Morgunblaðið - 28.06.1988, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 28. JÚNÍ 1988
7
Háskólahátíð á laugardag
Sigmundur Guðbjarnason:
Vaxandi skilningur á
starfsemi Háskólans
Fjórir menn útnefndir heiðursdoktorar
HÁSKÓLI íslands brautskráði á háskólahátíð á laugardag 384
kandídata. Flestir útskrifuðust úr hjúkrunardeild og í raungreinum
eða 59 úr hvorri deild. í ávarpi háskólarektors, Sigmundar Guð-
bjarnasonar, kom fram að háskólaárið hefði verið árangursríkt og
starfsemin vaxandi og að skilningur á starfsemi Háskólans úti í þjóð-
félaginu vaxið og jafnframt stuðningur við Háskólann. Þess sér einn-
ig merki í auknum rekstarfjárveitingum til Háskólans á þessu ári.
Fjórir menn voru útnefndir heiðursdoktorar við Háskólann á laugar-
dag, þeir Gunnar Böðvarsson, Leifur Ásgeirsson, Jóhannes Nordal
og Jónas Haralz.
Byggingaframkvæmdir á vegum
Háskólans jukust mjög á yfirstand-
andi ári vegna tekna frá Happ-
drætti Háskólans. Framkvæmdafé
árið 1987 var áætlað 120 milljónir
króna, þar af 110 milljónir frá
Happdrætti Háskólans. Tekjur af
happdrættinu urðu í raun 250 millj-
ónir króna og var tekjuaukningin
vegna velgengni happaþrennunnar.
Að auki skilaði Happdrætti Háskól-
ans 60 milljónum króna í bygging-
arsjóð rannsóknarstofnunar at-
vinnuveganna. Framkvæmdafé
1987 fór í framkvæmdir við bygg-
ingu Verkfræðideildar við Suður-
götu og til innréttinga á húsi lækna-
deildar og tannlæknadeildar. Af
framkvæmdafé 1988 fara 30 millj-
ónir til viðhalds, 25 milljónir til
tækjakaupa og rúmlega 200 millj-
ónir til nýbygginga.
í sumar hefjast framkvæmdir við
síðari áfanga Odda og við byggingu
fyrirlestra- og sýningasalar við
Háskólabíó.
Bygging Tæknigarðs hófst á
liðnu hausti og verður fyrsti áfangi
hans opnaður í haust. í Tæknigarð-
inn flyst Reiknistofnun Háskólans
og hluti raunvísindastofnunar. En
um fímmtán hundruð fermetra rými
verður leigt út til stofnana og fyrir-
tækja sem vilja nota sér þá aðstöðu
og sérfræðiþekkingu sem aðgengi-
leg verður í Tæknigarðinum. Þá
minntist háskólarektor á skipulag
Háskólasvæðisins og lét í ljós þá
ósk að hugað yrði að umferðarmál-
um á Háskólalóðunum.
í máli hans kom einnig fram að
stefnt er að uppbyggingu prófs til
meistaranáms í deildum sem ekki
hafa boðið upp á slíkt nám og hef-
ur Háskólaráð samþykkt breytingar
á reglugerð raunvísindadeildar í
samræmi við þessa stefnu.
Fjórir sæmdir heiðurs-
doktorsnafnbót
Á Háskólahátíðinni voru fjórir
menn sæmdir heiðursdoktorsnafn-
bót við Háskólann. Prófessor Am-
þór Garðarsson, deildarforseti
raunvísindadeildar, lýsti heiðurs-
doktorskjöri þeirra prófessors
Gunnars Böðvarssons og prófessors
Leifs Ásgeirssonar. Prófessor Þórir
Einarsson, deildarforseti viðskipta-
og hagfræðideildar, lýsti heiðurs-
doktorskjöri Jónasar Haralz,
bankastjóra og Þórólfur Þórlinds-
son, deildarforseti félagsvísinda-
deildar, lýsti heiðursdoktorskjöri
Jóhannesar Nordals, bankastjóra.
Jóhannes Nordal lauk doktors-
prófí í félagsfræði frá London Scho-
ol of Economics 1953 með ritgerð
um þjóðfélagsbreytingar á íslandi
á 18. öld. Það var fyrsta doktorsrit-
gerð íslendings í félagsfræði. Hann
hefur alla tíð síðan verið afkasta-
mikill rithöfundur í þjóðfélagsvís-
indum. Meðal nær 100 prentaðra
ritsmíða hans eru ritgerðir um
menntun, menningu og hagsögu
íslendinga, gildi þjóðfélagsvísinda,
ríkisvald og frelsi, bankar og pen-
ingamál, orkubúskap íslendinga og
stjóm efnahagsmála. Dr. Jóhannes
Nordal hefur verið bankastjóri
Seðlabanka íslands frá stofnun
hans 1961. Auk embættistarfa og
ritstarfa hefur hann unnið ýmis
störf í þágu Vísindasjóðs um meira
en 30 ára skeið.
Ekki náðist í Jóhannes Nordal í
gær.
Gunnar Böðvarsson lauk fyrri-
hluta prófí í vélaverkfræði frá TH
í Munchen 1936 og verkfræðiprófí
í stærðfræði, kraftfræði og skipa-
vélfræði frá TH í Berlín 1943. Frá
1955-57 dvaldist hann við Californ-
ia Institute of Techology þar sem
hann lauk doktorsprófi í jarðeðlis-
fræði. Hann réðst til Rafmagnseft-
irlits ríkisins 1945 og var ráðinn
yfírverkfræðingur Jarðborana ríkis-
ins frá 1947. Hann lagði grundvöll
að jarðhitarannsóknum á íslandi.
1964 fluttist Gunnar vestur um haf
og gerðist prófessor við Oregon
af sjónvarpsskjám.
State University og gegndi hann
því starfí til ársins 1986. Gunnar
Böðvarsson er meðal helstu braut-
ryðjanda í jarðhitarannsóknum.
Hann byggði upp rannsóknastarf-
semi við jarðhitaleit, einkum með
jarðeðlisfræðilegum aðferðum.
Leifur Ásgeirsson varð stúdent
frá Menntaskólanum í Reykjavík
1927 en sigldi sfðan til Þýskalands
og lauk þar doktorsprófí í stærð-
fræði við Háskólann f Göttingen
1933. Sama ár varð hann skóla-
stjóri við Héraðsskólann á Laugum
og gegndi hann því starfí til ársins
1943 er hann hóf að kenna stærð-
fræði við Háskóla íslands. Leifur
vann að stærðfræðirannsóknum í
boði New York University og Uni-
versity of Califomia í Berkeley árið
1954. Þar skrifaði hann doktorsrit-
gerð um hlutafleiðujöfnu. í henni
setti hann fram og sannaði fræga
meðalgildissetningu sem siðan er
við hann kennd. Mestan hluta
starfstíma síns var Leifur eini
stærðfræðikennarinn við Háskóla
íslands í föstu starfi og gegndi
hann að auki margvíslegum trúnað-
arstörfum fyrir Háskóla íslands.
Jónas Haralz var bankastjóri
Landsbanka íslands frá 1969 fram
á þetta ár og verður á næstunni
fulltrúi Norðurlanda í stjóm Al-
þjóðabankans í Washington. Eftir
hann liggur fyöldi ritgerða um efna-
hagsmál, meðal annars um þjóð-
hagsbreytingar og þjóðhagsáætlan-
ir, hagþróun í Mexíkó, hagvöxt og
verðbólgu, ísland í Efnahagsbanda-
lagi Evrópu, stóriðju og sjávarút-
veg, vanda velferðarríkja, vísinda-
steftiu og rannsóknir. Auk ýmissa
embættisstarfa var Jónas Haralz
formaður Háskólanefndar sem
starfaði á árunum 1966-69.
„Sönn gleði að sjá Há-
skólann taka í vax-
andi mæli forystu“
Jónas Haralz talaði af hálfu þeirra
fjögurra sem hlutu heiðursdoktors-
nafnbót og sagðist þakklátur og
auðmjúkur í garð Háskólans fyrir
hönd þeirra fjórmenninganna.
Þakklátur fyrir að Háskóli Islands
kunni að meta störf þeirra og auð-
mjúkur frammi fyrir skilningi á því
hversp smár skerfur þeirra hljóti
að vera.
„Við, þessir fjórmenningar, kom-
um hver úr sinni áttinni. Höfum
sótt menntun okkar til ýmissa
landa. Lagt stund á mismunandi
fræði og fengist við hin ólíkustu
verkefni. Eigi að síður eigum við
sitthvað sameiginlegt sem vert er
að nefna á þessari stundu. Við höf-
um allir borið einlæga virðingu fyr-
ir þeim vísindum sem iðkuð eru,“
og í framhaldi af því minntist hann
á nauðsyn þess að fræðimenn leiti
út fyrir landsteinana til að auka
menntun sína. Þá sagði hann að
enginn fjórmenninganna hefði hlot-
ið grunnmenntun sína hérlendis.
„Eigi að síður hefur ísland verið
miðdepill í störfum okkar og það í
tvennum skilningi. Við höfum trúað
því að alþjóðleg vísindi ættu erindi
til íslendinga og viljað vera boð-
berar þeirra vísinda. En við höfum
einnig trúað því að efla beri þau
vísindi á íslandi sem erindi eiga til
umheimsins og miðla af íslenskri
reynslu sem aðra skiptir máli.“
„Það hefur verið okkur sönn gleði
að sjá Háskólann eflast og dafna
og taka í vaxandi mæli að sér for-
ystu í því mikla starfi sem óunnið
er í þessu landi. Það er okkur þess
vegna sérstök ánægja að taka við
viðurkenningu einmitt frá Háskóla
íslands. Við fögnum því að mega
verða samferða þeim fjölmenna og
glæsilega hópi kandídata sem Há-
skólinn sendir frá sér á þessum
Gunnar Böðvarsson
Jónas Haralz
degi og þökkum fyrir þann heiður
sem okkur hefur verið sýndur."
„Skiptir meira
máli að geta lagt
sitt af mörkum“
Leifur Ásgeirsson var sæmdur heið-
ursdoktorsnafnbót við Háskóla ís-
lands fyrir langt og farsælt starf
og framlag hans til stærðfræðirann-
sókna. Doktorsritgerð hans um
„ hlutafleiðuj öfnu “ hefur verið sá
grunnur sem stærðfræðirannsóknir
eiga mikið undir. Nú eru fímmtán
ár síðan Leifur hætti kennslu.
„Þetta skiptir ekki miklu máli
fyrir mig,“ sagði Leifur þegar
blaðamaður óskaði honum til ham-
ingju með heiðursdoktorsnafnbót-
ina. „Það skiptir meira máli að
kennslan gangi skammlaust. Hitt
sem ég hef fengist við, grúskið, er
nú þar fyrir utan,“ sagði Leifur.
Leifur lærði undir doktorspróf í
stærðfræði f Göttingen í Þýskalandi
og fór fyrst þangað árið 1933.
Hann var spurður hvers vegna Gött-
ingen hefði orðið fyrir valinu.
„Göttingen hafði í langa tíð verið
í ffemstu röð í stærðfræðivísindum.
Þar tíðkaðist að stærðfræðingar
sem ætluðu að taka doktorspróf
urðu að taka tvær aukagreinar og
Jóhannes Nordal
þijár ef þeir ætluðu í kennslu. Þeir
tóku þá gjaman eðlisfræði með.
Ég tók eðlisefnafræði með stærð-
fræðinámi mínu,“ sagði Leifur.
Leifur vann að stærðfræðirann-
sóknum og flutti erindi í boði New
York University og University of
Califomia í Berkeley árið 1954.
Hann var spurður hvaða rannsóknir
hann hefði fengist við í Banda-
ríkjunum?
„íslenskan er nú ekki svo vel
stæð með orð. Um daginn nefndi
einhver hlutafleiðujöfnu um helsta
viðfangsefni mitt. Það orð þykir
mér ekki nógu gott. Það fylgir þess-
ari grein mikið orðasafn sem erfítt
er að þýða. Og þegar ekki fékkst
nógu gott orð lét ég mig hafa það
að sletta með þeirri afsökun það
væri gert af neyð. Því mér hefur
þótt vænt um ef notuð er sæmileg
íslenska bæði í þessari grein sem
öðrum," sagði Leifur Ásgeirsson.
„Þettaer rétttil
að krýna ævistarfið“
Einn heiðursdoktoranna, Gunnar
Böðvarsson, er búsettur í Oregon í
Bandaríkjunum og gat ekki verið
viðstaddur hátíðina í Háskólabíói á
laugardag. Morgunblaðið ræddi við
hann á heimili hans í Oregon í gær.
„Þetta er mér mikill heiður en
þetta hefur kannski ekki hagnýtt
gildi fyrir mig. Ég er orðinn það
gamall. Þetta er rétt til að kiýna
ævistarfíð. Ég er orðinn eftirlauna-
prófessor við Oregon State Univers-
ity en ég kem þangað orðið sjald-
an,“ sagði Gunnar. Hann var síðan
spurður hvað væri honum minnis-
stæðast á starfsferlinum?
„Jarðhitarannsóknimar sem ég
vann við á íslandi og sem síðan
hafa verið grunnur míns starfsferils
em mér minnisstæðastar. Einnig
hér fyrir vestan. Ég hef notað þenn-
an grunn til að koma ár rninni fyr-
ir borð hér. Það má því segja að
jarðhitarannsóknimar séu mér
einnig mikilvægastar. Það gerir
þennan heiður enn ánægjulegri að
það er verk mitt heima á Islandi
sem ávinnur mér þessa virðingu.
Mér fínnst það mjög viðeigandi að
þess skuli minnst einmitt á ís-
landi," sagði Gunnar Böðvarsson.
Hann vildi að lokum koma fram
þökkum til samstarfsmanna á ís-
landi.