Morgunblaðið - 25.08.1987, Blaðsíða 46

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 25. AGÚST 1987
46
Við skeljasölu i Keelung
Landslagið við Keelung er eins og höggmyndasýning
Vörusýningarhöllin i Tapei Eins konar bros hins mikla leiðtoga, Chiang
Kai sjek
Taiwan:
Hræðslan við „rauðu
hættuna“ stórlega ýkt
Hugleiðingar eftir tvær vikur í töfralandi
DAGINN áður en ég fór frá
Taiwan las ég í erlendum biöð-
um, að skoðanakönnun hefði
verið gerð á Taiwan um afstöðu
til meginlandsins, þar sem vald-
aránsmenn kommúnista búa í
bili . Þetta var merkur atburður,
en blöð á Taiwan höfðu ekki birt
niðurstöður, þegar ég vissi
síðast. Þessi skoðanakönnun var
hin athyglisverðasta fyrir
margra hluta sakir, og full
ástæða til að víkja að henni
nokkrum orðum. Hún sýnir svo
að ekki verður um villzt, að ótt-
inn við rauðu hættuna, sem
stjórnvöld gera mikið úr, er
hreinlega ekki fyrir hendi, að
minnsta kosti ekki hjá yngra
fólki. Og þótt hans gæti er hann
stórlega ýktur í opinberum frá-
sögnum.
Niðurstöður voru einfaldlega þær
að einungis sjö prósent þeirra, sem
fengust til að svara, töldu að vanda-
mál Taiwan og meginlandsins væru
„alvarlegs eðlis.“ Tuttugu og þijú
prósent álíta, að það séu yfírleitt
ekki nokkur vandamál í spilinu og
og 55 prósent, að þessi vandamál
væru að vísu fyrir hendi, en ekki
mjög alvarleg. Þessar skoðanir eru
í rauninni svo róttækar, að þeim
hefði verið jafnað við landráð á
Taiwan, fyrir aðeins fáeinum mán-
uðum. Þar hefur hin opinbera
stefna alla tíð verið að hálfgildings
stríðsástand ríkti milli Taiwan og
meginlandsins og hamrað hefur
verið á innrás kommúnista í 38 ár
og alltaf öðru hveiju gefnar út
skynditilkynningar, þar sem
beinlínis hefur verið sagt, að innrás-
in væri yfírvofandi.
í skoðnanakönnuninni var spurt
um fleiri viðkvæm mál, þar á með-
al var leitað álits manna á, hvort
mállízku Taiwana ætti að gera jafn-
hátt undir höfði og hinni opinberu
mandarin kínversku. Fjörutíu og sjö
prósent voru þeirrar skoðunar, að
mandarin ætti að vera áfram opin-
ber tunga, og 33 prósent töldu að
málin ættu að vera jafn rétthá.
Það atriði, sem kannski er eld-
fimast af öllu því, sem er að gerast
á eynni er spumingin um framtí-
ðina. I könnuninni var leitað álits
á því, hvort Taiwan ætti að verða
formlega sjálfstætt ríki. Þeirri
spumingu neituðu 26% að svara,
sjö prósent voru því fylgjandi og
51% voru hugmyndinni andnsúnir.
Raunar einkenndi það þessa könnun
í heild, að menn voru tregir til að
gefa svör. Sum erlendu blaðanna
töldu, að sú tregða stafaði af
hræðslu við stjómvöld; ég er ekki
viss um, að það sé öldungis rétt.
Það er svo djúp óvissa í hugum
manna, hvað framtíðina snertir, að
skýringin getur fullt .eins verið sú,
að menn hafi hreinlega ekki haft
afdráttarlaus svör á reiðum hönd-
um.
Eins og komið hefur fram í grein-
um um Taiwan í Morgunblaðinu
undanfarið eru stjómvöld þar fyrir
löngu farin að taka þátt í að leika
tveimur skjöldum, varðandi meginl-
andið. Þó að ferðir þangað séu
bannaðar, að viðlagðri fangelsisvist,
leita árlega eins margir Taiwanar
þangað í heimsókn og framast geta
veitt sér það. Þó dugir það ekki
alltaf til, þar sem utanferðir eru
háðar ýmsum skilyrðum og maður
fær næstum á tilfínninguna, að
lagðir hafí verið hálfgildings átt-
hagafjötrar á menn. Ferðalög úr
landi kosta ekki bara peninga, held-
ur og fyrirhöfn og skriffínnsku og
ekki nema fáir af þeim, sem sækja
um leyfi til utanferða hafa fengið
það. Eyjarskeggjar hafa ekki mátt
fara til Hong Kong, fyrr en nú og
verða að greiða sérstakt aukagjald
fyrir. Taiwanar sem leyft er að fara
utan og ætla til meginlandsins,
hafa flestir farið um Tókíó og það-
an til Hong Kong. Þar ríkir um það
þegjandi samkomulag að setja enga
stimpla í vegabréfin. Síðan er næsta
einfalt að skreppa yfír til Kína. Með
því að aflétta banni við Hong Kong-
ferðum, virðast stjómvöld því ætla
að horfast í augu við frægasta
leyndarmál eyjarinnar. Það eru
meiri tíðindi en maður gerir sér
grein fyrir í fljótu bragði.
Þá er ekki síður íhugunarvert,
að Taiwanar, sem hafa varið gríðar-
legum fjárupphæðum til varnar-
mála, einmitt með hliðsjón af
„rauðu hættunni" ætla að taka
þann útgjaldalið til endurskoðunar
innan tíðar, þó að ekki hafí verið
nánar tilgreint um það.
Allt þetta boðar breytingar. Það
kynni meira að segja að vera að
fleira væri á döfínni. Til dæmis að
þingmenn landsins, sem sitja þar
aldraðir og sumir elliærir fyrir kjör-
dæmi uppi á meginlandinu, tækju
sig til og létu endurskoða það líka.
Allar breytingar af þessu tagi eru
þó æði vandmeðfamar, einkum og
sér í lagi vegna þessa undarlega
samblands af harðstjóm og bama-
legum blekkingarleik, sem hefur
staðið yfir í landinu í 38 ár.
Gestir sem koma til Taiwan,
þeirra erinda að reyna að skoða sig
um og velta fyrir sér pólitíkinni,
hljóta að fyllast áhuga á því sem
þama er að gerast, Og eftir að
hafa staðnæmzt um stund í þessu
undurfallega landi.þar sem allir
sýna gestum alúð og vinsemd,
gleðst maður yfir því, hversu vel
þeim virðist ganga að laga sig að
breytingunum, sem er þó dengt
yfir þá nánast á hveijum degi.
Taiwanar em ugglaust einna iðn-
astir allra íbúa Suðaustur-Asíu,
enda hefur uppbyggingin í efna-
hagslegu tilliti varla átt sér hlið-
Allir segjast vera svo hamingjusamir
Taiwansku kunningjarnir mínir Huan, Andrew, Emely Lin og Ann
stæðu, þótt upp í huga komi önnur
lönd í álfunni. Hagur manna al-
mennt er góður, atvinnuleysi er
opinberlega ekkert, en 2 prósent
óopinberlega, og árið 1986 vom
meðaltekjur einhveijar þær hæstu
í þessum heimshluta. Það er óum-
deilanlegt, að það hefur ekki verið
lýðræði í landinu. En á því sviði em
að verða allar þessar margumtöluðu
umbreytingar, sem em ákaflega
spennandi og gera að verkum, að
menn hljóta að fylgjast grannt með
Taiwan á næstunni.
Gjaldmiðlill þeirra, nýdollar hefur
átt í vök að veijast og hefur lækk-
að töluvert og eru 30 í einum
Bandaríkjadollar. Ég tók fljótlega
eftir því, að Taiwanar töluðu aldrei
um mynt sína sem nýdollar, þeir
kölluðu hana anti-dollar. Skríktu
síðan, án þess að sjáanlegt væri,
að þeim þætti málið fyndið.
Dagar á Taiwan, þótt á heitasta
árstímanum sé, geta verið fullir af
athafnasemi og ævintýmm. Svo
framarlega, sem maður beri sig
aðeins eftir þeim. Ég fór að vísu
upphaf lega af skyldurækni að
horfa á Minnismerkið um Chiang
Kai sjek, en því svo sem ekki, þeg-
ar allt kom til alls. Þarna trónaði
hann í miklu hásæti og horfði lands-
föðurlegur yfír. Og þótt safnaskoð-
un þurfi langan tíma, eigi að vera
gagn að henni.væri fáránlegt að
vera á Taipei í nokkrar vikur og
fara ekki á Þjóðminjasafnið. Skoða
gersemar, sem Taiwanar segjast
hafa bjargað undan ránshendi Jap-
ana og síðan kommúnista og æsa
sig yfír því, að kommúnistamir
heimta að fá eitthvað af þessum
dýrgripum aftur. Mér finnst skiljan-
legt, að þeir vilji halda þeim. Og
jafn eðlilegt að meginlands-
Kínveijir líti gripina góðu hým
auga.
Það var líka lærdómur að reika
um salarkynni Listasafnsins og
skoða sérstaklega nokkrar sýningar
á nútímamyndlist. Þangað rölti ég
einn morguninn og stúlkan, sem tók
á móti mér og byijaði á að gefa
mér gullfallega bók um safnið,
sagði, að í einum salnum stæði yfír
fréttaljósmyndasýningin alþjóðlega
og þar væm meðal annars nokkrar
myndir eftir íslenzkan ljósmyndara.
Svo að ég sá sem sagt Reagan og
Gorbasjev við Höfða og Reagan og
forseta íslands úti að labba, eftir
RAX í Taipei.Ég var upp með mér
af vinnufélaga mínum.
Það er nánast endalaust, hvað
er hægt að nota tímann í. Taipei
er „brosmild borg“ og litskrúðug
og allir em þekkilegir í viðmóti.
Og þótt liðnir séu að sinni taiwan
skir dagar, fínnst mér eftir á að
hyggja, að þeir hafi vakið langtum
fleiri spurningar en svör. Þó að ég
hafí einlægt verið að spyija. Ég
veit ekki heldur, hvort Taiwan er
tímaskekkja. Það er að minnsta
kosti töfraland.
texti og myndir: Jóhanna Kristjónsdóttir