Morgunblaðið - 25.08.1987, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUÖAGUR 25. ÁGÚST 1987
47
ÖRYGGI
Höfum fyrirliggjandi
á mjög góðu verði
flestar gerðir af
öryggjum frá Sipe,
Portúgal.
inTlJIMIMF
HÖFÐABAKKA 9 REYKJAvk
SÍMI: 685656 og 84530
66° N flot-vinnugallinn er ómet-
anlegt öryggisatriöi í starfi og leik
viö vötn eöa sjó, hannaður meö
tilliti til fjölda atriöa, sem gera
gæfumuninn í þægindum og nota-
gildi viö erfiö skilyrði og geta
skilið á milli lífs og dauöa
í háska.
• Gallinn viðheldur hita í sjó eða
vatni á sama hátt og blaut-
búningur.
* Einstaklega sterkt efni
« Gott snið truflar ekki hreyfingar
NÝJUNG FRA
SEXTÍU OG SEX NORÐUR
* Hlý einangrun
* Einangruð, innfellanleg hetta
* Flúrljómandi (fluorescent) litur
og endurskinsborðar auka
öryggi við slæm birtuskilyrði
og auðvelda björgun.
* Belti með björgunarkrók, vatns-
verjandi franskir rennilásar
á vösum og miðstykki, vörn
gegn ágjöf, vasi fyrir neyðar-
Ijós o.fl. o.fl.
Með 66°N flot-vinnugallanum
ertu aldrei einn (á báti.)
SJÓKLÆÐAGERÐIN HF
Skulagötu 51 — Reykjavik - Símar 1-15-20 og 1-22-00
Fæst á eftirtöldum stöðum: Verslun O. Ellingsen, Reykjavík. Verslun Axels Sveinbjarnarsonar, Akranesi. Oljufélag
útvegsmanna, ísafirði. Verslunin Eyfjörð,Akureyri. Kaupfélag N. Þingeyinga, Kópaskeri. KASK, Hornafirði. SÚN, Norðfirði.
H. Sigurmundsson, Vestmannaeyjum. Verslun Sveinbjarnar Sveinssonar, Stykkishólmi. Verslun Sigurðar Fanndal, Siglufirði.
Kaupfélag Þingeyinga, Húsavík. Verslunin Aldan, Sandgerði.
Afmæliskveðja
Gísli Tómas-
í dag er Gísli Tómasson á Melhól
í Meðallandi níræður, hann er fædd-
ur á Syðri-Steinsmýri í Meðallandi
25. ágúst 1897.
Faðir hans var Tómas, f. 1864,
trésmíðameistari í Vík í Mýrdal, son-
ur Gísla bónda að Norður-Götum,
Einarssonar hreppstjóra í Þórisholti,
Jóhannessonar hreppstjóra í Norður-
garði.
Kona Tómasar var Elín, f. 1874
í Langholti í Meðallandi, dóttir Odds
Bjamasonar, Gissurarsonar, bónda
þar og síðar á Syðri-Steinsmýri og
konu hans Ingveldar Guðbrands-
dóttur af Víkingslækjarætt.
Að Gísla standa sterkir ættar-
stofnar, sem rekja má langt aftur í
ættir allt til Oddveija opg Hrafnistu-
manna, sem e.t.v. áttu ættir að rekja
til Pétta hinna herskáu víkinga og
miklu sægarpa og þaðan væri hin
rómaða siglingarlist Hrafnistumanna
komin.
En hvort þaðan sé sjómennska
þeirra Gísla, Eldeyjar-Hjalta og ann-
arra þeirra frænda, er sjóinn sóttu
stíft, komin læt ég ósagt, en trúlega
eiga péttneskar-norskar ættir ekki
lítinn þátt í landnámi íslands. Á
Kirkjubæjarklaustri er einn elsti, ef
ekki elsti og helgasti kirkjustaður
íslands, e.t.v. voru þar norsk-péttn-
eskir vestmenn að verki, enda menn
kristnir.
Ekki finnst mér trúlegt, Ketill
ffflski hafi komið að Kirkjubæjar-
klaustri til að ræna sauðfé og drepa
munka, nei, írar voru ekki frekar
drepnir en Norðmenn. Ekki var
Grímur á Búrfelli írskur og drepinn
var hann og þrælamir hann Hjörleifs
voru ekki síður norrænir en írskir.
Hér unnu norrænir menn og vest-
rænir menn friðsamlega í byijun
sögu okkar, þar sem meiri hlutinn
var meira eða minna kristinn, þ.e.
að þeir þekktu til kristninnar og
margir höfðu e.t.v. Hvíta Krist sem
einn af heimilisguðum sínum,
kristnitakan var því rauninni lítið
annað en skipta um heimilisguð.
Landnám Islands virðist hafa verið
vel skipulagt, o.e.t.v. var Ingólfur
Amarson eins konar skipulagsstjóri
er skipulagði landnámið og til þess
var Reykjavík rétt valinn aðseturs-
staður.
Hinir norrænu höfðingjar ruku
ekki í augnabliks bræði til íslands,
drápu fátæka munka til að auðga
sig, nei, ferð þeirra var vel undirbúin.
Fyrst var aðsetursstaðurinn val-
inn, bær reistur og búsmali fluttur
til landsins og að þvf loknu kom land-
námsmaðurinn og settist í öndvegi á
stórbúi með fullri reisn.
Þegar þess er gætt, að margir
niðja Bjamar bunu voru kristnir og
meðal þeirra voru skriftlærðir klerk-
ar, t.d. hafði Örlygur gamli byggt
kirkju í nágrenni Ingólfs og margt
bendir til að ættmenn Bjamar bunu
hafí staðið að landnáminu og valið
Ingólf til að stjóma því, ekki er þá
ósennilegt að Ingólfur hefði skriflega
skrá um þá sem land áttu að nema,
og þessir minnispunktar Ingólfs hafa
síðar orðið uppistaða Landnámu.
Þessir sagnfræðilegu staðlausu
stafír eru einskonar bergmál minn-
inganna, frá þeim tíma er Gísli var
að fræða mig sem strákling um fom-
sögur okkar og fomhetjur, en Gísli
er fróður vel í fomum fræðum.
Kynni mín af Gísla byijuðu um
1915, þegar hann fluttist að Sanda-
seli til hins mæta manns Magnúsar
Oddssonar, móðurbróður síns. Gísli
var þá tíður gestur á Rofabæ og allt-
af kærkominn, hann fræddi mig um
ýmsar hliðar tilverunnar sem ég
hafði ekki kynnst áður og var alltaf
tilbúinn að rétta hjálparhönd, t.d. að
hemja hana Skjónu mína, sem enginn
gat setið nema hann.
Ég stend alltaf í mikilli þakkai--
skuld við Gísla síðan faðir minn dó,
því að þá var hann alltaf reiðubúinn
að hjálpa og aðstoða, enda er Gísli
óvenju hjálpfús og greiðvikinn mað-
ur.
Meginhluta ævi sinnar hefur Gísli
búið á bökkum Kúðafljóts og horfst
daglega í augu við Kötlu og verið
tilbúinn að hrifsa bráð úr klóm henn-
ar eins og í gosinu 1918, þegar hann
fór á móti Sandafólkinu út í Fljót,
en Katla æddi fram farveginn.
Enginn núlifandi maður mun
þekkja Kúðafljótið eins vel og Gísli
og þá list að velja Fljótið og skaft-
fellsk jökulvötn.
Að velja jökulvötn er list og þá
list kann Gísli manna best, það er
list sem öllum er ekki gefin, og ég
gæti trúað að Gísli sé síðasti maður-
inn sem kann þá gömlu skaftfellsku
list.
Á yngri árum stundaði Gísli sjó á
vertíðum og meðal annars var hann
fískikapteinn á þýskum togurum,
buðu Þjóðvetjar honum framtíð-
arstöðu, en hann kaus heldur að
hverfa heim til heitkonu sinnar og
síðar lífsförunauts, Guðnýjar Run-
ólfsdóttur.
2. ágúst 1925 gengu þau Gísli og
Guðný í hjónaband og reynist hún
honum góður og traustur lífsföru-
nautur, enda unni Gísli henni mjög
og mat mikils, hún andaðist á Mel-
hól 1953.
Þeim Gísla og Guðnýju varð 6
bama auðið: Guðrún f. 1926, Elín
f. 1927, Tómas f. 1930, dáinn, Ragn-
ar f. 1932, Sigrún f. 1934 og Magnús
f. 1937.
Fýrsta búskaparárið voru þau í
húsmennsku í Sandaseli, 1926 flutt-
ust þau að Lága-Kotey, en 1928
fluttust þau að Melhól í Meðallandi
og þar hefur Gísli átt heima síðan.
Úm margra ára skeið var Gísli
meðhjálpari í Langholtskirkju í Með-
allandi, en hann sagði því starfí af
sér um leið og sr. Valgeir Helgason '
hætti prestskap, en Gísli hafði verið
meðhjálpari alla hans preststíð.
Allt frá dögum Njáls hafa sandar
og melgresi verið í Meðallandinu, en
frá því er sagt í Njálu að Kári skæri
mel handa hestum þeirra Bjöms í
Mörk.
Á seinni árum hefur Sandgræðsla
ríkisins látið skera mel í Meðal-
landinu og hafði Gísli Tómasson lengi
á hendi umsjón með því starfí fyrir
hönd Sandgræðslunnar og á hann
því dijúgan þátt í uppgræðslu lands-
ins.
En Gísli lét sér það ekki nægja, í
ofviðri 1944 fór Leiðvöllur í Meðal-
landi í sand og hið óvenju fagra
bæjarstæði varð eyðileggingu sands-
ins að bráð.
Um sjötugt, þegar flestir taka sér
hvíld frá brauðstriti hins daglega lífs,
hófst Gísli handa að rækta upp hinn
sandiorpna Leiðvöll og nú blasa við
græn og víðáttumikil tún, þar sem
áður var sandauðnin ein.
Gísli á Melhól er níræður og óðum
styttist í hundrað ára afmælið og
ekki kemur mér það á óvart að hann
haldi hundrað ára afmæli sitt há-
tíðlegt á höfuðbólinu Leiðvelli, það
er að segja, ef nútímatækni og
stjómspeki hefur ekki lagt allan
landbúnað í auðn.
Ingimundur Stefánsson

son á Melhól