Morgunblaðið - 20.05.1988, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 20. MAÍ 1988
47
Friðjón Þórðarson um aðskilnað dómsvalds og umboðsvalds:
Mjög mikill kostnaðar-
auki er af frumvarpinu
Fríðjón Þórðarson
fram að ganga fyrr en árið 1961.
„Nú koma margar spumingar
upp í hugann," sagði Friðjón. „Hver
er staða okkar íslendinga í þessum
málum? Stöndum við jafnfætis
grannþjóðum okkar eða langt að
baki? Hveiju þarf að breyta? Em
breytingar gagnlegar, nauðsynleg-
ar eða óumflýjanlegar? Hvað kosta
slíkar breytingar? og þar fram eftir
götum."
í greinargerð frumvarpsins segir
m.a.: „Reyndar má segja að komið
hafí verið á aðgreiningu dóms- og
stjómsýslustarfa í Reykjavík f vem-
legum mæli.“ Það er svo rökstutt
nánar. Á hinn bóginn er greint frá
því að utan Reykjavíkur gegni
sýslumenn og bæjarfógetar enn
hlutverki lögreglusfjóra og inn-
heimtumanns ríkissjóðs jafnframt
því að vera dómarar. Nú er það
kunnugt að komið hefur verið á fót
embættum svonefndra héraðs-
dómara við embætti bæjarfógeta á
Akureyri, í Vestmannaeyjum, á
Selfossi, í Keflavík, Hafnarfírði og
Kópavogi. Það er því ljóst að hinn
nýi siður, ef svo mætti segja, er
kominn á í vemlegum mæli á flest-
um þéttbýlissvæðum landsins."
Friðjón sagði að í þeim löndum
sem byggðu á reglunni um þrígrein-
ingu ríkisvaldsins væm skiptar
skoðanir um eitt og annað í radd-
setningu laganna og framkvæmd
þeirra. Við íslendingar vildum
eflaust allir sem einn standa við
gerða samninga, búa í réttarríki og
virða mannréttindi. „En við verðum
líka að sníða okkur stakk eftir vexti
og fara eigin leiðir í ýmsum efnum
vegna sérstöðu okkar, fámennis og
landshátta. Ekki vantaði að ráða-
menn þjóðarinnar væm hvattir til
þess seint og snemma að spara í
ríkisrekstrinum og sýna aðhald og
fyrirhyggju í hvívetna."
Friðjón sagði síðan að þetta
fmmvarp myndi hafa í för með sér
mjög mikinn kostnaðarauka. Það
kæmi m.a. fram í ályktun Sýslu-
mannafélags íslands frá 25. mars
sl. Þar væri auk þessa bent á mörg
fleiri atriði sem kanna þyrfti svo
sem að niðurstöður úttektar þyrftu
að liggja fyrir á því hver kostnaður
væri annars vegar af núverandi
kerfi fyrir ríkissjóð og þá er skipti
ættu við embætti sýslumanna og
bæjarfógeta og hins vegar hvað
myndi kostað að gera breytingar á
kerfinu með aðskilnaði. Jafnframt
þyrftu að liggja fyrir niðurstöður
rannsóknar um hvort núverandi
kerfi hefði valdið þegnunum réttar-
spjölium. Það væri og tekið fram
að Sýslumannafélagið vissi ekki til
þess að núverandi kerfí hefði komið
að sök. Rétt væri að hafa þá skipan
mála sem væri ódýrust og hag-
kvæmust báðum aðilum í senn, al-
mannasjóðum og þegnum landsins.
Núverar.di embætti sýslumanna og
bæjarfógeta væru hagkvæm skipan
lítilli þjóð sem byggi í stóru landi.
Friðjón sagði að sýslumennimir
væru þeir menn sem þekktu þessi
mál ofur vel og ætti a.m.k. að
hlusta á þá og vega og meta störí
þeirra en ekki líkja þeim við leifai
frá einveldistímanum eins og fjár-
málaráðherra hefði gert á forsíði
Þjóðviljans nýlega.
Friðjón sagði að lokum að mörj
fyrirheit á verkefnaskrá ríkisstjóm-
arinnar væru mjög aðkallandi og
mætti nefna sem dæmi að takasl
þyrfti á við byggða- og atvinnumá
og brýnan vanda af ýmsu tagi héi
og hvar í byggðum landsins. „Ég
leyfí mér að treysta því að þetta
mál verði vandlega athugað, vegið
og metið að bestu manna yfirsýn á
þeim tímum sem í hönd fara.“
MMAGI
Níu manna þingmannanefnd:
Athugar stefnu
gagnvart EB
FRIÐJÓN Þórðarson (S/Vl)
sagði í umræðum á Alþingi fyrir
skömmu um frurnvarp dóms-
málaráðherra um aðskilnað
dómsvalds og umboðsvalds að
hann teldi hyggilegt að flýta sér
hægt í þessiun efnum og rasa
ekki um ráð fram þegar gera
skyldi breytingar á þeim málum
sem væru landsmönnum mikils
virði. Frumvarpið myndi meðal
annars hafa í för með sér mikinn
kostnaðarauka.
Friðjón Þórðarson sagði að það
væri fjarri sér að láta í ljós ein-
hverja óánægju yfír að þessum
málum væri hreyft. Það væri sjálf-
sagt að skoða þau með opnum huga
og ræða þau frá ýmsum hliðum.
En það væri margs að gæta í þess-
um efnum og engin furða þó að
menn vildu gefa sér nægan tíma
til að hugleiða viðfangsefnið, svo
stórt sem það væri, áður en ráðist
væri í viðamiklar og kostnaðarsam-
ar breytingar á þeirri skipan sem
lengi hefði dugað og reynst vel í
öllum aðalatriðum að hans dómi.
En að sjálfsögðu er jafn rétt og
skylt að skoða allar tillögur, sem
horft gætu til réttarbóta og bættrar
skipunar í þessum efnum einum.
I stefnuyfirlýsingu og starfsáætl-
un ríkisstjómarinnar væri rætt um
stjómkerfisbreytingar. Segði þar
að ríkisstjómin myndi beita sér fyr-
ir heildarendurskoðun dómsmála-
skipunar er fæli í sér aðskilnað
dómstarfa og stjómsýslustarfa. Það
væri því ekki nema eðlilegt að ein-
hveijum hugmyndum af þessu tagi
væri ýtt á flot nú þegar í upphafi
kjörtímabils til kynningar og seinni
ákvörðunar.
Fmmvarp þetta hefði verið samið
af níu manna nefnd sem dómsmála-
ráðherra hefði skipað í lok septem-
ber í fyrra svo að það yrði ekki
annað sagt en að hún hefði haft
allskamman tíma til að athuga svo
margþætt og flókið mál.
Friðjón sagði það vera fróðlegt
að kynna sér störf nefndar frá árinu
1916 sem fjallaði um fullan aðskiln-
að dómsvalds og umboðsvalds.
Meirihluti hennar, þrír af fímm,
lagði til að landinu yrði skipt upp
í sex lögdæmi með einum héraðs-
dómara í hveiju umdæmi. Héraðs-
dómaramir skyldu vera sem sjálf-
stæðastir og óháðastir bæði um-
boðsvaldinu og almenningi. Á hinn
bóginn skyldi sýslumannsembætt-
um fækkað verulega.
Minni hluti nefndarinnar, tveir
af fímm, segði m.a. í álitsgerð sinni
að í sjálfu sér væri það mikilsverð
og æskileg framför ef fundið yrði
ráð til þess að greina umboðsvald
frá dómsvaldi svo að hagkvæmt
væri fyrir alla hlutaðeigendur, en
lagði samt til að ekki yrði ráðist í
slíka breytingu að svo stöddu þar
eð hvorki hefði komið í ljós þörf á
slíkri breytingu né óskir um hana.
Meðan svo væri þótti minnihluta
nefndarinnar of snemmt að gera
tillögur um að ráðast til slíkrar gjör-
breytingar á stjómarfari landsins.
Að þessu sinni sigraði minnihluta-
álitið á Alþingi, sagði Friðjón.
Eigi að síður hefðu ýmsar breyt-
ingar orðið á þessari öld og mál
þessi komið á dagskrá alltaf öðm
hveiju. Og sumar hefðu gengið allt-
of hægt. Mætti til dæmis nefna og
mætti merkilegt heita að lungann
úr þessari öld skyldum við hafa
búið við það að ákæruvaldið væri
í hendi pólitísks ráðherra. Sem
dæmi um hvað breytingar í þessum
efnum væm hægfara nefndi þing-
maðurinn að fyrsta málið sem
Gunnar Thoroddsen flutti á Alþingi
var fmmvarp um opinberan ákær-
anda árið 1934. Það hefði ekki náð
ALÞINGI hefur kosið níu þing-
menn í nefnd er taki til sérstakr-
ar athugunar stefnu íslands
gagnvart Evrópubandalaginu.
I nefndina vom eftirtaldi þing-
menn kosnir: Eyjólfur Konráð Jóns-
son, Páll Pétursson, Kjartan Jó-
hannsson, Ragnhildur Helgadóttir,
Hjörleifur Guttormsson, Júlíus Sól-
nes, Guðmundur G. Þórarinsson,
Kristín Einarsdóttir, Guðmundur
H. Garðarsson.
Nefndin er kosin samkvæmt
þingsályktun er flutt var af Kjart-
ani Jóhannssyni og er hlutverk
hennar að taka til sérstakrar athug-
unar þá þróun sem fyrir dymm
stendur í Evrópu, einkanlega með
tilliti til ákvörðunar Evrópubanda-
lagsins um sameiginlegan innri
markað. Nefndin á að kanna áhrif
þessara ákvarðana og líklegrar þró-
unar í Evrópu á íslenskt efna-
hagslíf og meta þær leiðir sem álit-
legastar em til þess að laga íslenskt
efnahags- og atvinnulíf að þeim
breytingum sem fram undan em.
Nefndin á að hafa samráð við sam-
tök atvinnulífsins og skila skýrslu
um athuganir sínar og tillögur fyrir
1. apríl 1989.
íslenskorðsnilld
Ingibjörg Haraldsdóttir ritstýrði.
Spakmæli, smeilin orðtök, skemmtilegir orðaleik-
ir, djúpvitrar hugleiðingar um ástina, trúna, sam-
félagið og listina frá Agli Skallagrímssyni til Ein-
ars Más Guðmundssonar.
Bók sem er ótrúlega gaman að fletta upp í. Tilval-
in gjöf handa öllum sem áhuga hafa á íslenskum
bókmenntum og íslenskri hugsun.
Síóumúla 7-9. Sími 688577. Laugavegi 18. Sími 15199-24240.