Morgunblaðið - 24.12.1987, Síða 50

50
MORGUNBLAÐIÐ, FTMMTUDAGUR 24. DESEMBER 1987
Selspik
og svaðilfarir
KAFLIÚR BÓKINNIUM JÓN PÁL, STERKASTA MANN HEIMS
ÚT er komin bókin Jón Páll, sterkasti maður heims, skráð
af Jóni Óskari Sólnes. Bókin er 135 blaðsíður, prýdd fjölda
mynda. í bókinni er lýst uppvexti Jóns Páls og sagt frá afl-
raunamótum, sem hann hefur tekið þátt í. — Hér fer á eftir
kafli um uppvöxt Jóns og heitir kaflinn Selspik og svaðilfarir:
ón Páll Sigmarsson er
fæddur 28. apríl 1960,
á Sólvangi í Hafnar-
fírði, frumburður
Sigmars Jónssonar og
Dóru Jónsdóttur. Föð-
urætt sína rekur hann
til Skagafjarðar, en
móðurættin er úr Kjósinni og er
hann kominn af heljarmennum,
bæði í karllegg og kvenlegg. Jón
Páll er íslendingur, afkomandi
hraustra bláeygra víkinga, hirð-
skálda og sigursælla konunga!
Foreldrar Jóns Páls slitu snemma
samvistir, Dóra giftist Sveini Guð-
mundssyni byggingameistara og
glímukappa. Steig Jón Páll fyrstu
sporin í Hafharfírði en Qölskyldan
fíuttist vestur í Stykkishólm þegar
hann var tveggja ára.
— í Stykkishólmi var ég mikið
viðloðandi sjó og alltaf niðri á
bryggju í æsku að veiða marhnúta
og þyrsklinga. Ég man glöggt eftir
árunum í Stykkishólmi. Túrar með
grásleppukörlum eru sérstaklega
minnisstæðir. Þeir voru yfírleitt ein-
ir á litlum skektum og þá vantaði
iðulega strák til að stýra þegar
þeir vitjuðu um netin. Maður gerði
ýmis lítil viðvik um borð og hjálp-
aði við að tína fískinn úr netunum.
Ég var smá ormur, sex eða sjö ára,
og gerði mig óskaplega ánægðan
með minn hlut sem var kannski ein
grásleppa eða rauðmagi. Ég veit
ekki hvort þýddi að bjóða krökkum
þetta nú til dags.
í æsku var Jón Páll að sögn
móður sinnar kappsmikill ærsla-
belgur sem aldrei gaf sinn hlut
eftir. Hann var býsna iðinn við að
detta og fá göt á höfuðið. Hafði
mjög gaman af því að fljúgast á
og tusl rtSt við jafnaldra sína sem
margir hverjir voru tregir til. Hann
beitti alls kyns brögðum til að plata
þá í vægan slag. Algengast var að
hann leyfði andstæðingnum að
byija ofan á sér liggjandi.
— Ég gat yfírleitt tuskað flesta
jafnaldra mína til og í snjókasti var
ég sérlega leikinn, sakir skotfími
og hörku. Ég plataði gjaman ein-
hvem jafnaldra minna í snjókast á
þessum ámm. Bardaginn fór fram
með þeim hætti að fyrst hlóðu
menn snjóvirki og síðan var safnað
miklum snjókúlubirgðum og þá gat
slagurinn hafíst. Eitt sinn fór ég í
snjókast við dreng eftir miklar for-
tölur. Hann vildi ekki meiða sig og
var því haft býsna langt á milli
virkjanna, sem varð þess valdandi
að hann dreif varla til mín. Strax
í öðm skoti hitti ég kappann þétt-
ingsfast og hann hljóp strax heim
skælandi. Ég hafði undirbúið mig
undir langa og skemmtilega rimmu
og varð því fyrir miklum vonbrigð-
um þegar ég sá á eftir honum. Það
hljóp kapp í mig þegar hann
skemmdi svona leikinn svo að ég
elti hann uppi og tuskaði hann til!
Þó að maður hafí verið ljóshærður
með englakrullur þá var maður
ekki a}ltaf englabam!
— Á fyrstu skólaárunum var ég
mjög kappsamur við námið. Við
fengum reikningsbækur sem við
Jón Páll á fermingardaginn.
máttum reikna í að vild og ég ham-
aðist við að ljúka fyrstur við bókina.
Það fór á sömu lund með skrift-
arbækumar: Ég reyndi að fá sem
flestar stjömumar. Svona varð of-
urkappið í öllu sem ég tók mér fyrir
hendur.
— Eftir því sem iþróttaáhuginn
jókst urðu bækumar útundan eins
og gengur. Maður tók þá að lafa í
meðalmennskunni í náminu. Þó lifði
það með mér alla skólagöngu mína
að ef mér líkaði vel við einhvem
kennarann lagði ég mikla heima-
vinnu á mig til að gera honum til
geðs. Jafnframt gat ég verið fjand-
anum forhertari í þeirri afstöðu
minni að læra nánast ekki neitt ef
kennarinn fór í taugamar á mér
fyrir einhveijar sakir. Það má segja
að ég hafí staðið mig nokkuð vel í
skólanum í Stykkishólmi.
— Ungur fór ég að fást við ýmiss
konar smíðar. Eitt sinn smíðaði ég
tvær flugvélar svo stórar og þungar
að maður gat setið í þeim. Eina
fyrir mig og aðra fyrir Svein bróður
sem er tveimur 'áram yngri en ég.
Klambraði ég þeim saman í hús-
byggingu alllangt frá heimili okkar
í Hólminum og ætlaði síðan með
þær heim. En Sveinki nennti ekki
að bera sína, fannst hún of þung
og henti henni út í skurð. Ég drösl-
aði báðum flugvélaskröttunum
heim í þijósku minni þótt ég væri
alveg að drepast undan byrðinni.
Ég vildi ekki láta henda þessari
meistarasmið!
— Annars var Sveinki bróðir
svolítið sér á parti, hann átti það
til að fara upp í beinaverksmiðju,
ná þar í gamlan úldinn þorsk, binda
band í sporðinn og draga síðan hræ-
ið um allan bæ eins og aðrir strákar
gerðu með bfla.
Sveinn Guðmundsson var slipp-
stjóri í Stykkishólmi og í Flatey býr
bróðir hans, Hafsteinn Guðmunds-
son stórbóndi. Þeir era synir
Guðmundar Guðmundssonar og
Júlíönu Sveinsdóttur sem bjuggu í
Skáleyjum á Breiðafírði. Jón Páll
byijaði að fara í eyjamar á Breiða-
fírði með foreldrum sínum aðeins
tveggja ára.
— I Skáleyjum komst ég í kynni
við hið heilnæma og hressandi eyja-
líf og byijaði náttúralega að troða
í mig selkjöti. Nú, einnig var maður
látinn borða egg og súrmat ýmsan,
til að mynda súrsaða hreifa. Hreif-
amir vora skomir af selnum, síðan
sviðnir og soðnir, og að lokum sett-
ir í súra mysu. Þetta þótti mér
ljúffengur matur. Maður var látinn
borða ýmislegt sem ekki þýðir að
bjóða venjulegu fólki nútildags, til.
dæmis blóðgraut. En hann er þann-
ig matreiddur að selblóðið er sett í
pott og hitað undir þangað til suðan
er komin upp, en þá er kannski
einhveiju bætt út í, til að mynda
örlitlu hveiti, og einhveiju kryddi.
Þetta var borðað eins og hver ann-
ar búðingur með mjólk út á, belju-
mjólk. Og maður snæddi þetta með
bestu lyst, enda var ekkert annað
að hafa. Svenni var nokkuð harður
á matarvenjur, maður komst ekki
upp með annað en að borða matinn
sinn.
— Ég fór snemma á seiveiðar
með Svenna, þetta ijögurra ára
snáði. Ég var lítill stubbur og þegar
vel veiddist varð ég þreyttur á þess-
um hamagangi og var þá lagður til
svefns ofan á kópana, enda bátur-
inn ekki stór. Þegar báturinn kom
til lands var hann kjaftfullur af
dauðum kópum og ég lá sofandi
ofan á.
— Út í eyjarnar var farið á
hveiju ári í lok maí og var ég alltaf
út júni. Maður borðaði vel og stækk-
aði mikið á sumrin, maturinn var
góður og maður var sísvangur.
Laumaðist ég oft og iðulega í búrið
til að fá mér aukabita. Vinnan var
erfíð fyrir svona krakka og ég á
ákaflega erfítt með að ímynda mér
krakka nú vinna á þennan hátt.
Bera þurfti allt vatn að bænum og
það var dágóður spölur fyrir stutta
fætur. Maður var með fötur á grind
svo þær slægjust ekki í fætuma.
Það þurfti að teygja sig yfír brann-
inn og vara sig til að detta ekki
ofan í og toga upp fullar tunnur
af vatni sem sigu í fyrir svona
snáða. Þetta var gert ekki sjaldnar
en tvisvar á dag. Eg var mjög iðinn
við vatnsburðinn og hef sjálfsagt
fengið góðan greipastyrk af þeim
sökum. Einnig aðstoðaði maður við
alla aðdrætti, en það þurfti að bera
allt að húsinu. Sveitabærinn var að
sjálfsögðu kyntur með olíu, sem var
flutt að eyjunni á bátum. Olíutunn-
unum var velt í sjóinn og þær
tryggilega reyrðar með köðlum.
Síðan vora þær togaðar að landi
eða þeim stjakað áleiðis. Þegar þær
vora komnar í fjörana var beðið
eftir að fjaraði undan þeim. Því
næst var þeim velt upp urðina og
upp á grasbala og þaðan var nokk-
uð bratt að bænum. Þá þurftum
við að nota bönd á tunnumar sem
einhver togaði í, svo ýttum við
bræðumir á eftir. Á þennan hátt
vora margar tunnur teknar upp í
einu lagi. Þetta er ekki ósvipað því
að keppa á kraftamóti.
— Ég byijaði ungur að vinna við
selveiðamar og lærði snemma að
leggja net upp í bátinn með sér-
stöku lagi, eins og á grásleppu. Við
notuðum aldrei blýsökkur, einungis
steina í lykkjum. Netunum var rað-
að upp í bátinn og sérstök aðgát
höfð svo að þau flæktust ekki.
Netin með þungum kópum í vora
síðan handtoguð. Styrktist maður í
greipum af því. Og þegar bátsvél-
amar biluðu þurfti að róa í land
og maður sveikst ekki um að taka
vel á róðrinum! Síðan var aflanum
skellt á kerra og farið með hann í
aðgerðarhúsið sem var gamall torf-
kofi. Ég vildi hins vegar alltaf vera
að taka á því svo ég bar einn og
einn sel, en fljótlega varð mér mik-
ið kappsmál að ná tveimur kópum
í taki; maður tók í hreifana og dratt-
aðist með byrðina að kofanum. Ég
var eiginlega í þessu frá því ég man
eftir mér. Þó náði ég ekki tveggja
kópa taki fyrr en ég var svona átta
ára. Það var nokkuð erfítt að halda
kópum á hreifunum, en sjaldnast
vora þetta fullorðnir selir því þeir
eldri höfðu lag á því að varast net-
in. Ungir brimlar álpuðust stundum
í þau og vora þeir býsna þungir.
Þeim var skutlað upp á bryggju og
síðan var báturinn færður fram eins
og það er kallað og beðið eftir að
fjaraði út. Þá var gengið undir
steinbryggjuna og brimlunum velt
fram á bryggjusporðinn á herðar
burðarmanna. Ég tók þátt í brimla-
burði frá fermingaraldri og þurfti
að taka nokkuð vel á því þetta var
eins og að taka stöng í hnébeygju
og ganga með hana! Það var hins
vegar aðeins ég sem remdist við
brimlaburð, en það var ekki venju-
leg vinnuaðferð.
— Ég man að ég varð fljótt góð-
ur að toga þunga hluti að mér.
Maður var alltaf að toga netin upp
úr sjó, en einnig þurfti maður iðu-
lega að draga báta að landi.
Bátamir vora geymdir úti á sjó við
akkerisfestar og hnýtt í þá úr landi.
Þeir vora festir nokkram metram
frá landi og stokkið upp í flörana.
Og þegar slakað var á reipinu
skaust báturinn nokkra metra frá
ef akkerið hélt vel við. Morguninn
eftir var kannski flóð og hafði bát-
urinn hækkað sig sem því nemur,
en þá var býsna strembið að toga
hann að landi. Einhveiju sinni vora
menn við þessa iðju og gekk erfíð-
lega. Ég grenjaði þá vel á reipið
og tókst mér loks að rífa upp akker-
ið. Þetta þótti nokkuð hraustlega
gert hjá mér á þessum tíma. En
maður stæltist við svona vinnulag.
Ég var reyndar alltaf með stærstu
og þreknustu piltunum í skólaár-
göngum mínum, en samt ekkert
tröll.
— í sveitinni var jafnan farið í
eggjatöku og tínt vel í matinn.
Eggin voru misbrothætt, en kríu-
eggin vora sýnu verst og oftar en
ekki sprakk skurnin á þeim. Þá var
okkur krökkunum skipað að drekka
úr þeim svo þau færa ekki til spill-
is og maður stóð oft á blístri þegar
heim var komið, en þetta kvað gefa
óskaplegan kraft! Maðu gekkst
stundum upp í því að vera harður
af sér og stundum átti ég það til
að sýnast meðal krakkanna, en við
voram býsna mörg á stundum. Ég
hafði gaman af að fljúgast á við
strákana og slóst stundum einn
gegn öllum.
— Oft var ég settur í að gera
að kópunum með Svenna. Hann
fláði, sem var vandasamt verk, en
ég tók af þeim spikkápuna og var
henni yfírleitt hent. Síðan var kjöt-
ið hlutað í sundur og nýtt. Ég hafði
gaman að því að skera spikið utan
af selnum og þótti það fullorðinsleg
vinna, en jafnaldrar mínir og litlu
krakkanir komu oft til að fylgjast
með aðgerðinni. Þá átti maður það
til að skera spikræmu af og stinga
upp í sig og halda síðan áfram við
verkið, meðan allir viðstaddir „ojj-
uðu“. Stundum færði maður sig upp
á skaftið og skar sneið af lifrinni
og tuggði svipbrigðalaust meðan
maður gerði að. Sannleikurinn er
sá að þetta er nokkum veginn
bragðlaust. Að endingu skar maður
bita af hjörtum og tuggði, en fyrir
það var maður álitinn alveg óskap-
lega harður, snæðandi bráðina
meðan maður var að vinna að
henni. Ég hafði einhvem tímann
lesið að Tarzan þætti krafturinn
koma best til skila úr hráu kjöti og
að hann væri lítið fyrir það gefinn
að steikja það. En það var reynt
að nýta sem mest af kjötinu og var
það saltað og sent til ættingja og
vina sem vildu borða selkjöt. Ég
geri hins vegar ekki ráð fyrir því
að markaður fyrir selkjöt sé stór.
Borgar- og bæjarbúar hafa ekki
komist upp á lag með að borða
það. Reyndar var ég aldrei óskap-
lega hrifínn af því, en þetta var í
matinn og maður borðaði það. Mér
fannst fullmikið lýsisbragð af kjöt-
inu en það er mjúkt og feitt.
Matarvenjur vora í nokkuð föstum
skorðum í sveitinni og alltaf tvær
aðalmáltíðir á dag. í hádeginu var
einatt heitur matur, en á kvöldin
var matur fjölbreyttari, borðaður
súrmatur, slátur og egg, rúgbrauð,
kæfa og hafragrautur. Mér þótti
mikill lúxus að borða mikið af eggj-
um því þau vora nokkuð dýr í
bænum og á mínu heimili vora ekki
peningar til að kaupa munaðarvöra.
Spæld egg vora algert lostæti. í
sveitinni byijaði ég að elda sjálfur
á unga aldri, en þá gerði ég mér
ferðir í búrið og fékk mér gæsaegg
og matreiddi eggjaköku sem var
hreinasti lúxus. Svo kom náttúru-
lega oft fyrir að eggin vora farin
að stropa en þá þótti mér þau ekki
fysileg fæða og var ég ekki harður