Morgunblaðið - 18.10.1987, Blaðsíða 36

46
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. OKTÓBER 1987
Ljósmynd/BS
Michelle Shocked á sviðinu í Abracadabra.
Viðtal við bandarísku söngkonuna
Michelle Shocked sem hélt hér
tvenna tónleika fyrir skemmstu
Ljósmynd/BS
Michelle sýndi skemmtilegat takta á fiðluna í cajun-lagi við mikla hrifningu áheyrenda.
Fólk verður að hugsa
og tala fyrir sig sjálft
Michelle Shocked hefur notið
mikillar hylli í Bretlandi hvar hún
hefur dvalist síðastliðna 8 mánuði
við tónleikahald og þaðan kom
hún til íslands á leið sinni vestur
um haf. Blaðamaður náði tali af
Michelle stuttu fyrir fyrstu tón-
leika hennar hér á landi og ræddi
við hana um Bretlandsdvölina og
þá gerð þjóðlagatónlistar sem hún
leikur.
Michelle kallar þá tónlist sem hún
leikur „róta“tónlist, en með því á
hún við tónlist sem sprettur beint
af þjóðlegri hefð hvað varðar frá-
sagnarmáta og hljóðfæraleik, en
byggist ekki á yfirvegaðri tilgerð líkt
og sú þjóðlagatónlist sem leikin var
t.d. í Bandaríkjunum á sjöunda ára-
tugnum og leikin er í dag m.a. hér
á landi. Undir rótartónlist fellur tón-
list úr öllum heimshomum, hvort
sem leikið er á gítar, trommur eða
harmonikkur.
Michelle, nú hefur þú dvalist í
Bretlandi síðan í janúar, finnst
þér sem það eigi sér stað þjóðlaga-
tónlistarvakning þar?
Sú tónlist sem ég er að leika, rót-
artónlist, er ekki samskonar tónlist
og þjóðlagatónlistin. Að því leyti er
ekki hægt að tala um vakningu. Ég
hef aldrei getað sætt mig við form-
úlutónlist sem hefur ekkert innihald,
ég hef alltaf dregist að tónlist sem
er að segja manni eitthvað og sá
áhugi sem mín tónlist og álíka hefur
fengfið bendir til þess að rótartónlist-
in hafi alltaf verið til staðar, en þá
neðanjarðar á meðal minnihluta.
Stundum fær tónlistin athygli,
stundum ekki.
Er það þá hluti af rótartónlist-
inni hvað það ber miklu meira á
svartri tónlist og bengalitónlist
en áður?
Já, einmitt og frá því sjónarmiði
nær orðið þjóðlagatónlist ekki yfir
þá gerð tónlistar. Rótartónlist nær
því aftur vel hvað er að eiga sér
stað þegar einhver er að leika tón-
list þess héraðs eða lands sem hann
er upprunninn í líkt og ég sem er
að leika tónlist úr Austur-Texas.
Þar er hún upprunnin og að hluta
úr svartri tónlistarhefð, úr tónlist
manna eins og Leadbelly og Big
Bill Broonzy. Sveitablúsinn eins og
hann var, en ekki Chicagoblúsinn,
ég hef engan tíma fyrir þessháttar
tónlist sem er uppfull af karlrembu
á meðan sveitablúsinn er upprunninn
í mótmælasöng. Aðrir áhrifavaldar
eru lagahöfundar eins og Guy Clarke
og álíka, en ekki þó Bob Dylan.
Hvað með Dylan?
Einmitt, hvað með Dylan? Dylan
var hluti af menntamannaviðreisn í
New York á sjöunda áratugnum, en
ég, og tónlistarmenn eins og ég, leita
aftur til rótanna og reyni að vera í
betra sambandi við alþýðu. Þannig
náum við að losna við tilgerðina.
í San Francisco í Kalifomíu
kom upp á sínmum tíma „hardc-
ore“ sveifla (bandarísk gerð
pönktónlistar, ats. A.M.), sem
byggðist á menntuðu millistéttar-
fólki en í Bretlandi var pönk-
byltingin uppreisn að neðan,
uppreisn atvinnuleysingja og ut-
angarðsfólks. Þú tókst þátt í
hardcore-hreyfingunni. Var það
ekki sambærilegt við það sem
Dylan og hans menntamannaklíka
var að gera á Austurströndinni,
var ekki í því sama tilgerðin?
Ég var á staðnum en ég lék ekki
hardcore tónlist, en hvað varðar
menntamannaklíkuna þá er sterk
hefð fyrir því í San Francisco að
vera á skjön við bandarískt sam-
félag. Sem dæmi má nefna að á
fjórða áratugnum var þar sterk só-
síalistahreyfing, á sjötta áratugnum
voru þar „beatniks", á sjöunda ára-
tugnum var skynvilluhreyfing
(„sýkadelía") og á áttunda áratugn-
um átti réttindabarátta homma þar
upptök sín. Að mínu mati er hardc-
ore tónlistin bara hluti af þeirri
frávikshefð sem er í San Francisco.
Þar er menntafólk að leita sér eins-
konar hælis og reyna að beijast
gegn steinrunnu þjóðfélagi í Banda-
ríkjunum. Vera mín þar var næstum
of ánægjuleg, í fyrsta sinn á æfinni
var ég innan um fólk sem hafði sama
gildismat og ég og svipaðar skoðan-
ir. Það átti sinn þátt í þvi að ég fór
þaðan. Hversvegna ættu allir þeir
sem eru sammála að vera allir á
sama stað? I textum var fjallað um
ástandið í Mið-Ameríku, um kyn-
þáttamisrétti í Bandaríkjunum, um
kaldastríðsuppbyggingu í Banda-
ríkjunum. Tónlistarmennirnir voru
þó allir að syngja til sjálfra sín, af
hveiju fóru þeir ekki víðar? Fyrst
þeir vissu það sem þeir vissU, af
hveiju leituðust þeir bara við að stað-
festa það sín á milli?
Fannst þér þá sem of mikið
væri um naflaskoðun?
Nei, en ég myndi segja það um
New York menntaklíkuna, sem var
marfalt tilgerðarlegri og meira í ætt
við gerfígreind, en í San Fransico
spratt tónlistin af raunverulegum
menningarkimum og sú pólitík sem
fram kom í textum var ákveðnari
og krafðist meiri aðgerða.
Svo við snúum aftur að sveitabl-
úsnum. í einum texta þinna segir
þú þar sem þú syngur um krá í
Dallas: Flestir eru svartir en
söngvar þeirra eru allir bláir,
hvað er svört tónlist stór hluti af
því sem þú ert að gera og hve
stór hluti af hvitri rótartónlistaiv
hefð?
Hvað mig varðar, þá er svört tón-
list mikill hluti, en það segir ekki
alla söguna, því bandarísk menning
byggist mikið á aðskilnaðarstefnu,
apartheid. Það er til svört menning
og það er til hvít menning og það
er sjaldnast sem þessar menningar-
hefðir skarast. Ég get því ekki talið
mig til hinna upplýstu fijálslyndu
sem fara yfir menningarlandamæri
svartra og hvítra. Ég missti af allri
soul og fönk hreyfíngunni á sjötta
og sjöunda áratugnum, ég vissi ekki
af henni. Ég er aftur á móti vel inni
í blús og sveiflutónlist þriðja, fjórða
og fimmta áratugarins. Að mínu
mati lagði sú tónlist grunninn að
réttindabaráttu svertingja á sjöunda
áratugnum.
Hvernig er staða svartrar
menningar í Bandaríkjunum í
dag?
Gbtt dæmi um það hvað hefur
breyst er svarti menningarkiminn í
New York sem kallast Hip Hop. í
honum verður til svokölluð rap-
tónlist. Síðan er stórt fyrirtæki sem
heitir DefJam sem hefur á sínum
snærum tuttugu til þijátíu hæfileik-
aríka svarta tónlistarmenn og eina
hvíta hljómsveit, The Beastie Boys.
Það eru The Beastie Boys sem stela
frá öllum hinum og hirða gróðann.
Það hefur þá ekkert breyst?
Nei, það er sama staða og þegar
Elvis var að stela úr svartri tónlistar-
hefð og Rolling Stones einnig.
Og Bob Dylan, sem tók upp
svartan blús í upphafi ferils sín.
Ég veit ekki, ég þekki ekki svo
vel til Dylan-goðafræðinnar. Ég veit
þó að hann hafði mikið af Woódy
Guthrie og Guthrie ferðaðist mikið
með Leadbelly sem er minn maður.
Aftur á móti má líta á það að Wo-
ody Guthrie var fyrst og fremst
baráttumaður fyrir stofnun verka-
lýðsfélaga sem lék einnig sveitatón-
list og samdi baráttulög.
Hvað með tónlistarlega stöðu
þína?
Ég reyni að vera tónlistaruppruna
mínum trú, þannig að sama hvað
ég sjálf eigi eftir að breytast og
sama hvað ég eigi eftir að fara langt
að heiman, þá muni ég alltaf geta
farið með mína tónlist aftur til Te-
axs og fólk þar muni skilja hana og
kunna að meta hana. Því legg ég
megináherslu á það að segja sögur
og láta fólki eftir að draga ályktan-
ir sjálft. Þannig að þó að skoðanir
mínar þróist kannski í þá átt að
verða mjög róttækar og frábrugðnar
þeirri íhaldssemi sem ríkjandi er í
dreifbýli í Texas, þá mun fólk hlusta
á mig á meðan ég set þær fram í
sögum sem það getur túlkað sjálft.
Ég veit í raun ekki svo mikið um
heiminn og pólitík, en ég sé hluti
umhverfis mig og ég á mína
lífsreynslu, sem ég segi frá í lögum
mínum. Það er best að gera með
því að segja sögur en ekki vera að
predika og einfalda hluti í þriggja
mínútna lag. Ég geri mér far um
að komast hjá því, því með þeim
tækifærum sem ég hef fengið til að
segja sögur mínar, í sjónvarpi, út-
varpi og á plötum, þá hefur aukist
þrýstingur á mig í þá átt að taka
mér meiri ábyrgð en ég kæri mig um.
Hafa þær viðtökur sem þú hef-
ur fengjð breytt þér mikið?
Öll reynsla breytir manni.
Hefur þú orðið fyrir þrýstingi
frá útgefanda þínum eða öðrum
í þá átt að þú breytir tónlist þinni?
Ef þrýstingurinn hefur verið ein-
hver þá hefur hann komið frá mér
sjálfri, eftir því sem ég hef betur
gert mér grein fyrir því hvert mig
langar að stefna. Það sem gerðist
var að ég fékk tækifæri og ég nýtti
mér það. Ég hefði getað sagt nei,
mig langar að halda áfram að gera
það sem ég var að gera en ég sá
að þetta tækifæri var gefið af ein-
lægni og var einstakt í sjálfu sér.
Þannig að ég tók því og ákvað síðan
hvað ég ætlaði mér að gera við það.
Það hefði verið hræsni hefði ég hafn-
að tækifærinu. Það sem ég þarf að
gera er að meta á hvem hátt ég get
nýtt mér þetta tækifæri til að ná
markmiðum mínum. Ég tala kannski
um markmið mín líkt og þau séu
eitthvað þokukennt og óvíst, en svo
er ekki. Mín markmið eru ákveðin,
ég er á móti öllu sem leggur lið
kynþáttafordómum, kynjamisrétti,
þeirri kenningu að ein stétt sé betri
en aðrar og eyðileggingu umhverfis
okkar. Víst eru þetta pópúlískar
áhyggjur, en þetta er samt ástæðan
fyrir þeirri tónlist sem ég er að leika.
Finnst þér þú fá betri viðtökur
við þvi sem þú ert að segja í Evr-
ópu en í Bandaríkjunum?
Ég held það sé ekkert sagt af
viti opinberlega í Bandaríkjunum.
Það er því frekar að hafir þú eitt-
hvað fram að færa þá sé líklegra
að einhver hlusti á þig og gagnrýni
á marktækan hátt í Évrópu. I Banda-
ríkjunum er peningar, veraldlegur
frami, frægð og glys það eina sem
skiptir máli.
Um þetta snýst skemmtana-
heimurinn í Evrópu líka.
Já, en í Evrópu er þó að finna
heilbrigða blöndu þessa og þess að
hafa eitthvað fram að færa. Þú get-
ur náð vinsældum en samt verið að
segja hluti af viti enda útilokar það
ekki hvort annað. Hin heilalausa
poppmenning er mér ógeðfelld.
Ertu að segja að Bandaríkja-
menn vilji ekki sjá sjálfa sig eins
og þeir eru í raun?
Mig langar að telja mig til ein-
hverskonar neðanjarðarhreyfingar,
telja að ég tilheyri mjög stórum
minnihluta, sem er þó kannski póp-
úlískt. Ég er nær viss um að fjöldi
fólks er sömu skoðunar og ég, en
það hefur bara ekki komið fram í
ijölmiðlum. Ég tel mig ekki geta
talað fyrir hönd Bandaríkjanna og
þegar farið er að draga alhæfingar
af því sem fram kemur í fjölmiðlum
þá myndi ég líklegast vera ósam-
mála þér því ég er bandarísk og
mér er ekki þannig innabijósts.
Flestir þeir Bandaríkjamenn sem
fólk utan Bandaríkjann hittir eru
miðstéttar ferðamenn og þeir gefa
ekki rétta mynd af bandarísku þjóð-
félagi. Ég ferðaðist á puttanum um
Evrópu og var hústökumaður í
Amsterdam og lærði þá að skilja að
það er kannski meira líkt með
Bandaríkjamönnum og Evrópubúum
en ólíkt.
Hver verður framtíð Michelle
Shocked?
Ég hef fengið samningstilboð frá
nokkrum stórfyrirtækjum um plö^".
útgáfu og líklega á ég eftir að gera
slíkan samning við eitthvað stórfyr-
irtækjanna í Bandaríkjunum, en þó
langar mig að vera samningsbundin
smáfyrirtækjum hvar sem það er
mögulegt.
Það sem mér finnst þó mest um
vert er það að ég kem til með að
fá tækifæri til að ferðast sem mest
og ná til sem flestra, hvort sem það
er á pólitískum grundvelli eða bara
á vettvangi sögunnar.