Konráð Sigurðarsynir,
Elfsabet Sveinsdóttir. Herdís Karlsdóttir, Ágústa Álfsdóttir.