Morgunblaðið - 13.07.1988, Síða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. JÚLÍ 1988
4-
Gangstétt með götu
eftirPétur
Pétursson
„Stétt með stétt" — þannig kaus
Varðarfélagið, landsmálafélag
Sjálfstæðisflokksins og bijóstvöm í
Reykjavík að orða ákall sitt og
hvatningu til kjósenda á þriðja ára-
tugnum og allt fram til nýliðins
tíma. En svo líða dagar og ár og
tíminn hefir endaskipti á öllum
stefnum og hugtökum. Stétt rís
gegn stétt. Jafnvel góðir og gegnir
félagsmenn í Verði, forvígismenn í
fremstu röð, standa verkfallsvörð
og fljúgast á við félaga sína í Sjálf-
stæðisflokknum. Hvað ætli forseti
bæjarstjómar Reykjavíkur og eig-
andi verslunarinnar Vísis, Guð-
mundur Ásbjömsson, hefði sagt við
félaga sinn, Sigurbjöm kaupmann
Þorkelsson, dugmesta kosninga-
smala og áróðursmann flokksins,
um framferði núverandi forseta
borgarstjómar, Magnúsar Sveins-
sonar, ef hann hefði á sínum tíma
reynt að hindra búðarþjóna Vísis,
Agúst Hansen eða Grím Aðalbjam-
arson, í því að afgreiða pakka af
Vísiskaffinu góðkunna, sem gerði
alia giaða, svo ekki sé minnst á
þaðan af sterkari blöndu af sama
kaffi? Hætt er við að þeim fomu
félögum hefði þótt tími til kominn
að endurskoða vígorðið, eða hreinsa
til í hópnum. Að vísu hafði Ólafur
Thors löngu lýst stefnubreytingu
Sjálfstæðisflokksins með gaman-
sömum hætti er hann ávarpaði fund
félaga sinna og sagði: „Góðir Sjálf-
stæðismenn og aðrir Alþýðuflokks-
menn.“
Alþýðuflokkurinn má einnig játa
fráhvarf fyrri stefnu. Kjörorð
flokksins í bæjarstjómarkosningum
var löngum „Bæjarútgerð bjargar
Reykjavík“. Það var Alþýðuflokks-
mönnum næstum hið sama og trú-
ræknum „Drottinn blessi heimilið".
En allt er hverfult. Þess er skemmt
að minnast að meirihluti borgar-
stjómar taldi að bjarga þyrfti
Reykjavík frá bæjarútgerð og tók
þann kostinn að hleypa til og rugla
saman reitum borgar og einkafram-
taka og stofna til Granda. Þá hefir
Alþýðubandalagið hrakið fyrir
straumi, reikult, sem rótlaust þang-
ið. Muna má það og forverar þess
flfll sinn fegri, er verkamenn fylktu
liði í röðum Samfylkingar á fjórða
áratugnum og bám í fararbroddi
gunnfána og vígorð sitt skráð á
rauðan borða: „Samfylkingin lyftir
grettistökum." Höfundur vígorðsins
var starfsmaður Reykjavíkurhafn-
ar, Kristján Jóhannesson verka-
maður. Hann vann við hafnargerð
um áratuga skeið, hagur maður og
listfengur. Auk verkamanna er
gengu til liðs við Samfylkinguna
hópuðust skáld og rithöfundar í
samfylgd. Halldór Laxness talaði
máli samtakanna 1. desember og
1. maí og lagði sig allan fram við
ritstjóm málgagns Samfylkingar.
Nú talar enginn um grettistak. Al-
þýðubandalagsmenn lyfta naumast
Amlóða, hvað þá Fullsterk.
Nú virðist tímabært að spyija,
meðan umþóttunartími pólitískra
vígorða líður, hvort flokkamig gætu
ekki sameinast um kjörorð til lausn-
ar á brýnum vanda vegfarenda,
þ.e.a.s. fótgönguliða, og skráð á
skjöld sinn: „Gangstétt með götu.“
Ekki virðist nein von til þess að
lögregla eða Umferðarráð amist við
yfirgangi torfærutrölla og bryn-
dreka er loka gangandi vegfarend-
um leiðir um gangstéttir.
Það er af sem áður var að lög-
reglumenn sjáist á göngu í miðborg
Reykjavíkur. Sú var þó tíðin að
þeir fóru þar fylktu liði, eins og
segir í revíuvísunum, gömlu og
góðu:
Það er nú flott okkar lögregliilið,
sem labbar um Austurstræti.
Það vantar ekki að á því sé snið
og allir i bíó mæti.
Þegar svo farið er þaðan á vakt,
já, þá er nú gengið í takt.
Augljóst er að stjómvöld ráða
ekki við vandann og hafa kosið að
fara leið villta vestursins og láta
hvem og einn skammta sér sínar
eigin ökureglur og hávaðamörk, að
vild. Sýndarmennska birtist svo í
því að fjarlægja öðru hveiju bifreið-
ir af stæðum, meðan öngþveiti ríkir
víðast án afskipa.
Sjónvarpið leggur sitt af mörkum
og hóar í lætin með hvatningu sinni
og æsiþáttum auglýsenda, með
geigvænlegum ökuhraða og lífs-
hættulegum. Það birtir nær daglega
auglýsingar þar sem allar reglur
um hámarkshraða era þverbrotnar.
Engar skorður era reistar við
ósvífni olíufélaga, sem kosta til
þess stórfé að hvetja óhamaða
unglinga og áhrifagjama til þess
að láta gamminn geisa og hirða
hvergi um hættur á fjallvegum. Svo
langt gekk ófyrirleitnin, að einmitt
þegar alþingismenn og oddvitar
umferðarmála ræddu úrbætur í
sjónvarpsþætti var skotið auglýs-
ingu í lok umræðnanna. Þar ók ein-
hver olíufantur á ólöglegum hraða
og kærði sig kollóttan. Af hendi
auglýsanda var allt reynt til þess
að hafa vísindalegt yflrbragð á
brellunum. Skeggjaður spakvitring-
ur með torræðan svip skoðaði mæli-
tæki f krók og kring og lét sem
hann sæti við viskubrann og hefði
fararheill mannkyns í hendi sér.
Var helst að skilja að allt ylti á því
að hraða för sem mest eftir hel-
vegi. Með slíkum framgangsmáta
deila sjónvarp og olíufélög ábyrgð
á óhöppum sem verða af gálausu
framferði er ungir ökumenn taka
sér til fyrirmyndar hetjur kvik-
mynda og sjónvarps.
Brýn nauðsyn er að Umferðarráð
og lögregla hjakki ekki alltaf í sama
fari og japli sífellt á sömu tuggu
um bflbelti og ljós, en láti allt ann-
að lönd og leið og loki jafnvel aug-
um fyrir meginatriðum öryggismála
og persónuvemdar. Þessi malandi
um bflbelti og ökuljós fer að verða
þreytandi. Manni liggur við að segja
um fulltrúa fyrmefndra eins og
sagt var í revíunni, að þeir væra
„óðamála í svefni".
Ákvæði Iögregiusamþykktar era
mörg hver skýr og einföld. Hvað
segir þar um rétt gangandi vegfar-
enda og skyldur, og jaftiframt um
skyldur ökumanna og réttindi?
Hvað um velferð þeirra sem aldrað-
ir era og sjóndaprir? Og hvað um
hátalara og glymskratta sem belja
í sífellu? Hefír ákvæðum lögreglu-
samþykktar verið breytt?
Carl Olsen, merkur danskur
kaupsýslumaður, sem fluttist hing-
að til lands snemma á öldinni, þá
Pétur Pétursson
„Brýn nauðsyn er að
Umferðarráð og lög-
regfla hjakki ekki alltaf
í sama fari ogjapli
sífellt á sömu tuggu um
bílbelti og ljós, en láti
allt annað lönd og leið
og loki jafnvel augum
fyrir meginatriðum ör-
yggismála og persónu-
veradar. Þessi malandi
um bílbelti og ökuljós
fer að verða þreytandi.
Manni liggur við að
segja um fulltrúa fyrr-
nefndra eins og sagt
var í reviunni, að þeir
væru „óðamála í
svefni“.
rétt um tvítugt, sagði frá því í sam-
tali við „Vikuna" að hann hafí unn-
ið sér inn sína fyrstu slcildinga með
því að sópa stéttir kaupmanna I
Kaupmannahöfn. Þar var borgara-
leg skylda að „gera hreint fyrir
sínum dyram“ dag hvem og vora
Minnismerki á rúst Skarðskirkju
Meðallandi
MINNISMERKI var reist á rúst
Skarðskirkju í Meðallandi sl.
laugardag. Guðmundur Sveins-
son tók sér þetta fyrir hendur,
en hann var uppalinn á Feðgum
í nágrenni við rústina. Minnis-
merkið er sterkbyggð gijót-
varða. Steinarnir eru límdir
saman með sementi, svo lítið
ber á, og efst er þykk hella.
Ofan á hana er fest krossmark
úr stuðlum og eru ryðfríir stál-
boltar notaðir í festingar. Minn-
ismerkið stendur austast á
norðurvegg kirkjunnar.
Skarðskirkja var rifín 1751 og
það sem var nýtilegt notað í
Hólmaselskirkju sem 1783 fór í
Skaftárelda, eða rúmlega 30 árum
sfðar. En 1685 er landnámsjörðin
Skarð farin í eyði vegna sand-
foks. En þama er kirkja eftir
a.m.k. í 66 ár. Mun svæðið að
nokkra hafa verið vaxið melgrasi.
Heitir svæðið enn í dag Kirkjumel-
ar.
Nú er þetta svæði innan land-
græðslugirðing-ar og fáir sem
vissu um kirkjurústina. Var því
full nauðsyn á að sjá til þess að
staðurinn gleymdist ekki. En
þama var sóknarkirkja Meðal-
lendinga árið 1200 og eflaust fyrr.
Þama hefur því margur verið
lagður til hinstu hvíldar. Sáust
oft bæði mannabein og kistuleifar
í sandinum.
Helgiathöfti var við minnis-
varðann sl. sunnudag og fram- Minnismerki
kvæmdi hana sr. Sigurjón Einars- kirkju.
Morgunblaðið/Vilhjálmur Eyjólfsson
Við minnismerkið um kirkjuna. Frá vinstri: Sr. Siguijón Einars-
son á Kirkjubæjarklaustri, ásamt Guðmundi Sveinssyni, Karli
Magnússyni og Páli Sveinssyni. Þeir sögðust vera tæknimenn.
Þeir settu minnismerkið upp.
um Skarðs-
son á Kirkjubæjarklaustri, sem
messaði á eftir í Langholtskirkju.
Á eftir sáu kvenfélagskonur um
kirkjukaffí í félagsheimilinu þar
sem Guðmundi Sveinssyni var
sérstaklega þakkað þetta fram-
tak. Veður var ágætt og fór þetta
allt piýðilega fram við almenna
ánægju.
— Vilhjálmur
því sett tímamörk, annars beitt
sektum. Hér í borg óttast yfírvöld
borgarana, en líta jafnfram niður á
þá. Framfylgja ekki sjálfsögðum
kröfum um hreinlæti og snyrti-
mennsku. Enda blasa daglega við
sjónum fjallháir hraukar af rasli og
drasli, sem hrekst, rétt eins og rót-
laust þangið, frá gangstétt á götu,
og hina leiðina líka, svo sem væra
það gagnvegir, uns vindamir vinna
miskunnarverkið og blása því út í
hafsauga, á vit sjávarútvegsráð-
herra og Landhelgisgæslunnar.
Að því er varðar viðhorf borgar-
valda til íbúa, einkum aldraðra,
kemur það hvað skýrast í ljós þegar
vetur fer að með fannkyngi og
frosthörku. Þá koma til skjalanna
sveitir gatnamálastjóra og úrskurða
aldraða borgara, marga hveija, í
stofufangelsi og átthagafjötra. Það
gerist með þeim hætti, að til þess
að halda akbrautum opnum, svo
bifreiðahersveitir einstaklings-
hyggjumanna komast leiðar sinnar
án teljandi tafar, er snjó og klaka
ratt upp á gangstéttir og hvergi
skeytt þótt við það lokist leiðir íbúa.
Starfsmenn Áhaldahúss og véla-
deildar koma með skögultönn og
ryðja íshröngli og snjósköflum, án
minnsta tillits, og kæra sig kollótta
þótt við það aukist vandræði öld-
ungadeildar. Eina úrræði borgar-
yfírvalda er að dreifa vænum
skammti af Sprengisandi yfír
Ódáðahraun sitt og Leggjabijóta
sem myndast vegna tiltekta þeirra.
Svo era bara krosslagðir armar og
slappað af, allt til leysinga. Þá fer
nú að styttast f vorvinda glaða,
glettna, sem fá það hlutverk að
feykja sandkomum af sjávarströnd
Reykjavíkur. Þau láta nú ekki segja
sér tvisvar að bregða á leik, laus
úr vetrarprisund og klakaböndum,
krydduð óhreinindum götunnar
fljúga þau og smjúga, fylla vit borg-
aranna, leita sér húsaskjóls, hreiðra
um sig í teppum og tjöldum, glugg-
um og göngum og valda áhyggjum
og óhreinindum, samfara sótt-
kveikjum og sjúkdómum.
Vonandi er viðhorf gatnamála-
stjóra ekki dæmigert um afstöðu
embættismanna borgarinnar til
Reykvíkinga. Hann sagði í dálki
Velvakanda „í seinni tíð hefir
hreinsun á akbrautum íbúðar-
gatna mikið til verið látin sitja á
hakanum með tilliti til versnandi
færðar fyrir gangandi." „Ekki
veiður komist hjá því að snjór...
hrannist út með kantsteini og upp
á hluta gangstéttanna og — einnig
fyrir innkeyrslur hjá fólki." „Engin
tök era á því að hreinsa allar gang-
stéttir, bæði vegna umfangs og
kostnaðar. Gangandi vegfarendur
verða því að sætta sig við tíma-
bundna erfíðleika hvað þær varð-
ar.“ Ennfremur segir gatnamála-
stjóri: „Gangstéttir eru sandbomar
eftir því sem við verður komið.“
Sérhver er nú rausnin og til-
hlökkunarefnið að eiga von á sand-
kökusneið Gatnamálastjóra.
Áratugir era liðnir síðan Þór-
bergur Þórðarson varaði við sand-
burði þeim er gatnamálastjóri hótar
Reykvíkingum. Það var í samtals-
bókinni „I kompaníi við allífíð" er
Matthías Johannessen ritstjóri
skráði. Þórbergur nefnir árstíðir í
Reykjavík; Ryktíð, ístíð og saurtíð.
Aldrei hefír þess orðið vart að borg-
aryfirvöld tækju mark á vamaðar-
orðum Þórbergs og vora þau þó
skráð af Morgunblaðsritstjóra, og
skáldi, á bls. 137-138 í bók sem
út kom árið 1959. „Rykið hér á
götunum getur orðið Reykvíkingum
afdrifaríkt gaman, ef það er rétt
að geislaverkanir hafí magnast
mikið yfír landinu. Geislavirku efnin
falla til jarðar og setjast meðal
annars í rykið og með rykinu þyrl-
ast það ofan í menn og um þá alla.“
Þetta sagði Þórbergur við Matthías
fyrir nærfellt þremur áratugum.
Auðvitað ættu borgaryfirvöld,
fulltrúar og embættismenn að
hvetja til átakst og úrbóta. Færa
sér í nyt heitt vatn og snjóbræðslu
til þess að halda stéttum hreinum
af snjó og klaka, jafnframt því sem
leitað væri samvinnu við borgara
um að hver einasti hreinsi sína eig-
in stétt.
Höfundur er þulur.