Morgunblaðið - 28.06.1988, Blaðsíða 22
22
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 28. JÚNÍ 1988
lœv 1 n
^4h: li t f L111 i iill íiii-ij 0D Q
li illrillLUlUikJ DD Q
•p2H h iíllilliiilllihil 0D Q
f'". IJX ■
Hliðin sem aldrei var sýnd. Ráðhúsið séð frá Vonarstræti.
Af hverj u kærum við?
Enn um ráðríkishúsið
eftirlnga Gunnar
Jóhannsson
Það er svo sem ekki með neitt
óskaplega glöðu geði sem ég tek
mér penna í hönd og skrifa þessa
grein, en mér fínnst þó einhverra
hluta vegna nauðsynlegt að reyna
að gefa almenningi ofurlitla innsýn
í það hvers vegna íbúar við Tjam-
argötu hafa séð ástæðu til að kæra
byggingarleyfí ráðhúss til félags-
málaráðherra.
Kæran á byggingarleyfið
Þegar þetta er skrifað hefur fé-
lagsmálaráðherra, frú Jóhanna Sig-
urðardóttir, ekki enn afgreitt kæru
okkar íbúanna vegna byggingar-
leyfís ráðhússins við Tjömina. Með-
an úrskurðar er beðið er vel við
hæfí að gera í stuttu máli grein
fyrir helstu atriðum þeirrar kæm.
í fyrsta lagi er vísað til 9. grein-
ar skipulagslaga, þar sem segir að
byggingarframkvæmdir skuli vera
í samræmi við staðfest aðalskipulag
og samþykkt deildarskipulag, sbr.
4. grein 1. málsgr. sömu laga. Nu
skulum við athuga hvort fyrirhugað
ráðhús stenst þessar kröfur.
Félagsmálaráðherra staðfesti
hinn 22.2. 1988 á deiliskipulagi
Kvosarinnar ráðhús upp á 3 hæð-
ir, 4.600 fermetra og 19.000 rúm-
metra, með bílageymslu á þremur
hæðum með 332 bílastæðum. Þar
sem hvorki lóðarstærð, hæð hússins
í metmm né nýtingarhlutfall var
tiltekið, hlýtur nýtingarhlutfall í
gildandi aðalskipulagi fyrir þennan
reit að liggja til gmndvallar, en það
er 0,5.
Hús það, sem byggingarnefnd
Reykjavíkur gaf byggingarleyfi
fyrir hinn 28. apríl sl. er upp á 4
hæðir, með svo ríflegri lofthæð að
það skyggir á glugga 5. hæðar
Tjamargötu 10 (34% hærra en skv.
samþ. skipulagi sé miðað við bygg-
ingarreglugerð nr. 292/1979 gr.
5.8.2), er orðið 5.356 fermetrar
(stækkun um 16,4%) og 24.279
rúmmetrar (28% stærra en skv.
samþykktu skipulagi). Nýtingar-
hlutfall þess húss er a.m.k. 1,6 sem
er meira en þreföldun frá gildandi
aðalskipulagi. Bílastæðin em hér
aðeins 130, og hefur þeim fækkað
hvorki meira né minna en um 61%.
Dæmi nú hver fyrir sig eftir sam-
anburð á ofangreindum tölum. Ef
lög em í landinu og ef þau þýða
yfírhöfuð það sem þau segja, ef
íslenska er íslendingum skiljanlegt
tungumál og ef svart er ekki hvítt,
þá liggur hér gjörsamlega í augum
uppi að byggingarleyfí.þetta hlýtur
að dæmast ógilt. Þar er sama hvaða
hártogunum er beitt við „lagalega
túlkun", byggingarframkvæmdir
þær sem hér um ræðir geta með
engu móti talist vera í samræmi
við gildandi skipulag, eins og lögin
gera kröfu um. Benda má á dóm
sem féll í Bæjarþingi Reykjavíkur
2. febrúar 1988 vegna Bergstaða-
strætis 17 í Reykjavík, þar sem
byggingarleyfí gefíð af þessari
sömu byggingamefnd var numið
úr gildi á forsendum sem sumar
hveijar eru þær sömu og að framan
greinir.
Félagsmálaráðherra hefur nú
þegar látið skriflega frá sér fara
að bersýnilegt ósamræmi sé milli
framkvæmda og skipulags, svo það
má beinlínis vænta þess að hún
grípi í taumana.
Réttur fótum troðinn
Sjálfstæðisflokkurinn heldur í
orði kveðnu lýðræði og vemdun
eignarréttar hátt á lofti, en nauðgar
nú hvorutveggja í verki. Þegar á
reynir er lýðræðið valdhöfum í
flokknum ekki meira virði en svo,
að þeir banna undirskriftalista gegn
ráðhússbyggingunni á sundstöðum,
sem er einsdæmi, og neita að gefa
Reykvíkingum kost á að taka af
öll tvímæli í málinu með kosningu
samfara forsetakjöri. Sýnir þetta
betur en nokkuð annað hræðslu
þeirra við að hinn „fámenni öfga-
hópur" sem þeir kalla svo, sé í raun
og veru meirihluti borgarbúa. Er
nokkur furða þótt sumir hafí
hneigst til að kenna slíka misbeit-
ingu valds við fasisma?
Borgarstjómarmeirihlutanum
stendur að því er virðist algjörlega
á sama um eignarrétt húseigenda
og íbúa við Tjamargötu. í fyrsta
lagi hefur borgin alls ekki
pappíra upp á að hún eigi allt það
land sem hún ætlar ráðhúsinu að
standa á, og er allt eins líklegt að
nokkur húsanna við Tjamargötu
10 hafí rétt til hluta þess svæðis.
Eignar- og grenndarréttur íbúa og
húseigenda við Tjamargötuna er
einnig fótum troðinn hvað varðar
Qölmörg önnur atriðið, má þar t.d.
nefna útsýni, bílastæði, umferð,
þröngbýli, umgengni, hávaða, sig-
hættu húsa, titring við rekstur stál-
þils (engu minni en f jarðskjálfta)
og hættu á sprungumyndun og
steypuskemmdum af þess völdum
ístöðuleysi og „sjálfsögð
framkvæmd"?
Bessí Jóhannsdóttir skrifaði
kostulega grein f Mbl. 10. júnf sl.
og langar mig að fara um hana
nokkrum orðum.
Ingi Gunnar Jóhannsson
„Orð eru til á íslensku
sem lýsa þessum sömu
eiginleikum frá öðrum
sjónarhóli: Frekja, yfir-
gangur, einstrengings-
háttur, þvermóðska,
æðibunugangur,
ráðríki, hroki og tillits-
leysi, svo fátt eitt sé
nefnt.“
Bessf talar fyrst um „ístöðuleysi
félagsmálaráðherra". Hvað hún á
við er ekki gott að segja, en ef ég
skil það rétt þá ætlast hún sjálfsagt
til að ráðherra reki Tjarnargötubúa
til síns heima með kærumar sínar
og skelli við þeim skollaeyrum.
Þetta lýsir einfaldlega þekkingar-
leysi Bessíar á innihaldi og efnis-
atriðum kæranna, en víst er að
ráðherra hefur brugðið í brún við
að sjá margt það sem i þeim er
bent á. T.d. er varla hægt að ætl-
ast til þess að Jóhanna Sigurðar-
dóttir hafi litið á það sem beint
gamanmál, þegar hún kómst að því
að teikningar af stærra ráðhúsi en
fyrir hana voru lagðar voru í raun
tilbúnar er hún staðfesti Kvosar-
skipulagið, og að hún hafði þar með
verið beitt blekkingum. Ef eitthvað
er, þá felst kannski ístöðuleysi ráð-
herra einna helst í of miklu hiki við
að taka óhjákvæmilega ákvörðun.
Bessí telur ráðhússbygginguna
vera sjálfsagða framkvæmd í hug-
um borgarbúa. Þetta er nú bara
bull og óskhyggja ein, a.m.k. hvað
staðsetninguna varðar. Ef svo væri,
af hveiju skrifuðu þá yfír 10.000
manns undir áskorun tfl borgarinn-
ar að hætta við bygginguna? Af
hveiju mega borgarbúar þá ekki
kjósa um málið? Af hveiju borga
menn fyrir að vera með í heilsíðu-
auglýsingum samtakanna „Tjömin
lifi“? Af hveiju nenni ég yfír höfuð
að skrifa þessa grein? Bessí, þú
veist vel að þetta er sennilega um-
deildasta bygging í íslandssögunni,
svo láttu svona bull ekki aftur frá
þér fara, a.m.k. ekki á prenti.
Öfgahópurinn og
afburðamaðurinn
Andstæðingar ráðhússbyggingar
við Tjömina eru í augum Bessíar
„öfgahópur", alls óalandi og ófeij-
andi. Andspænis þeim fremur vafa-
sama hópi stillir hún upp „afburða-
manninum" Davíð Oddssyni, og
hefur hann til skýjanna með mörg-
um fögrum orðum. Hugtakið „af-
burðamaður" (á þýsku „Ober-
mensch") var vel þekkt í hug-
myndafræði nasismans í Þýska-
landi, og tengdist dýrkun hins ljós-
hærða og bláeyga kynstofns Aría.
Ekki fínnst mér nú hinn dökkhærði
Davíð borgarstjóri falla vel inn í
þá ímynd, en þó má vel vera að
Bessí sjái þar einhver tengsl sem
mér eru hulin. A.m.k. bera orð
hennar vott um vissa foringjadýrk-
VISINDI / Sverrir Ólafsson
Sjötta skynfæri nefdýra
Vísindamenn í Ástralíu hafa uppgötvað að nefdýr hafa skynfæri
i vinstri væng nefsins (merkt með svörtum punktum á myndinni)
sem gera þeim mögulegt að greina örlitia rafkippi í tauga og
vöðvakerfi þeirra dýra sem þau veiða sér til matar. Þeir telja
að dýrln noti þessi hárnákvæmu skynfæri til að staðsetja bráð
sína og eins til að átta sig á lögun umhverfisins.
Nefdýr eru merkilegar lífverur,
fyrir margra_ hluta sakir. Þau lifa
einungis í Ástralíu og þau eru
einu spendýrin sem fæða ekki lif-
andi unga, heldur verpa þau eggj-
um. Nefdýr eru gjaman talin
frumstæðust allra spendýra, en
nýlegar rannsóknir sýna að þau
búa yfir eiginleika sem er óþekkt-
ur á meðal annarra spendýra.
Lífeðlisfræðingar við Háskólann í
Monash í Melboume hafa fundið
„skynfæri" (greinar) vinstra meg-
in í nefí dýranna sem gera þeim
mögulegt að greina rafmerki frá
dýrum sem þau veiða sér til mat-
ar.
Nefdýr leita að fæðu nær ein-
göngu í gruggugu grunnvatni.
Þau éta daglega eigin þyngd, en
fæða þeirra samanstendur m.a.
af sniglum, skeljum og frosklirf-
um. Erfíðlega hefur gengið að
halda nefdýr í dýragörðum, jafn-
vel þó vitað sé að eitt dýr hafí
lifað slíka vist í rúm 17 ár. Venju-
lega hefur verið talið að það sé
fyrst og fremst græðgi og matar-
venjur dýranna sem hafí gert þeim
dvölina í dýragörðum ólífvænlega.
í náttúrunni stafar nefdýrum
helst hætta af stórum fískum og
slöngum. Áður fyrr var skinn
þeirra mjög eftirsóknarvert, en
þau eru nú friðuð með öllu.
Fyrir rúmlega 50 árum benti
ástralski náttúrufræðingurinn
Harry Burrell á að ólíklegt væri
að nefdýr gætu fundið fæði með
snertingu einni, en þegar þau éta,
ævinlega undir vatnsyfirborði, þá
loka þau augum, nefí og eyrum.
Löngu síðar lýsti þýskur líffæra-
fræðingur, Karl Andras að nafni,
skynfærum í nefí nefdýra, en
hann taldi að dýrin notuðu þau
til að greina vatnsstreymi. Árið
1986 tókst samstarfshópi þýskra
og ástralskra vfsindamanna að
sýna fram á að nefdýr gátu greint
rafsvið. Þeir sönnuðu að nefdýrin
námu rafsvið ofurveikra raf-
strauma í taugum og vöðvum
skeldýra. Vísindamennimir við
Háskólann í Monash hafa nú
fundið þessi skynfæri.
Líffræðingamir í Monash gerðu
athuganir á fjórum nefdýmm.
Þeir stungu ne§um dýranna í
vatn sem þeir létu rafmerkjasend-
ingar af mismunandi tíðni og
styrkleika fara í gegnum. Ná-
kvæm tæki voru fest við dýrin í
þeim tilgangi að mæla viðbrögð
þeirra og taugasendingar til heil-
ans. í ljós kom að skynfærin í
nefínu gátu greint 20 millivolta
spennu, sem er u.þ.b. þúsund
sinnum minni spenna en greinist
með skynfæmm í húðinni. Dýrin
vom fljót að aðlaga sig breyting-
um á rafsviðinu, en viðbrögð nef-
skynfæranna vom allt frá núll og
upp í 600 kippir á sekúndu.
Vísindamennimir telja að dýrin
noti þessi hámákvæmu skynfæri
í nefinu m.a. til þess að staðsetja
dýr sem þau verða sér til matar.
Engin önnur spendýr búa yfír
jafn nákvæmu kerfi rafskynfæra,
en slík líffæri em einungis þekkt
hjá nokkurm tegundum fiska og
hákarla. Skynfæri nefdýranna em
þó langtum fullkomnari þar sem
þau geta bæði greint stöðuga
spennu og tíða spennubreytingu,
en fískar og hákarlar geta einung-
is greint annað hvort.
Taugin sem tengist rafskyn-
fæmm nefdýra er önnur en hjá
fískum og bendir það til þess að
skynkerfi þessara dýra hafi þróast
óháð hvort öðm. í nefdýmm
tengjast skynfærin trigeminal-
tauginni, en hjá fiskum s.k. aco-
ustico-lateralis-taug. Hjá nef-
dýmm em rafgreinamir svipaðir
hárfmmum sem koma fyrir í innra
eyra spendýra.
Vísindamennimir telja að nið-
urstöður þeirra geti einnig gefið
vísbendingu um það af hveiju það
hefur reynst jafn erfíðlega og
raun ber vitni að halda nefdýram
á lífí í dýragörðum. Þeir telja að
ljós og rafknúnar vatnsdælur sem
notaðar era í fiska- og vatns-
dýrabúmm séu svo mikið álag
fyrir viðkvæmt skynfærakerfí dý-
ranna að lífið verði þeim óbæri-
legt.