Morgunblaðið - 26.07.1987, Blaðsíða 58

58
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. JÚLÍ 1987
;>

Páfinn og fanginn: Frá svipuðum slóðum.
Jóhannes Páll II og Marcin-
kus: Páfavernd.
Fangimi í Páfa-
garði loks laus
Marcinkus erkibiskup: Gamall
lífvörður.
BANKASTJÓRI og fyrrverandi
lífvörður páfa, Paui C. Marcinkus
erkibiskup, þarf ekki lengur að óttast
að verða handtekinn, ef hann hættir
sér út fyrir múra Páfagarðs. Æðsti
dómstóll Italíu heiur úrskurðað að
tilskipanir, sem voru gefnar út um
handtöku hans og tveggja annarra
yfírmanna bankans 20. febrúar sl., séu
ekki réttmætar lögum samkvæmt. Þar
með er lokið alvarlegustu deilu ítala
og Páfaríkisins síðan Mussolini gerði
við það frægan samning 1929 og við-
urkenndi fullveldi þess.
*3r
rkibiskupinn er
65 ára Banda-
ríkjamaður og
forstöðumaður
Páfa-
sem
undir
Istituto
(Trúar-
lc
I ^ banka
■ I garðs,
gengur
nafninu
per le Opere di Religione
verkastofnunin; IOR). Hann og
samstarfsmenn hans, Luigi Mennini
og Pelligrini de Strobel, voru sakað-
ir um „þátttöku í misferli" í
sambandi við gjaldþrot Ambros-
iano-bankans 1982 og þegar
handtökuskipunin hafði verið gefin
var þess krafizt að þeir yrðu fram-
seldir.
Hæstiréttur virðist hafa tekið til-
lit til þeirrar röksemdar kaþólsku
kirkjunnar að páfaríkið sé fullvalda
og Italir geti ekki skipt sér af innri
málum þess samkvæmt samningn-
um frá 1929. I samningnum er
ákvæði um framsal flóttamanna,
sem hafa gerzt brotlegir á Ítalíu,
en Italir hafa ekki gert samning
við páfaríkið um framsal afbrota-
manna og því var haldið fram að
embættismenn þess nytu friðhelgi.
Málið hefur valdið meiri spennu
í sambúð ítala og Páfagarðs en
dæmi eru um. Jafnvel í stríðinu
gerði stjóm Mussolinis enga tilraun
til að fá framselda hundruð Gyðinga
og flóttamanna, sem Píus páfi XII
skaut skjólshúsi yfir. Engu að síður
var aldrei talið líklegt að Marcinkus
yrði leiddur burtu í handjárnum.
Páfavernd
Jóhannes Páll páfi II hefur alltaf
verið sannfærður um sakleysi Marc-
inkusar og neitaði að framselja
hann því að þá gat litið út fyrir að
hann viðurkenndi að erkibiskupinn
væri sekur. Talsmaður hans sagði
í vor: „Marcinkus hefur ekkert til
saka unnið. Hann hefur gerzt sekur
um það eitt að hafa verið of auð-
trúa ... Enginn hefur í raun og veru
umsjón með reikningum Páfagarðs.
Jafnvel páfinn skilur þá ekki.“
Marcinkus erkibiskup hefur
fengið að halda bankastjórastöð-
unni á hverju sem hefur dunið síðan
Ambrosiano-hneykslið komst í há-
mæli fyrir fimm árum og verið í
eins konar stofufangelsi í einni höll
Páfagarðs síðan handtökuskipunin
var gefin út. Þar sem hann hefur
alltaf fyrirlitið hefðbundna miðdeg-
ishvíld ítala hafði hann fyrir sið að
laumast út á nálægan golfvöll í
hádeginu, en hann varð að hætta
því og hefur heldur ekki getað
skroppið í kaffihús á Via Veneto,
„götu hins ljúfa lífs,“ eins og hann
var vanur. Ef hann hefði hætt sér
út fyrir Páfagarð hefðu ítalskir lög-
reglumenn handsamað hann við
útgangana.
Sagt er Marcinkus hafi fyllzt
eirðarleysi og beiskju í stofuvarð-
haldinu. Um tíma leit úr fyrir að
efnt yrði til réttarhalda gegn honum
að honum fjarstöddum. Það vakti
ugg í Páfagarði og rætt var um
þann möguleika að skipa hann
stjórnarerindreka í íjarlægu landi.
Marcinkus er sonur fátækra for-
eldra, sem fluttust til Banda-
ríkjanna frá Litháen og settust að
í Cicero, einni útborg Chicago.
Hann ólst því upp í fæðingarbæ
glæpamannsins Als Capone. For-
eldrar hans voru úr héraði skammt
frá landamærum Póllands og hann
talar mállýzku, sem líkist pólsku. Á
yngri árum var hann snjall í hnefa-
leik, fótbolta og homabolta.
Hann var vígður prestur 1947.
Fimm árum síðar mælti Francis J.
Spellman kardináli, áhrifamikill
bandarískur kirkjuleiðtogi, með
honum í starf í utanríkisþjónustu
Páfagarðs.
Vopnaður
Marcinkus er óvenjulegur erk-
ibiskup. Hann gengur alltaf vopnað-
ur skammbyssu af gerðinni
Magnum 357, hefur yndi af áflog-
um og fer ekki dult með aðdáun
sína á fögrum konum. Hann er
kallaður „górillan“, því að hann er
1.90 á hæð og sterklegur. Kraftar
hans komu í góðar þarfir 1964 þeg-
ar þáverandi páfi, Páll VI, tróðst
undir múg manna, sem ærðist af
hrifningu í fátækrahverfi í Róm.
Páfinn varð felmtri sleginn, en
Marcinkus ruddi honum braut
gegnum mannQöIdann. í þakklætis-
skyni gerði páfi hann að lífverði
sínum.
Um 1970 bjargaði Marcinkus lífi
Páls VI þegar reynt var að ráða
hann af dögum í Manila. Árið 1971
var hann skipaður í hið mikilvæga
embætti forstöðumanns páfabank-
ans, IRO, sem hefur starfað síðan
1942 og stjórnað fjármálum ka-
þólsku kirkjunnar um allan heim.
Bankinn hefur aldrei verið bundinn
af gjaldeyrisákvæðum ítalskra
bankalaga. Þegar Marcinkus tók
við starfinu hafði hann aldrei
kynnzt bankastarfsemi eða bók-
haldi.
Marcinkus gerði sér grein fyrir
því að nauðsynlegt væri að auka
fjárfestingar kaþólsku kirkjunnar
erlendis og virðist fljótlega hafa
flækzt í vafasama fjármálastarf-
semi. Margir kirkjunnar menn
kvörtuðu brátt yfir óvenjulegum
aðferðum hans í Qármálum, m.a.
kaupum á hlutabréfum í Beretta-
hergagnafyrirtækinu, spilavítinu í
Monte Carlo og kandadísku fyrir-
tæki, sem framleiddi getnaðarveij-
ur. Hann svaraði þeirri gagnrýni á
þessa leið: „Kirkjan getur ekki lifað
á fyrirbænum einum."
Jóhannes Páll II hefur verið góð-
Michele Sindona: Eitur i kaffinu.
ur vinur Marcinkusar síðan hann
tók við páfadómi 1978. Marcinkus
komst strax í þröngan hóp trúnað-
arvina páfa, „pólsku mafíuna", sem
svo er kölluð. Samkvæmt óstað-
festum fréttum kunni „pólski
páfinn" vel að meta að hann lét IOR
styrkja starfsemi óháðu verkalýðs-
hreyfíngarinnar Samstöðu í Póll-
andi. Hann var lífvörður páfa á
ferðum hans erlendis til 1982 þegar
„fjandinn varð laus.“
„Bankastjóri Guðs“
Marcinkus virtist eitthvað hafa
verið viðriðinn fjársvik Mafíu-
bankastjórans Michele Sindona,
sem var um skeið fjármálaráðgjafi
Páfagarðs og varð gjaldþrota 1974.
Gjaldþrotið kostaði páfastól 80
milljónir líra. Sindona lézt í fangels-
inu í Voghera í marz 1986. Hann
virðist hafa drukkið kaffi, sem sý-
ankalíum hafi verið blandað saman
við.
Sindona kynnti Marcinkus fyrir
Roberto Calvi, sem varð yfirmaður
Banco Ambrosiano í Mílanó,
stærsta einkabanka Ítalíu, 1975.
Með þeim tókst náin samvinna, sem
var báðum til góðs í fyrstu. Bank-
inn í Páfagarði fékk rífleg umboðs-
laun og Marcinkus komst í mikið
álit í æðstu stjórn kirkjunnar vegna
tengsla við kaþólska banka á Norð-
ur-Italíu. En þessi samvinna kom
erkibiskupnum í koll og svo fór að
hann vildi slíta öllu sambandi við
Calvi, sem fékk viðurnefnið „banka-
stjóri Guðs“.
Ákæruvaldið hefur einnig kann-
að meint samband Marcinkusar við
samsæri svokallaðrar P-2-
frímúrarastúku, sem vann að því
að koma á laggirnar einræðsstjórn
hægri manna á Ítalíu á síðasta ára-
tpg. Marcinkus sást oft snæða með