Morgunblaðið - 04.10.1987, Blaðsíða 12

12 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. OKTÓBER 1987
75 ÁRA AFMÆLI LJÓSMÆÐRASKÓLA ÍSLANDS
Morgunblaðið/Emilía
Kristin Tómasdóttir, yfirljósmóðir Fæðingadeildar Landsspitalans, Eva Einarsdóttir, kennari og dr.
Gunnlaugur Snædal, prófessor, skólastjóri Ljósmæðraskólans.
Morgunblaðið/EmiKa
Húsið Tjarnargata 16 nú. í þessu húsi hýsti Þuriður Bárðardóttir,
ijósmóðir, skólann árum saman.
...Öldungis forundrar mig
á yður, svo hálærðum, há-
fornuftugum o g gagnvers-
eruðum manni, að skulið
fordæma guðhræddar,
frómar jómf rúr frá yfir-
setukvennaskólanum. Svo
mun ég deyja, að aldrei
mun ég gera það...“
Þannig kemst Finnur
biskup Jónsson að orði í
bréfi til Bjarna Pálssonar,
landlæknis 21.marz 1767,
en þá hafði landlæknir í
bréfi til biskups afsakað
það, að hann hefði leyft
Jómfrú Þórunni Högna-
dóttur yfirsetukonu í
Rangárvallasýslu að ganga
undir próf, þótt ógift sé,
með því að hún sé farin
að eldast svo, að óvíst sé,
hvort hún giftist en þekkt
að sómasamlegri og heið-
arlegri hegðan og af góðu
fólki komin.“
Bjami Pálsson
landlæknir var
ótvíræður frum-
kvöðull þess að
farið var að
sinna menntun
ljósmæðra. Hvað
sem leið afstöðu
hans til að ógiftar dömur yrðu
yfirsetukonur eða ekki. Bjami hóf
fræðsluna í kringum 1760, en ell-
efu árum áður hafði komið út á
Hólum „Sa niie YFIRSETU-
ÍCVENNA skoole."
Þrátt fyrir útkomu bókarinnar
virðist sem yfirsetukonur hafi
tregðast við að kynna sér efni
hennar, að minnsta kosti hefur sá
lestur farið hljótt. Bjami land-
læknir harmar þetta og kveður
hið versta mál „Veldur því bijál-
æðiskennd feimni og blind óbeit á
öllu nýju“ segir hann í bréfi. Af
öllu má álykta að undirrót þessar-
ar bijálaeðiskenndu feimni hafí
verið ríkjandi aldarháttur, það við-
horf að ósæmiiegt væri að minnast
á allt sem viðkom kynferðislífí og
kynfærum. Það liggur í augum
uppi, að nokkuð snúið hefði verið
að komast hjá því að orða kyn-
færi kvenna í nýja Yfírsetuskólan-
um.
Fyrsta prófið var 1768
Bjami Pálsson gerði gangskör
að því að fá danska yfirsetukonu
til Islands, en ekki fór betur en
svo, að hún fékk hvorki samastað
né Íaun. Bjami virðist, eftir heim-
ildum að dæma hafa lagt fyrsta
formlega prófið fyrir nemandann
Rannveigu Egilsdóttur þann 9.
maí 1768, og eftir því sem bezt
verður séð er Rannveig meðal
þeirra fyrstu, sem ekki hefui- lagt
fyrir sig yfíreetustörf. Þær konur
sem landlæknir hafði fram að því
leiðbeint í fræðunum voru konur
sem höfðu um lengri eða skemmri
tíma gegnt þessu og verið til þess
kallar. En væntanlega hefur
Rannveig verið heiðarlega gift frú.
Augljóst er, að landlæknir á
hveijum tíma, hafði aðaleftirlit
með menntun yfírsetukvenna og
eftir því sem árin líða er farið að
gera béinlínis ráð fyrir því í emb-
ættisbréfi landlæknis.
Fyrstu heildarlög um málefni
stéttarinnar eru þó ekki sett fyrr
en 1875. Þar er ákveðið að auk
landlæknis megi héraðslæknamir
í Stykkishólmi, ísafírði, Akureyri
og Eskifirði taka að sér að prófa
yfirsetukonur. Þó að nokkrar hafi
farið til náms í Kaupmannahöfn
leita þó langflestar til Reykjavík-
ur. Var landlæknir ábyrgðarmaður
áfram og hélzt sú skipan, unz
Yfírsetukvennaskóli íslands er
stofnaður 1912. Með lögum frá
1895 var þeim lækni, sem kenndi
yfireetufræði við læknaskólann
skylt að annast fræðsluna. Land-
læknar voru einnig forstöðumenn
skólans og höfðu því sem fyrr
þessa fræðslu á hendi. Raunar
voru þeir aðeins tveir frá 1895 til
Myndin af Landsspítalasvæðinu er tekin 1960