Morgunblaðið - 13.07.1988, Side 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. JÚLÍ 1988
Bréf menntamálaráðherra til háskólaráðs:
Alyktun háskólaráðs ein-
kennist af rangfærslum,
missögnum og stóryrðum
Hér fer í heild bréf sem Birg-
ir ísieifur Gunnarsson, mennta-
málaráðherra, sendi háskólaráði
Háskóla íslands í gær. Bréfið er
ritað í tilefni af ályktun ráðsins
þann 8. júlí sl. vegna veitingar
iektorsembættis i stjórnmála-
fræði við félagsvísindadeild há-
skólans.
Vísað er til bréfs yðar dags. 8.
júlí sl., þar sem er að finna ályktun
háskólaráðs í 7 liðum í tilefni af
veitingu lektorsembættis í stjórn-
málafræði við félagsvísindadeild
Háskóla íslands og vegna gagnrýni
á málsmeðferð innan háskólans.
Menntamálaráðuneytið telur að
þessi ályktun einkennist af rang-
færslum, missögnum og stóryrðum
sem eru ekki sæmandi forystu-
mönnum æðstu menntastofnunar
þjóðarinnar. Ráðuneytið gerir eftir-
farandi athugasemdir við ályktun
háskólaráðs og er vikið sérstaklega
að hveijum lið hennan
1) Rök menntamálaráðuneytis-
ins fyrir áðumefndri veitingu lekt-
orsembættis í stjómmálafræði em
rakin í greinargerð ráðuneytisins
frá 30. júní sl. og í bréfí til háskóla-
ráðs frá 7. júlí.sl. Þeirri fullyrðingu
háskólaráðs, að þessi embættisgerð
bijóti „freklega þá meginreglu
fijálsra háskóla að þar veljist menn
til starfa á grundvelli hæfni til
kennslu og rannsókna á tilteknu
sérsviði", svo vitnað sé í ályktun-
ina, er vísað á bug með tilvísun til
þeirra röksemda sem ráðuneytið
hefur þegar sett fram í greinargerð-
um sínum. Hafi einhver „megin-
regla fijálsra háskóla" verið brotin
hlýtur það brot að vera fólgið í
vinnubrögðum félagsvísindadeildar
Háskóla íslands við skipun dóm-
nefndar um hæfi umsækjenda um
lektorsembættið í stjómmálafræði
í apríl 1987.
2) Það er rangt, sem segir í
ályktuninni, að ráðuneytið hafi ekki
tilgreint neinar sérstakar ástæður
fyrir vanhæfni dómnefndar í grein-
argerð sinni fyrir stöðuveitingunni.
Vísað var til bréfs sem lögmaður
dr. Hannesar H. Gissurarsonar rit-
aði félagsvísindadeild í maí 1987,
en þar mótmælti hann öllum þrem-
ur dómnendarmönnunum með rök-
studdu áliti. A það var bent í þessu
bréfí að í nefndina hefðu verið vald-
ir þrír menn er ekki gætu talist
óvilhailir gagnvart tveimur um-
sækjendum, þar sem tveir þeirra
höfðu lent í illvígum oinbemm deil-
um við einn umsækjanda, sá þriðji
væri náinn vinur annars umsækj-
anda. Ráðuneytið telur að við slíkar
aðstæður sé afar ólíklegt að for-
sendur séu íyrir óhlutdrægu og fag-
legu mati. Dómnefndin starfaði ein-
göngu á vegum Háskóla íslands og
ráðuneytið átti enga aðild að henni,
enda var ekki að þágildandi reglum
skylt að skipa dómnefndir við skip-
un í leoktorsstöður. Hefði verið eðli-
legt í framhaldi af bréfí lögmanns-
ins að skipa nýja dómefnd. Þess í
stað vom viðbrögð félagsvísinda-
deildar þau ein að hafna beiðninni
algjörlega án nokkurs rökstuðn-
ings. Verða þau vinnubrögð að telj-
ast ámælisverð.
FVam kemur í ályktun háskóla-
ráðs að eftir að félagsvísindadeild
hafnaði kröfu lögmanns dr. Hann-
esar H. Gissurarsonar skipaði há-
skólarektor að beiðni félagsvísinda-
deildar sérstakan fulltrúa sinn í
nefndina. Hafí hann átt að gæta
formsatriða og tryggja að fyllsta
hlutleysis væri gætt við nefndar-
störf. Ekki er ljóst hvaða ástæður
vom fyrir því að þessi leið var far-
in, eftir að kröfunni um endurskipan
dómnefndar hafði verið hafnað. í
dómnefndarálitinu kemur þetta af-
markaða hlutverk fulltrúa rektors
ekki fram, heldur undirritar hann
það með sama hætti og hinir fag-
legu dómnefndarmenn. Hlýtur það
að teljast óeðlilegt í ljósi framan-
greinds. Kjami málsins er þó sá að
athugasemdir lögmanns dr. Hann-
esar H. Gissurarsonar vörðuðu alla
dómnefndarmennina þijá sem í
upphafí vom skipaðir og það breyt-
ir engu um vanhæfni þeirra tveggja
sem eftir sátu, þótt nýr hafi komið
er einn upphaflegra dómnefndar-
manna hvarf úr nefndinni af per-
sónulegum ástæðum. Einu dóm-
nefndarmennimir með sérþekkingu
og menntun í stjómmálafræði vom
því eftir sem áður vanhæfír til
starfa að mati lögmanns dr. Hann-
esar H. Gissurarsonar. Háskóli Is-
Iands hefur aldrei svarað með rök-
studdu áliti þessum sjónarmiðum
um vanhæfni einstakra dómnefnd-
armanna.
3) Að mati menntamálaráðu-
neytisins er sú niðurstaða dóm-
nefndarinnar að doktor í stjóm-
málafræði þurfi að sýna sérstaklega
fram á hæfni til að kenna byijend-
um almenn atriði greinarinnar
ósannfærandi. Ætla verður að nám
og þjálfun til doktorsprófs í stjóm-
málafræði feli í sér þessa hæfni,
enda þótt undirstöðumenntun í há_-
skóla sé á öðmm fræðasviðum. Á
það er einnig að líta að enginn
fræðimaður getur haft sýn yfir öll
atriði fræðigreinar sinnar og sífellt
em nýjar hugmyndir og kenningar
að koma fram. Við skipan manna
í kennarastöður í háskóla er gengið
að því vísu að þeir hafí öðlast hæfni
til að kynna sér nýjungar í fræðum
sínum og þau atriði sem þeir hafa
ekki sérstaklega lagt sig eftir og
geti miðlað þessari þekkingu til
nemenda sinna.
Ráðuneytið leitaði sérstaklega til
dr. Johns Grays, kennara í stjóm-
málafræði við Háskólann í Oxford,
er var leiðbeinandi dr. Hannesar er
hann stundaði nám við skólann, og
lagði þá spumingu fyrir hann hvort
doktorspróf Hannesar H. Gissurar-
son í stjómmálafræði frá skólanum
fæli í sér hæfni til að kenna byijend-
um almenn undirstöðuatriði. Svar
hans var afdráttarlaust játandi, svo
sem rakið hefur verið í fyrri greinar-
gerðum ráðuneytisins.
4) Sú fullyrðing háskólaráðs að
ráðherra hafí gefíð í skyn að um-
sagnir fyrrverandi kennara dr.
Hannesar H. Gissurarsonar séu frá
hlutlausum aðila er röng. í greinar-
gerð ráðuneytisins er á engan hátt
reynt að leyna tengslum þeirra við
hin nýskipaða lektor. Til dr. Johns
Grays var sérstaklega leitað vegna
tengsla hans við dr. Hannes H.
Gissurarson svo sem að framan er
rekið. Þessi ábending sýnist hins
vegar fela í sér viðurkenningu há-
'skólaráðs á því að tengsl milli
manna geti valdið vanhæfni þeirra
til dómnefnarstarfa.
Sú niðurstaða háskólaráðs að
ráðherra hefði getað með rökstuddu
áliti hafnað dómnefndarálitinu og
krafist þess að ný dómnefnd yrði
skipuð á miklu frekar við um há-
skólann en ráðherra. Háskólinn
kaus sjálfur að starfa ekki í anda
þeirra laga sem hann vitnar til.
Háskólinn átti sjálfur að endurskipa
dómnefnd í anda hinna nýju laga.
5) Röng er ennfremur sú stað-
hæfíng háskólaráðs að lektorsstað-
an í stjómmálafræði hafí verið veitt
á grundvelli sérskoðana eins um-
sækjenda á eðli og hlutverki stjóm-
málafræði. Ályktun ráðsins í fram-
haldi af þessari rangfærslu um virð-
ingarleysi ráðuneytisins fyrir
kennslufrelsi Háskóla íslands fær
ekki staðist. Staðan var veitt þeim
umsækjanda sem besta menntun
hafði eins og eðlilegt er í háskólum.
Hannes H. Gissurarson var eini
umsækjandinn sem lokið hefur
doktorsprófí í stjómmálafræði.
Leynir það sér ekki í greinargerð-
inni frá 30. júní sl. að staðan var
veitt á þeim grundvelli.
Menntamálaráðherra hefur síðan
fulla heimild til að láta í ljós skoðan-
ir sínar á öllum málefnum háskól-
ans, þ. á m. um æskilega fjöl-
breytni í_ kennslu tiltekinna fræði-
greina. í því felst engin óeðlileg
íhlutun um kennslufrelsi háskólans.
Ráherra ber lagaleg, siðferðileg og
pólitísk skylda til að fylgjast með
öllum þeim stofnunum er undir
menntamálaráðuneytið heyra. Ráð-
herra ber fulla virðingu fyrir sjálf-
stæði Haksóla íslands og vill veg
skólans sem mestan. Háskólinn,
kennarar hans og forystumenn eru
hins vegar hvorki óskeikulir né
hafnir yfír gagnrýni.
6) Stóryrðum háskólaráðs um
valdhroka ráðherra og tilraun til
kúgunar er algjörlega vísað á bug.
Háskólaráð setur niður við ummæli
af þessu tagi. Þau eru háskólayfir-
völdum ekki sæmandi.
Það er rangt að fjölmiðlar hafi
fengið tilkynningu um veitingu lekt-
orsstöðunnar og bréfið til háskóla-
ráðs á undan háskólayfirvöldum.
Tilkynningin um veitinguna fór
samtímis til háskólarektors og fjöl-
miðla. Bréfið til háskólaráðs var
boðsent að morgni dags, en afritið
til ijölmiðla var sent seint síðdegis.
Ekki er annað að sjá en að ályktun
háskólaráðs 8. júlí hafi verið kynnt
fjölmiðlum um sama leyti og hún
barst menntamálaráðuneytinu.
Segja má hins vegar að háskólinn
hafí sjálfur sett leikreglumar í þess-
um efnum, því niðurstaða dóm-
nefndar og deildarfundar félagsvís-
indadeildar í umræddu lektorsmáli
var kynnt fjölmiðlum 29. apríl, tíu
dögum áður en menntamálaráðu-
neytinu bárust gögn málsins. Sann-
ast hér enn að betra er að gefa
heilræði en að halda þau.
7) Menntamálaráðherra var í
fullum lagalegum rétti er hann
veitti dr. Hannesi H. Gissurarsyni
lektorsstöðu í stjómmálafræði. Hót-
anir háskólaráðs um að reyna að
hnekkja þessari stöðuveitingu fyrir
dómstólum em einsdæmi í sam-
skiptum Háskóla íslands og
menntamálaráðuneytisins.
í bréfi háskólaráðs frá 8. júlí er
ekki vikið einu orði að bréfí mennta-
málaráðherra frá 7. júlí og þeim
eindregnu tilmælum ráðherra að
taka efni þess til umfjöllunar á fundi
háskólaráðs. Spurt er af þessu til-
efni, hvort álykta megi að háskóla-
yfirvöld vilji að menntamálaráðu-
neytið eigi allt frumkvæði að óhjá-
kvæmilegum breytingum á lögum
og/eða reglugerð um Háskóla ís-
lands varðandi hæfni manna er taka
sæti í dómnefndum.
í fjölmiðlum hefur verið haft eft-
ir háskólarektor að einsdæmi sé í
sögu Háskóla íslands að ráðherra
hefí gengið gegn dómnefndaráliti
um hæfni umsækjenda um kenn-
arastöður við skólann. Þetta er
rangt. Árið 1968 setti þáverandi
menntamálaráðherra mann í dós-
entsstöðu í heimspekideild eftir að
dómnefnd á vegum deildarinnar
hafði lýst því yfír að hann væri
ekki hæfur til að gegna starfinu.
Lét ráðuneytið þá í ljós mikla undr-
un á niðurstöðu nefndarinnar og
kvaðst líta hana svo alvarlegum'
augum að ákvæði háskólareglu-
gerðar um störf dómnefnda í sam-
bandi við skipun í dósentsembætti
yrði tekin til athugunar.
Þá er ástæða til að vekja at-
hygli á því að Háskóli íslands hefur
sjálfur. gefíð fordæmi um það að
dómnefndarálit um hæfni umsækj-
enda um kennarastöður við skólann
sé ekki endanlegur úrskurður. Árið
1986 komst dómnefnd á vegum
heimspekideildar að þeirri niður-
stöðu að umsækjandi um lektors-
embætti við deildina væri hæfur
„með nokkrum fyrirvara", eins og
það var orðað. Á deildarfundi heim-
spekideildar var hins vegar sam-
þykkt að umsækjandinn væri hæfur
fyrirvaralaust. Með því var fyrirvari
dómnefndar gerður að engu. Árið
1985 taldi dómnefnd á vegum
læknadeildar að einn þriggja um-
sækjenda um prófessorsembætti við
deildina væri hæfur. Deildarfundur
læknadeildar treysti sér ekki til að
fylgja dómnefndarálitinu og óskaði
eftir því að staðan yrði auglýst á ný.
Ýmis dæmi eru einnig um það
frá fyrri árum og áratugum að
ráðuneytið hefur ekki treyst sér til
að fylgja meðmælum meirihluta
deildarfunda við setningu og skipan
í kennarastöður við Háskóla ís-
Iands. Hafa nær allir menntamála-
ráðherrar sem setið hafa siðustu tvo
áratugina átt hlut að máli. Ekki
þykir að sinni ástæða til að rifja
þau mál upp né rekja ýtarlegar en
hér er gert fyrri ágreiningsmál
menntarnálaráðuneytisins og Há-
skóla Islands um stöðuveitingar
enda um viðkvæmt efni að ræða
fyrir fjölmarga einstaklinga.
Rétt er og að geta þess að núver-
andi menntamálaráðherra hefur
orðið fyrir því oftar en einu sinni
að kennarar við háskólann hafi
reynt að hafa áhrif á ráðherra og
fá hann til að skipa í stöður í and-
stöðu við vilja meirihluta viðkom-
andi háskóladeilda. Menn úr þess-
um hópi eiga nú aðild að ásökunum
um að ráðherra gangi gegn vilja
háskólans.
Enginn vafí leikur á því að
menntamálaráðherra hefur sam-
kvæmt gildandi lögum ákvörðunar-
vald um skipan í lektorsstöðu þá
sem hér er til umræðu. Því ákvörð-
unarvaldi fylgir sú ábyrgð að taka
sjálfstæða afstöðu til efnisþátta
málsins áður en ákvörðun er tekin.
Hin vanstilltu viðbrögð forystu-
manna Háskóla ísland benda til
þess að þeir vilji hafa meiri völd
við veitingu kennaraembætta en lög
ákveða. Þeir verða þó eins og aðrir
að hlíta landslögum. Það styðst
raunar við veigamikil rök að fela
ráðherra skipunarvald um kennara-
stöður við Hákóla Islands, en ekki
kennurum skólans. Er það fallið til
þess að koma í veg fyrir rangindi
og mismun við stöðuveitingar, sem
stafað geta af kunningsskap eða
öðrum ófaglegum sjónarmiðum. Er
sérstök hætta á slíku í hinu smáa
íslenska kunningjaþjóðfélagi.
Háskólaráð er í hugum flestra
virðuleg stofnun hinna vitrustu
manna. Ekki ætti því að vera þörf
á að brýna einföld lífssannindi fyrir
ráðinu. Hin dæmalausa ályktun sem
er full af rangfærslum gefur þó til-
efni til að minna á þekkta predikun
Jóns meistara Vídalíns um reiðina,
en þar segir m.a.: „Heiftin er eitt
andskotans reiðarslag. Hún af-
myndar alla mannsins limi og liði,
hún kveikir bál í augunum, hún
hleypir blóði í nasimar, bólgu í kinn-
amar, æði og stjómleysi í hugsun-
ina, deyfu fyrir eyrun. Hún lætur
manninn gnísta með tönnunum,
fljúga með höndunum, æða með
fótunum. Hún skekur og hristir all-
an líkamann og aflagar, svo sem
þegar hafíð er upp blásið af stór-
viðri."
Það er vilji menntamálaráðuneyt-
isins að þrátt fyrir þann mikla
ágreinihg sem nú er kominn upp
geti áfram orðið gott samstarf milli
ráðuneytisins og Háskóla íslands.
Listasafn Siguijóns Ólafssonar:
Salan á Grímu gerir kleift
að ljúka framkvæmdum í haust
„ÞETTA hefur mikla þýðingu
og gerir okkur kleift að ljúka
framkvæmdum við listasafnið
fyrir vígsludaginn í haust,“ seg-
ir Birgitta Spur, ekkja Sigur-
jóns Ólafssonar myndhöggvara,
um kaup Reykjavíkurborgar á
höggmynd Sigurjóns, „Grímu“,
sem sett verður upp við Borgar-
leikhúsið.
Listasafn Siguijóns Ólafssonar
verður að sögn Birgittu vígt 21.
október næstkomandi en þá hefði
Sigurjón orðið áttræður. Hafist
var handa haustið 1985 um að
lagfæra og byggja við vinnustofu
listamannsins, skammt sunnan
gamla bæjarstæðisins í Laugar-
nesi. Ríki, borg og Þjóðhátíðar-
sjóður hafa styrkt verkið auk
ýmissa fyrirtækja og einstaklinga
sem greitt hafa í styrktarsjóð
safnsins.
Þriggja milljóna króna gjöf frá
ónafngreindum aðila erlendis um
síðustu áramót gerði að verkum
að hægt var að hefja byggingar-
framkvæmdir aftur eftir tíu mán-
aða hlé og nú hefur sala „Grímu“
til Reykjavíkurborgar fyrir aðrar
þijár milljónir tryggt að unnt verði
að ljúka verkinu á næstunni.
Að sögn Birgittu Spur líður að
líkindum hálft annað ár þar til
„Grímu“ hefur verið komið fyrir
við Borgarleikhúsið. Höggmynd-
ina þarf að stækka úr 42 sm í 260
sm og steypa í brons að svo búnu.
„Grímu“ Siguijóns Ólafssonar
verður komið fyrir við Borgar-
leikhúsið. Andvirði höggmyndar-
innar verður notað til að ljúka
framkvæmdum við listasafn Sig-
uijóns í Laugarnesi.
Verkið mun Erlingur Jónsson,
fyrrum aðstoðarmaður Siguijóns,
annast.