Morgunblaðið - 07.10.1987, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 7. OKTÓBER 1987
Stofnuii fj árfestingar-
félags á landsbyggðinm
Byggist á áhuga og framtaki heimamanna, segir Lárus Jónsson
Lárus Jónsson, viðskiptafræðingnr og fyrrv. alþingis-,
maður, hefur að undanförnu unnið að því á vegum
Þróunarfélags íslands að stofnuð verði fjárfestingarfélög
í einstökum landshlutum með aðild þróunarfélagsins. Morg-
unblaðið hefur átt viðtal við Lárus Jónsson um þetta mál,
sem fer hér á eftir:
Lárus Jónsson sagði það fyrst
og fremst komið undir heimamönn-
um sjálfum hvort slíkt tækist.
þróunarfélagið hefur, sem kunnugt
er, hvatt til þess að stofnuð verði
fj árfestingarfélög í öllum kjör-
dæmum landsins utan höfuðborg-
arsvæðisins og boðið í því
sambandi að leggja fram 20% hlut-
afjár í slík félög og útvega þeim
lánsfé til eigin ráðstöfunar. Hug-
myndin er sú, að félögin fái
jafnmikið lánsfé frá Þróunarfélag-
inu árlega fyrstu árin og hlutafé
landshlutafélaganna nemur, fáist
til þess heimildir í láns^árlögum.
(Sé hlutafé einhvers þeirra 30
millj. kr. fengi það árlega þá upp-
hæð að láni frá þróunarfélaginu.)
Þessi félög yrðu að yfírgnæfandi
meirihluta í eigu og á ábyrgð
heimamanna. Þróunarfélagið
myndi hafa einn mann í fímm
manna stjóm og yrði hann þar til
leiðbeiningar og tengiliður við þró-
unarfélagið. Það liggur því i
augum uppi að stofnun slíkra fé-
laga er fyrst og fremst komin undir
áhuga og framtaki heimamanna
sjálfra, segir Lárus. Ég geng þá
út frá því, að stjómmálamenn
muni styðja þessa hugmynd með
því að veita þróunarfélaginu heim-
ildir til að taka lán og endurlána
þessum félögum. Ætlunin er sú,
að þetta verði sjálfstæð félög, helst
undir stjóm áhrifamanna í atvinn-
ulífínu að meirihluta.
— Hver er fyrst og fremst til-
gangurinn með stofnun þessara
félaga? Hvert yrði markmið þeirra?
Tilgangur þessara félaga yrði
fym og fremst að örva nýsköpun
og efla alla arðsama atvinnustarf-
semi á viðkomandi félagssvæði.
Hugmyndin er að félögin nái þess-
um tilgangi með eftirfarandi hætti,
eins og segir í drögum að sam-
þykktum fyrir þau svo nokkur
atriði séu nefnd:
1) að eiga frumkvæði að eða
taka þátt í stofnun, endurskipu-
lagningu og sameiningu fyrir-
tækja,
2) að kaupa hlutabréf og
skuldabréf atvinnufyrirtækja,
3) að útvega eða veita lán eða
ábyrgðir vegna stofnunar, rekstrar
og þróunar fyrirtækja.
4) að stuðla að hagnýtum
rannsóknum á nýjungum í atvinn-
ulífínu á félagssvæðinu.
— Hvað vakir fyrir þróunarfé-
laginu með þessari hugmynd?
Það sem fyrst og fremst vakir
fyrir þróunarfélaginu er að stjóm-
endur þess telja mikilvægt fyrir
viðgang og vöxt atvinnulífsins á
landsbyggðinni að stoftiuð séu fé-
lög sem samanstanda af áhrifa-
mönnum í atvinnulífínu, sveitar-
stjómamönnum og öðmm
áhugaaðilum í einstökum kjör-
dæmum. Slík félög með nokkur
sjálfstæð fjárráð geti haft mikil
og heillavænleg áhrif á þróun ein-
stakra atvinnuvega á viðkomandi
starfssvæði ogþróun atvinnulífsins
í heild. Þá telur þróunarfélagið að
með stofnun slíkra félaga og beinu
sambandi við slík félagasamtök
heimamanna út um land þjóni það
betur tilgangi félagsins en það
getur gert með því að bíða á skrif-
stofu í höfuðborginni eftir að
hugmyndir og umsóknir um stuðn-
ing við góð mál berist.
— Hvemig hefur þessum hug-
myndum verið tekið?
Meginniðurstaða mín af fundum
og viðtölum við menn víða um land
er sú, að mönnum líst vel á hug-
Lárus Jónsson
myndina og kunna að meta að
loksins hafí komið fram raunhæfar
tillögur um að færa fjármálavald
frá höfuðborgarsvæðinu út á
landsbyggðina. Á hinn bóginn hafa
menn komið fram með ábendingar
og einstaka með efasemdir um
framkvæmd málsins eins og geng-
ur. Undirtektir eru þó að mínu
mati yfirgnæfandi jákvæðar og
má til marks um það benda á, að
margir hafa það fyrst og fremst
að athuga við upphaflegu hug-
myndir þróunarfélagsins, að sem
lágmarksupphæð hlutaflár slíkra
félaga hafí verið nefndar allt of
lágar Qárhæðir. Nú tala menn um,
að nær sé að stefna að 30 millj.
króna stofnfé í slíkum félögum
heldur en 10 til 15 milljónum, eins
og rætt var um í fyrstu.
— Hveijar telja menn helstu
röksemdir fyrir stofnun slíkra fjár-
festingarfélaga á landsbyggðinni?
Af viðræðum við íjölmarga aðila
að undanfömu virðist mér að eftir-
talin atriði séu talin mikilvægust
rök fyrir stofnun slíkra félaga.
1. Fjármálavald heima fyrir er
aukið og ábyrgð heimaaðila að
sama skapi.
2. Bein tengsl skapast mjlli
heimaaðila og Þróunarfélags ís-
lands.
3. Grundvöllur myndast til
samvinnu milli heimaaðila inn-
byrðis og Þróunarfélags íslands
að því er varðar þróun atvinnulífs-
ins á landsbyggðinni.
4. Útvegun fjármagns til efl-
ingar atvinnulífsins í héruðunum
er auðvelduð.
5. Staðarþekking forráða-
manna í atvinnulífi á Iandsbyggð-
inni nýtist til að taka skynsamlegar
ákvarðanir um hvenær réttlætan-
legt er að taka áhættu í fjármögn-
un nýrra eða endurreistra
fyrirtækja, en það er einmitt ætl-
unin að þessi félög líti fremur á
arðsemi fyrirtækja eða atvinnu-
starfsemi sem tryggingu fyrir
lánum en beinhörð veð í fasteign-
um eða vélum.
6. Starfsemi íjárfestingarfé-
laganna ætti að styðja iðnráðgjaf-
arstarfsemi beint og óbeint. Sú
hugmynd er víða uppi að hag-
kvæmt sé að reka væntanleg
fjárfestingarfélög og iðnþróunar-
félög saman, en slík iðnþróunarfé-
lög eru víða starfandi. Með því
næðist hagkvæmni í rekstri félag-
anna og tengsl þeirra yrðu tryggð.
7. Þegar hafa komið fram
hugmyndir um fyrirtæki og nýj-
ungar, sem til greina kæmi að
þessi félög ijármögnuðu, en ættu
annars erfítt uppdráttar í sjóða-
kerfinu.
8. Unnt yrði með starfrækslu
slíkra félaga að afgreiða minni-
háttar Qármögnunarmál heimafyr-
ir og draga úr „suðurgöngum".
Meginatriðið er auðvitað að
starfsemi þessara félaga og sam-
vinna við Þróunarfélag Islands
ætti að hafa augljós hagstæð áhrif
á vöxt og viðgang atvinnulífsins í
viðkomandi kjördæmi.
— Hvað um iðnþróunarfélögin?
Er hægt að efla þau og gera úr
þeim Qárfestingarlög svo ekki sé
verið að dreifa kröftunum?
Iðnþróunarfélögin starfa þannig
að þau kanna ýmsar hugmyndir,
sem þau geta ekki vænst að fá
greiðslu fyrir að öllu leyti. Til þessa
hafa þau fengið bein framlög frá
sveitarfélögunum og sumpart
ríkinu, sem nú virðist liðin tíð.
Þessi starfsemi, sem í raun hefur
beinst að almennri atvinnuþróun,
þarf að mínu mati að halda áfram.
Þess vegna tel ég æskilegast að
iðnþróunarfélögin og þessi fyrir-
huguðu hreinu fjárfestingarfélög
starfí með aðskilinn ijárhag en séu
þó tengd saman t.d. með rekstrar-
samningi.
— Þú minntist á efasemdir áð-
an. Hveijar eru þær helstar og
hvaða spumingar hafa vaknað í
umræðu um þessar hugmyndir?
í því sambandi bar eftirfarandi
helst á góma:
1. Mönnum finnst, eins og ég
gat um áðan, að hlutafé þurfi að
vera meira en í upphaflegum hug-
myndum felst, helst ekki minna
en nálægt 30 millj. króna. Sem
dæmi um uppbyggingu þessara
félaga kom fram sú umræðutillaga
i einu kjördæmanna, sem ég ferð-
aðist um nýlega, að stefnt yrði að
30 millj. króna heildarhlutafé. í
eigu Þróunarfélags íslands yrðu 6
millj., sveitarfélögin stefndu að því
að leggja fram 6 millj. króna, en
aðilar úr atvinnulífmu og einstakl-
ingar 18 milljónir. Þrír stjómar-
manna yrðu þá úr atvinnurekstrin-
um, einn frá sveitarfélögunum og
einn frá Þróunarfélagi Islands.
2. Fram komu ábendingar um
að nauðsynlegt væri að væntanleg-
ir hluthafar ættu kost á lánum til
greiðslu á hlutafé sínu eða
greiðslukjörum, t.d. til 3 ára.
3. Fjármögnun áhættusamra
þróunarverkefna var talin erfíð
eftir sem áður.
4. Hætt yrði við að héraðaríg-
ur gerði fjárfestingarfélögum
landshluta erfítt um vik að starfa
á þeim grundvelli að arðsemiskröf-
um yrði nægilega við komið.
5. Nokkrir hafa spurt sem svo,
hvað vakir í raun fyrir Þróunarfé-
lagi íslands? Em stjómendur þess
að velta ábyrgð og umstangi yfír
á vanmegnug félög heimamanna í
landshlutunum?
6. Hvað gerist að þrem ámm
liðnum eða svo? Verður þá að auka
hlutafé þessara félaga til að fá
fyrirgreiðslu hjá Þróunarfélagi ís-
lands? Verða þau skilyrði almennt
sett fyrir lánum ÞÍ til landshlutafé-
laganna að stjómir þeirra fari í
öllum aðalatriðum eftir því sem
stjómarmaður ÞÍ vill?
7. Atvinnufyrirtæki á lands-
Bragí Hannesson
*
í
Gallerí Borg
Myndllst
Valtýr Pétursson
Bankastjórinn Bragi Hannes-
son hefur fyrir löngu vakið
athygli fyrir starf sitt að mynd-
list. Hann hefur haldið nokkrar
sýningar á verkum sínum, og
einnig var hann þátttakandi í
sýningunni Vetrarmynd, sem
var hér á ferð f nokkur skipti.
Það er ekki langt síðan Bragi
sýndi sfðast myndlist sína, og á
þessari nýju sýningu í Gallerí
Borg virðist ekki um miklar
breytingar að ræða. Bragi hefur
þegar skapað sér sérstæðan
myndrænan stfl, sem stundum
virðist í ætt við ýmsa góða menn,
og nefiii ég þar til meðferð fyrir-
mynda hjá Ásgrími heitnum
Jónssyni, en ekkert er eðlilegra
en að menn læri af fyrirrennur-
um sfnum, og við skulum hafa
það hugfast, að viss þróun á sér
ævinlega stað innan hverrar list-
greinar. Ekkert á þessu sviði—
sem stendur undir naftii — er
gripið úr lausu lofti, og fátt er
nýtt undir sólu. Skyldleiki með
fyrmeftidum meistara og Braga
er auðsær, og er það vel.
Það eru fjórir tugir verka á
sýningu Braga. Tuttugu ogtvær
olíumyndir og átján vatnslita-
myndir. Yfírleitt fínnst mér
Bragi ráða betur við olíumál-
verkið en vatnslitina. Hann
hefur vissa persónulega tækni,
sem kemur hvað skýrast fram f
litameðferð og pensilskrift og
nýtur sín hvað best í olíulitnum
og skapar þannig frjálsa og
fljúgandi áferð, sem er hressileg
og sannfærandi. En í annan stað
verður Braga nokkuð erfítt að
fást við vissa liti f sumum verka
sinna, og þá verður stundum
heldur sætur keimur í sterkum
forgrunni. Þetta er að mínum
dómi nokkuð leiðigjamt og á það
til að skemma fyrir öðrum hlut-
um verksins, sem geta verið
málaðir af mikilli leikni og sann-
færandi í litum. Yfírleitt eru
þessi verk nokkuð fast mótuð
og myndbygging traust og lif-
andi, en tök listamannsins á
vatnslitum eru ekki eins hnit-
miðuð og á olíulitunum. Vatn-
slitimir hafa samt vissan
aðlaðandi svip og em meir í ætt
við frumdrög en fullunnin verk,
en það er einmitt það skemmti-
lega við þær. Stundum er jafrivel
eins og sá gamli Cézanne gæg-
ist þar inn um skjáinn. En samt
er eins og eitthvað vanti.
Það er furðulegur árangur hjá
Braga Hannessyni, þegar þess
er gætt, að hann stjómar miklu
fyrirtæki og hlýtur því að hafa
nauman tfma til myndgerðar.
En þess má geta f leiðinni, að
flestir ef ekki allir, sem við
myndlist eiga f þessu landi,
verða að sjá fyrir daglegu brauði
með einhvera konar annarri iðju.