Morgunblaðið - 08.06.1988, Page 23

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 8. JÚNÍ 1988
23
Útvegsbankinn í Reykjavik.
sem ég hef rakið hér að framan
má ljóst vera, að svo er ekki, hvorki
um verðlagningu skattalegs hag-
ræðis né ýmsa aðra þætti. Við-
skiptaráðherra segir á bls. 2 í sinni
greinargerð að „frá sjónarmiði
ríkisins breytti litlu þótt þetta
skattalega hagræði væri ekki talið
Útvegsbanka Islands til eigna þar
sem ella kæmu á móti auknar skatt-
greiðslur hlutafélagsbankans í
framtíðinni". Þetta er ekki rétt hjá
Jóni Sigurðssyni, bankamálaráð-
herra. Það breytir miklu.
Úr því þessi aðferð var valin af
Alþingi til að leysa vanda Útvegs-
bankans vegna Hafskipsmálsins
1985, þá er rétt að staðið sé að
þessu máli á sama hátt og gert er
á milli óskyldra aðila. í því sam-
bandi skal þess gætt að meta allar
eignir bankans til eðlilegs verðs og
að ekki sé hallað á annan aðilann.
Nefndin telur eins og ráðherrann,
að litlu hefði skipt hvort tapið yrði
virt til fjár eða ekki. Hefði það ekki
verið gert, þá hefði ríkissjóður í
stað þeirra 190 millj. króna sem
hann fær fyrir 913 millj. króna
skattahagræði fengið skatttekjur
fyrr af bankanum. Hér er um að
ræða seljanleg verðmæti fyrir
gamla bankann og því ber að koma
þeim í verð eins og hvert fyrirtæki
hefði reynt að gera. En hver eru
svo raunveruieg vérðmæti þessa?
Heyrt hef ég ýmsar tölur nefndar
þegar slík verðmæti hafa verið seld
milli fyrirtækja. Nýverið heyrði ég
talað um 30—35% af upphæðinni
sem í þessu tilfelli væru 274—320
millj. króna. Nefndin kemur hins
vegar með sín rök og beitir fyrir
sig arðsemi eigin §ár og afvöxtun
hagnaðar.
Þeirri reglu er beitt, þegar metin
er ávöxtun eigin fjárins, að taka
meðalarðsemi eigin fjár allra ann-
arra banka en Útvegsbankans árin
1984-1986. Sagt er að hún sé 7,5%
fyrir skatta. Margt er það sem
skiptir máli í sambandi við svona
mat. Eins og mönnum er kunnugt
um, hefur orðið mikil og ör breyting
á rekstri innlánsstofnana á allra
síðustu árum. Þessi breyting mun
halda áfram og m.a. mun hagnaðar-
sjónarmið þeirra skipa æ ríkari sess
en áður. Þetta þýðir með öðrum
orðum, að búast má við meiri hagn-
aði af þeim í framtíðinni. Það þýðir
aftur að þegar arðsemi eigin fjárins
er metin, er eðlilegra að miða við
þær upplýsingar sem nýjastar eru.
Við höfum árangurinn 1987 og því
væri eðlilegast að miða við hann.
Dágóður hagnaður hefur orðið hjá
bönkunum á því ári. Varðandi eigið
féð, þá er rétt að menn gleymi því
ekki sem sagt var hér að framan
um þörfína á lagfæringu bókhalds
vegna vanbókunar skulda. Slíkt
þýðir að eigið fé sumra banka er
ofbókað í dag og að sú ávöxtun
þess, sem nefndin minnist á, 7,5%
er því í reynd töluvert hærri.
Annað atriði sem nefndin miðar
við er afvöxtun hagnaðaríns. Því
hærri vöxtum sem beitt er við af-
vöxtun, þeim mun lægri verður út-
koman. Hér er notast við 10% vexti
á meðan útlánsvextir bankanna eru
núna 9,5% og teljast mjög háir til
lengri tíma litið. Almennir spari-
sjóðsreikningar gefa neikvæða
vexti. Ekki teldi ég það óeðlilegt
þótt fengið verði álit fleiri manna
á þessum útreikningum. Hér er um
háar fjárhæðir að ræða. Til fróð-
leiks má benda á, að á átta mánaða
rekstri á sl. ári græddi nýi bankinn
rúmar 220 millj. kr. fyrir skatta. í
reikningunum er beitt þeirri aðferð
að reikna út þá skatta sem bankinn
hefði þurft að greiða ef hann ekki
nyti skattleysis. Sú fjárhæð, rúmar
105 millj. kr., er bókhaldslega notuð
til að afskrifa þær 190 millj. króna,
sem honum voru reiknuð þessi verð-
mæti áf matsnefndinni. Ef bærilega
gengur á þessu ári, verður hann
búinn að fá til baka þessar 190
milljónir en eftir verða samt
700—800 milljóna ónotað skatta-
hagræði. Menn geta því spurt sig
hvort þeim þyki þessi verðlagn-
ing á skattahagræðinu við hæfi?
Menn geta spurt sig hvort hags-
munir einkabankans hafi hér
verið látnir sitja i fyrirrúmi, eða
hagsmunir almennings?
Lífeyrisréttindi banka-
stjóra
Að síðustu ætla ég að víkja
nokkrum orðum að útreikningi á
skuldbindingum vegna lífeyrisrétt-
inda bankastjóra og nokkurra ann-
arra aðila, sem bankinn hafði tekið
á sig að greiða eftirlaun. Þetta at-
riði þessa máls hefur fengið hvað
mesta umfjöllun í flölmiðlum. Skuld
þessi hefur verið reiknuð út af
tryggingafræðingi og síðan reiknuð
til staðgreiðsluverðmætis miðað við
yfírtökudag hins nýja banka.
Það sem ég vil minnast á hér,
er hvemjg þessi liður er reiknaður
til staðgreiðsluverðs fyrir nýja
bankann. Á bls. 5 í skýrslunni seg-
in „Við útreikning á skuldbinding-
um bankans skiptir meginmáli,
hvaða vextir em notaðir við af-
vöxtun eftirlaunagreiðslna. Með
hliðsjón af því, að tryggingafræð-
ingar hafa almennt talið að 2—3%
vextir séu hæfílegir, þykir nefndinni
ekki ástæða til að víkja frá þeirri
viðmiðun." Hér á undan var bent á
að „hæfilegir“ vextir til að reikna
út staðgreiðsluverð fasteigna
bankans væru 15% umfram verð-
bólgu. Núna, þegar verið er að
rétta nýja bankanum fjármuni
til að greiða skuldbindingar
ríkisins i framtíðinni, þá þykir
hæfilegt að reikna með -3% vöxt-
um. Þetta þýðir, að þeim mun
lægri sem þessir vextir eru þeim
mun hærri er sú fjárhæð sem
bankanum er rétt. Gott samræmi
eða hitt þó heldur.
Lokaorð
Hér að framan hef ég gert
nokkra grein fyrir skoðun minni á
umræddri skýrslu. Álit mitt er, að
ekki sé vanþörf á að uppgjör Út-
vegsbanka Islands verði allt tekið
til skoðunar að nýju og það kann-
að, hvort þau verðmæti sem Út-
vegsbanka íslands hf. hafa verið
afhent frá fyrirrennara sínum hafí
fengið eðlilegt verðmat. í þessu
sambandi er rétt að taka fram, að
mál þetta hlýtur og verður að koma
til skoðunar á Alþingi strax á næsta
þingi og átti vitaskuld ekki að
„gleymast" á þingi sem nýlega er
lokið.
Látið er að því liggja að engu
skipti hvort einstakar eignir bank-
ans séu metnar til verðs eðá ekki.
Slíkt þýðir bara hærra söluverð
hlutabréfa ríkissjóðs í nýja bankan-
um. Því er til að svara að ríkissjóð-
ur er ekki nema 76% eignaraðili í
bankanum og því væri verið að
færa fjármuni ríkissjóðs yfír til
annarra aðila.
í annan stað eiga þeir aðilar, sem
störfuðu í bankanum, fulla kröfu á
því að eðlilegum aðferðum sé beitt
við uppgjör hans þannig að sem
réttust niðurstaða fáist hver raun-
verulegur efnahagur hans hafí ver-
ið 30. apríl 1987.
í þriðja lagi ber ríkinu að fylgja
venjulegu viðskiptasiðferði í þessu
máli sem og öðrum. Jón Sigurðs-
son, bankamálaráðherra, hefur gef-
ið í skyn, að hann muni væntanlega
bjóða hlutabréf ríkisins í nýja bank-
anum til sölu. Ljóst er þó af framan-
sögðu, að uppgjör á efnahag Út-
vegsbanka íslands er svo flókið og
óljóst almenningi, að ráðherrann
þarf að láta sérfróða menn leggja
nýtt mat á verðmæti hlutabréfanna
ef það á að nálgast sannvirði og
ef koma á í veg fyrir að fjármunir
ríkissjóðs séu seldir á undirverði.
Við slíkt mat hlytu að koma fram
miklar hækkanir vegna þess sem
ég hef rakið hér að framan. Þær
hækkanir ætti fyrst og fremst
að færa gamla bankanum til
tekna.
Höfundur er fyrrverandi banka-
stjóri Útvegsbanka íslands.
ÞÚ RÆKTAR
GARDINN ÞIN
VID VEITUM ÞÉR U
meö réttum áhöldum, áburði, fræjum
og faglegri ráðgjöf.
llllllilhlll ihlillllllllillllllllll llílh t l/lilli lli iilllllllilllilili
6*l®¥RKIill»
FAGLEG RÁÐGJÖF
Rétt hjá Miklatorgi