Morgunblaðið - 26.07.1988, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 26. JÚLÍ 1988
33
fyrir
iðar
r talsvert undir meðaltali miðað við
leiðslugeta landanna innan þess
áætluð um 1,5 milljón tonn á miðj-
um næsta áratug. King segir að
hin mikla eftirspurn muni ýta
undir kröfur kaupenda um að toll-
ur þessi verði afnuminn eða toll-
frelsi veitt fleiri álframleiðslulönd-
um svo sem Brasilíu eða Venes-
zuela.
„Afnám tollsins eða tollfrelsi til
handa stórum samkeppnisaðilum
á hrááli mun líklega verða talið
skaða hagsmuni hráálsiðnaðarins
innan Evrópubandalagsins. Þess-
vegna verður það talinn vænlegri
kostur fyrir iðnaðinn að auka inn-
flutning frá hinum hefðbundnu
tollfijálsu svæðum. Atlantal verk-
efnið á Islandi mætir þessum kröf-
um,“ segir King.
Hagstædur
rekstrarkostnaður
I úttektinni er gerður saman-
burður á rekstrarkostnaði Atlan-
tal verkefnisins við sambærileg
álver í heiminum á síðasta ári og
gefið sem forsenda að álverið hafi
verið í fullum rekstri á því ári. í
ljós kemur að þessi kostnaður er
mjög hagstæður Atlantal, talinn
þó nokkuð undir meðaltali.
Rekstrarkostnaður Atlantal sam-
kvæmt úttektinni er sagður vera
864 dollarar á tonnið, FOB við
álverið. Til samanburðar er rekstr-
arkostnaður annara álvera á Vest-
urlöndum að meðaltali um 1026
dollarar á tonnið.
„Hluti af upplýsingunum um
rekstrarkostnaðinn tekur mið af
raforkuverðinu. Við áætlum að
meðalverð á raforku til álvera á
Vesturlöndum hafi verið 17,5 mill
við lok ársins 1987. (1 mill er 4,5
aurar á kílóvattsundina, innskot
blm.) Við lok ársins 1986 var þetta
verð 15,5 mill. Aukningin er að
mestu tilkomin vegna hækkunar
á hráálsverðinu enda raforkuverð-
ið í flestum tilfellum bundið við
það,“ segir King. Hér má geta
þess að orkuverðið sem ISAL
greiðir er nú á mjög svipuðum
Spá um eftirspurn á hrááli í Evrópu.
Milljón tonn.
[21 Öll Evrópulönd.
n Evrópubandalagslöndin.
Eins og sést á þessari mynd mun eftirspurn eftir áli stöðugt aukast
á mörkuðum í Evrópu fram að aldamótum.
getu mun um og eftir 1996 nema
um tveimur milljónum tonna á ári.
Líklegt að 6%
tollurinn haldist
í úttekt James F. King er rætt
um þann toll sem er á innflutn-
ingi á áli til ríkja Evrópubanda-
lagsins en hann nemur 6% eins
og fyrr greinir. Þrátt fyrir hina
miklu eftirspurn sem verður á áli
innan bandalagsins er fram-
nótum eða um 17 mill og reiknað
er með að það nái hámarki á
þriðja ársfjórðungi þessa árs, fari
í 18,5 mill.
í lok úttektar sinnar segir
James F. King að þegar litið er á
allar hliðar þessa máls komi í ljós
að Atlantal standist vel saman-
burð við önnur ný verkefni á þessu
sviði og sé raunar hagstæðara að
mörgu leyti er litið er til staðsetn-
ingar þess og tengsla við Evrópu-
bandalagsmarkaðinn.
AF ERLENDUM VETTVANGI
Eftir JÓHÖNNU KRISTJÓNSDÓTTUR
Búrma:
Ne Win er á förum - en hver
er nógu sterkur til að taka við?
ÞAÐ lýsir skýrt, hversu áhrif Ne Wins, hæstráðanda Búrma eru
ótvíræð, þrátt fyrir að hann lýsti yfir vilja sínum til að hætta sem
formaður búrmiska sósíalistaflokksins, að fulltrúar á aukaþing-
inu, kallað saman í skyndingu, varð að taka sér tíma áður en
hægt var að lýsa yfir, hvort þingfulltrúar treystu sér til að verða
við beiðni Ne Wins. Þó hafði formaðurinn sagt í ræðu sinni, að
hann teldi sig bera „að hluta“ til ábyrgð á uppþotum sem kost-
uðu mannslíf, hann viðurkenndi að hið búddiska og sósíalíska
fyrirmyndarríki sem hann ætlaði Búrma að verða þegar hann
hrifsaði völdin 1962, væri hrunið. Efnahagurinn væri í molum
og nauðsynlegt væri að endurskipuleggja efnahagskerfið upp á
nýtt. Og til að kóróna allt reifaði Ne Win þá hugmynd, sem fram
til þess síðasta hefði þótt fjarstæðukennd; að kannski væri ráð
að leyfa starfsemi stjórnmálaflokka i landinu, létta eftirliti á fjöl-
miðlunum, sem hafa búið við erfiðar aðstæður og sagt snautleg-
ar fréttir og litaðar. Ekki hefur verið harðbannað að segja erlend-
ar fréttir, en þær hafa þá venjulega snúist um afglöp og ill-
mennsku viðkomandi. Ne Win sagði, að hann teldi fara best á
því að hann axlaði ábyrgðina af mistökum sinum með því að
hverfa af sviðinu. Hann lagði til - og það varð - að nokkrir
nánustu samstarfsmenn sínir hættu einnig. En eins og mál horfa
við fréttariturum nú er á hinn bóginn allt í óvissu um, hver
gæti tekið við.
Meðal þeirra sem buðust til
að segja af sér var Aye Ko,
aðalritari flokksins, ásamt nokkr-
um öðrum háttsettum, þar á með-
al San Yu, forseta. Aye Ko viðr-
aði þær hugmyndir að gefa yrði
frá sér algera þjóðnýtingu í þeim
mæli sem hún hefur verið fram-
kvæmd í landinu. Hann og San
Yu — sem í eina tíð var talinn
hugsanlegur arftaki Ne Wins —
sögðu, að nauðsynlegt væri að
hinn opinberi geiri, samvinnugeir-
inn og einkageirinn yrðu jafnrétt-
háir. Aðkallandi væri að skipu-
leggja framleiðslu landsins frá
grunni, en hún hefur dregist sam-
an, verðlag fokið upp úr öllu valdi
og skortur á nauðsynjum orðið æ
alvarlegri. Þó er Búrma fijósamt
land og auk þess auðugt af olíu
og málmum. Ekkert af því sem
landið á í handraðanum hefur
nýst eftir að Ne Win stakk út
stefnu sína sem hann kallaði „leið
Búrma til sósíalisma“ árið 1962.
Ættbálkadeilur hafa aukist,
landið hefur einangrast æ meira
á alþjóðavettvangi og erlend fyrir-
tæki sem hafa látið í ljós áhuga
á að fjárfesta í landinu hafa
naumar undirtektir fengið.
Svo var því komið á síðasta
ári, að alþjóðastofnanir kölluðu
Búrma vanþróaðasta land í heimi
og máttu menn muna aðra tíð,
er landið var eitt hið auðugasta í
þessum hluta heims og kallað
„hrísgijónakista Asíu“.
En það er ekki nóg með að
efnahagskerfi landsins og fram-
leiðsla séu hrunin, fullkomið
óstand er í menntunarmálum og
þar af leiðandi mjög há prósenta
ungs fólks ólæst og óskrifandi,
enda lítil hvatning sem ungt fólk
fær til að mennta sig. Heilbrigðis-
mál Búrma eru í þvílíku rusli, að
þeir sem skár eru settir leita sér
lækninga í Thailandi, hinir fá svo
að deyja drottni sínum, ef þeir
hafa ekki efni á að fara. Að vísu
eru sjúkrahús nokkur í landinu
og búrmískir læknar, þótt fáir
séu, hafa á sér ágætt orð. Á hinn
bóginn er aðbúnaður á sjúkrahús-
unum afleitur og ekki hefur verið
lagt fé I að afla tækja til að hægt
sé að gera þar einfaldar aðgerðir
hvað þá heldur meira.
Svartamarkaðsbrask og hvers
kyns spilling blómstrar í landinu.
Smygl er stundað í eins stórum
stíl og menn komast upp með,
hvort sem um er að ræða bátsvél-
ar frá Thailandi eða vopn . frá
Kína. Þá gæta þeir fáu ferðamenn
sem fá að koma til landsins þess
að hafa í fórum sínum sígarettur
og áfengi og má bæði nota það
til að múta embættismönnum, ell-
egar gera reyfarakaup á forn-
munum sem er bannað að flytja
úr landi.
Segja má að undanfarin ár
hafi algert stjórnleysi verið f
Búrma og í sjálfu sér þarf ekki
að koma að óvörum, hveija stefnu
allt málið hefur nú tekið. Skæru-
liðar sem hafa barist gegn Rango-
on-stjórninni, einkum í Shan-
héraði í Austur-Búrma hafa verið
aðsópsmiklir, en það eru ekki að-
gerðir þeirra sem ráða úrslitum.
Það virðist einsætt að langlund-
argeð hins óbreytta borgara hafi
loks verið þrotið. Það eru fyrst
og fremst námsmenn og verkafólk
sem hafa staðið fyrir þeim andófs-
aðgerðum sem hafa leitt til þeirra
breytinga sem hafa nú orðið og
virðast geta orðið margþættari en
nokkurn óraði fyrir.
En auðvitað er ekki þar með
sagt, að allt falli nú í ljúfa löð. A
meðan svipast er um eftir þeim
sem gætu tekið við stjórnartaum-
unum, mun Ne Win áreiðanlega
láta herinn hafa gætur á öllu.
Hann sagði einnig að ekki yrði
hikað við að láta herinn beita
valdi ef með þyrfti. Margir vest-
rænir sendiráðunautar og sér-
fræðingar um búrmísk mál tóku
ræðu formannsins um helgina
með nokkrum fyrirvara til að
byija með. Minnt var á að hann
hefði áður leikið þann leik og síðan
komið til skjalanna á nýjan leik,
er hann þóttist hafa fullreynt að
enginn væri fær um að valda hlut-
verkinu. Þó eru flestir á því að
meiri alvara fylgi máli nú, Ne
Win er kominn hátt á áttræðisald-
ur og er farinn að heilsu. „Það
er hugsanlegt að hann sjái, að
hans tími er liðinn, en Búrmar eru
samt kvíðnir. Ne Win hefur gætt
þess að halda öllum þráðum valds-
ins í gömlum höndum sínum og
það er í augnablikinu ómögulegt
að átta sig á, hver verður fram-
vindan í málinu,“ sagði búrmiskur
fréttamaður í Rangoon í viðtali
við Far Eastern Economic Review.
Heilsugæslan í Búrma er ekki beint fullkomin. Hér er ein aðaltann-
læknastofan í Mandalay.
Sölukonur á Inla-vatni.